Phong độ nhất thời

Những năm kế tiếp cũng suy giảm liên tục (năm 2010 chỉ đạt 18,1 tỉ USD; năm 2011 đạt 14,7 tỉ USD và năm 2012 đạt 13 tỉ USD). Đà suy giảm này hiện vẫn chưa có dấu hiệu dừng lại nên năm 2013, mục tiêu đặt ra khá dè dặt: 13-14 tỉ USD.

Suy thoái kinh tế thế giới khiến vốn FDI vào Việt Nam giảm, điều đó là hiển nhiên nhưng nguyên nhân không hoàn toàn chỉ như vậy. Trái với chúng ta, một số nước trong khu vực như Thái Lan, Indonesia... vẫn thu hút dòng vốn này rất tốt. Thái Lan chịu nhiều thiên tai và bất ổn chính trị nhưng vốn FDI vào nước này lại tăng. Báo cáo của Cơ quan Liên Hiệp Quốc về đầu tư và thương mại (UNCTAD) dẫn số liệu từ Ngân hàng Trung ương Thái Lan cho biết năm 2012, nước này thu hút được hơn 18 tỉ USD (cao nhất từ trước đến nay) và vượt bậc so với 8,5 tỉ USD của năm 2011. Còn vốn FDI vào Indonesia trong 10 năm qua đã tăng hơn 15 lần. Năm 2012, vốn FDI vào Indonesia khoảng 21 tỉ USD và quốc gia này hiện đang đứng thứ tư thế giới về thu hút vốn FDI sau Mỹ, Trung Quốc, Ấn Độ.

Rõ ràng, tác động ngoại quan chỉ là yếu tố phụ. Việt Nam thua sút chủ yếu là vì những yếu kém nội tại. Chính chúng ta đã một thời khẳng định lợi thế của Việt Nam là nhân công giá rẻ và chẳng bao lâu sau thừa nhận rẻ nhưng trình độ tay nghề, kỷ luật lao động kém thì cũng thua; từng lấy ưu đãi thuế, hạ tầng để làm "mồi" song mỗi địa phương làm một phách, bị nhà đầu tư lợi dụng, đến khi phũ phàng nhận ra thì đành ngậm ngùi thu hồi dự án. Biết bao dự án "treo", dự án "ma" đã bị ngưng trệ khiến hàng trăm ngàn hộ dân trong các vùng quy hoạch lao đao, để lại hậu quả khôn lường. Rồi chính sách thuế, như đối với ô tô, thay đổi xoành xoạch khiến nhà đầu tư bỏ sang nước khác, còn dân ta phải mua xe giá cao vào bậc nhất thế giới...

Rất khó, thậm chí không thể, đạt được đỉnh cao thu hút vốn FDI như năm 2008. Nền kinh tế không cần bước đại nhảy vọt kiểu nhất thời như vậy mà cần tiến từng bước vững chắc. Hãy quên đi vầng hào quang cũ, quay lại với thực tại rằng chúng ta chưa đạt được đẳng cấp như các nước bạn về lĩnh vực này. Trong chương trình Dân hỏi - Bộ trưởng trả lời trên VTV tối 7-7, Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư Bùi Quang Vinh đã thừa nhận: "... So với Thái Lan và Indonesia về môi trường thu hút đầu tư FDI thì chúng ta đang thua kém...". Nói cụ thể hơn, đó chính là sự chậm chạp trong cải cách hành chính, thiếu ổn định về chính sách thuế và còn nhiều tiêu cực, tham nhũng ở các khâu cấp phép, phân bổ, quản lý dự án... Không giải quyết sớm những bất cập này thì dòng vốn FDI - chiếm 25% tổng đầu tư toàn xã hội, 60% kim ngạch xuất khẩu, tạo việc làm cho 2 triệu lao động - khó có thể được khơi thông.