Nghịch lý

Có một nghịch lý: Trong khi không ít nhà khoa học có đầy đủ học thức, điều kiện, song cả đời hầu như không phát minh, sáng chế được sản phẩm nào có ích cho cuộc sống, thì từ đồng ruộng, làng quê, công trường, xưởng thợ đã sản sinh ra các “nhà” khoa học, cải tiến, sáng chế... áo cổ kiềng, chân đất, chữ nghĩa ít ỏi, thậm chí không biết chữ.

Đó là “thần đèn” Nguyễn Cẩm Lũy học lớp 3 mà có trên 200 công trình nâng cao, di dời. Đó là “vua cầu treo” Phạm Văn Quý đã thiết kế, thi công trên 50 cầu treo nối đôi bờ kênh rạch. Đó là “nhà sáng chế” không bằng cấp Trương Tòng với kiến thức lớp 3 nhưng chế ra bình xăng con cho xe máy, đến Nhật cũng phải đặt mua 40.000 bộ/tháng. Và còn nhiều, rất nhiều nông dân với máy gặt đập liên hợp, máy xáng thổi, máy hút bùn, máy sạ tỉa lúa, máy tách bắp…, thậm chí cả máy bay!

Tại sao những nông dân, người ít học lại làm được những chuyện khó tin? Chỉ có thể giải thích rằng, tuy họ thiếu kiến thức nhưng thực tế sản xuất, đời sống đã dạy họ.

Nói đến đưa khoa học vào sản xuất, đời sống ta càng giật mình: Năm 2006, các ĐH VN có 68 bài viết đăng trên những tạp chí khoa học hàng đầu thế giới. Trong khi đó, ở ĐH Chulalongkom - Thái Lan khoảng 300 bài, ĐH Bắc Kinh - Trung Quốc 3.000 bài, ĐH Seoul - Hàn Quốc 4.566 bài... Năm 2002, Thái Lan có 1.117 bằng sáng chế, còn VN chỉ có 2. Trong giai đoạn 1995-2005, ở Hàn Quốc số sáng chế xin cấp bằng tăng gấp đôi, ở Trung Quốc tăng gấp 8 lần... Còn ở ta?

Nhận thức được vai trò của khoa học, từ Đại hội IV Đảng ta đã nêu rõ: Cách mạng khoa học kỹ thuật là then chốt. Không mở được chốt, tháo được then thì không thể đi vào lâu đài khoa học của nhân loại được. Từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng trở về thực tiễn là con đường biện chứng của nhận thức, cũng là con đường của khoa học. Rất nhiều nhà khoa học không làm được sản phẩm nào có ích cho xã hội có lẽ do thiếu thực tiễn, thiếu cả thông tin. Chính phủ, địa phương có định kỳ gặp các nhà báo, doanh nghiệp, cử tri, song chưa gặp các nhà khoa học. Do thiếu thông tin nên các nhà khoa học có nhiều ý kiến khác nhau về các dự án, kể cả các dự án đã được phê duyệt.