Chính sách an sinh phủ đến tiểu thương

Theo Nghị định 158/2025/NĐ-CP, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh và nộp thuế theo phương pháp kê khai sẽ thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc từ ngày 1-7-2025. Trong khi đó, chủ hộ kinh doanh có đăng ký kinh doanh nhưng không kê khai thuế sẽ tham gia từ ngày 1-7-2029.

Linh hoạt mức đóng

Mới đây, Bộ Nội vụ đã có văn bản gửi Bộ Tài chính đề nghị BHXH Việt Nam thông báo và hướng dẫn các chủ hộ kinh doanh đã từng đóng BHXH bắt buộc trước ngày 1-7 được ghi nhận thời gian đóng làm căn cứ giải quyết chế độ.

Theo đó, toàn bộ thời gian đóng BHXH bắt buộc trước thời điểm luật mới có hiệu lực sẽ được bảo lưu và tính vào quá trình hưởng các chế độ như ốm đau, thai sản, hưu trí... Người đã đủ điều kiện hưởng chế độ trước ngày 1-7 cũng sẽ được giải quyết từ thời điểm đủ điều kiện, không bị gián đoạn quyền lợi. 

Trước đó, để bảo đảm quyền lợi BHXH cho nhóm chủ hộ kinh doanh đã có quá trình đóng BHXH bắt buộc, BHXH Việt Nam đã có các văn bản gửi các bộ, cơ quan thẩm quyền để báo cáo, đề xuất giải quyết, nhằm bảo đảm quyền lợi cho người tham gia, thụ hưởng chính sách.

Ông Nguyễn Công Định, Phó Giám đốc BHXH TP Hà Nội, cho biết đến đầu tháng 6-2025 thành phố có hơn 1.000 chủ hộ kinh doanh cá thể đã đóng BHXH bắt buộc cho trên 6.000 lao động. Một số chủ hộ đã nhận thức rõ vai trò của BHXH, BHYT.

"Hiện BHXH TP Hà Nội tập trung vận động hơn 1.000 chủ hộ kinh doanh cá thể chưa tham gia BHXH bắt buộc. Đồng thời phối hợp Chi cục Thuế rà soát các hộ có doanh thu trên 1 tỉ đồng/năm, có xuất hóa đơn thuộc diện phải đóng BHXH bắt buộc" - ông Định nói.

Theo quy định mới, chủ hộ kinh doanh cá thể có đăng ký kinh doanh, dù có thuê lao động hay không, đều thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc. Mức đóng hằng tháng bằng 25% mức tiền lương do người tham gia lựa chọn, trong đó 22% vào quỹ hưu trí, tử tuất và 3% vào quỹ ốm đau, thai sản. Mức tiền lương đóng BHXH thấp nhất bằng mức tham chiếu, cao nhất gấp 20 lần mức này. Chủ hộ có thể chọn đóng theo tháng, 3 tháng hoặc 6 tháng một lần tùy nhu cầu.

Ổn định tương lai

Dù được linh hoạt trong mức đóng và phương thức đóng, nhưng theo chị Trần Hồng Vân, một tiểu thương kinh doanh thực phẩm tại chợ đầu mối ở TP Hà Nội, thu nhập bấp bênh nên đây vẫn là khoản chi khiến chị cân nhắc. "Hiện tại, tôi đang tìm hiểu thật kỹ" - chị Vân nói.

Anh Đỗ Mạnh Hùng, chủ một quán cà phê, lại cho rằng đây là chính sách đáng ủng hộ, bởi quy định này rất hợp lý. Mỗi tháng đóng thêm một khoản tuy không nhỏ, nhưng sau này có lương hưu, có thẻ BHYT cũng yên tâm hơn. Tương tự, anh Trần Tùng, 42 tuổi, chủ tiệm đồ điện ở phường Tương Mai (TP Hà Nội), đã tham gia BHXH tự nguyện 5 năm, cho rằng đây là hình thức tích lũy ổn định cho tương lai nếu chọn được mức đóng phù hợp. Hiện anh chờ hướng dẫn để chuyển sang hình thức tham gia BHXH bắt buộc.

Theo anh Tùng, chủ hộ kinh doanh là nhóm đông, đa dạng, từ quầy tạp hóa nhỏ lẻ đến cơ sở sản xuất quy mô, nhưng nhiều năm qua vẫn ít tham gia BHXH. Nếu chỉ áp dụng chế tài hay tuyên truyền chung chung, hiệu quả sẽ không cao. Điều quan trọng là phải "giải thích đúng, tiếp cận đủ" để người dân hiểu rõ lợi ích lâu dài khi tham gia.

Ông Nguyễn Hồng Cường, Phó trưởng Ban Quản lý Thu và Phát triển người tham gia - BHXH Việt Nam, cho rằng BHXH địa phương cần phối hợp chặt chẽ với các cơ quan đăng ký kinh doanh, thuế để chia sẻ thông tin, dữ liệu về chủ hộ kinh doanh. Trên cơ sở dữ liệu này, cơ quan BHXH sẽ căn cứ quy định pháp luật và lộ trình tham gia BHXH bắt buộc để phân loại đối tượng, hướng dẫn và đôn đốc chủ hộ kê khai, đăng ký tham gia BHXH theo đúng quy định. 

"BHXH mang lại nhiều quyền lợi thiết thực như ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, hưu trí… Khi người dân hiểu rõ hiệu quả, họ sẽ tự nguyện thực hiện vì chính quyền lợi của mình" - đại diện BHXH TP Hà Nội nói.