50 năm Hiệp định Paris: Những nụ cười đi vào lịch sử

Ngày này 50 năm về trước, ngày 27-1-1973, đại diện 4 bên (Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, Cộng hòa miền Nam Việt Nam, Mỹ, Việt Nam Cộng hòa) đã chính thức ký kết Hiệp định Paris về chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam.

Bà Nguyễn Thị Bình ký Hiệp định Paris, ngày 27-1-1973. Nguồn: Getty Images

Chinh phục những trái tim

Tại Lễ kỷ niệm 50 năm Ngày ký Hiệp định Paris diễn ra ở Hà Nội dịp này, bà Hélène Luc, Đảng viên Đảng Cộng sản Pháp, nguyên Thượng nghị sỹ, Nguyên Chủ tịch nhóm nghị sỹ hữu nghị Đảng Cộng Sản Pháp tại Thượng Viện, Chủ tịch danh dự Hội Hữu Nghị Pháp - Việt, chia sẻ đã 50 năm trôi qua nhưng những tình cảm và niềm vui trong bà vẫn vẹn nguyên.

Bà nhớ lại thời điểm đó, toàn thể thế giới đã hân hoan chào đón thắng lợi của dân tộc Việt Nam, chiến thắng đúc kết từ tinh thần anh dũng của nhân dân và từ sự hỗ trợ của Liên Xô và Trung Quốc, cũng như sự ủng hộ của các lực lượng yêu chuộng hòa bình trên thế giới.

Sau cuộc Tổng tiến công và nổi dậy Tết Mậu Thân 1968, chính phủ Mỹ đã buộc phải ngồi vào bàn đàm phán.

Đây là thời điểm các đoàn đàm phán của Việt Nam tới Paris, Đoàn đàm phán Việt Nam Dân chủ Cộng hòa do cố vấn Lê Đức Thọ dẫn đầu và Đoàn đàm phán của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam do bà Nguyễn Thị Bình làm trưởng đoàn.

Bà Nguyễn Thị Bình được chào đón khi tới Paris. Ảnh tư liệu

Bà Hélène Luc còn nhớ rõ khuôn mặt của Bộ trưởng Ngoại giao Việt Nam Dân chủ Cộng hòa Xuân Thủy và nụ cười đã đi vào lịch sử của ông, nụ cười của ông Lê Đức Thọ thoáng chút lo âu. Ông là người phụ trách liên lạc giữa Hà Nội và TP Choisy Le Roi. Bà cũng nhớ rõ khuôn mặt xinh đẹp của bà Nguyễn Thị Bình. Họ đã chinh phục trái tim nhân dân Pháp bằng lòng quả cảm, tính kiên trì và trí tuệ của mình.

Phái đoàn Việt Nam Dân chủ Cộng hòa nghỉ tại Khách sạn Lutétia, Paris nhưng chi phí quá đắt đỏ để lưu trú lâu dài. Phái đoàn đã nhờ Đảng Cộng sản Pháp bố trí chỗ ở.

Waldeck Rochet đã ngay lập tức đề xuất đoàn ở tại ngôi nhà trước đây của lãnh đạo Đảng Cộng sản Pháp Maurice Thorez và lúc đó là Trường đào tạo cán bộ của Đảng Cộng sản Pháp. Ngôi nhà cũng là nơi Chủ tịch Hồ Chí Minh đến thăm Maurice Thorez năm 1946 khi diễn ra Hội nghị Fontainebleau.

Đoàn đàm phán của Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam cùng trưởng đoàn là bà Nguyễn Thị Bình ở tại Verrières le Buisson.

Cùng với Thị trưởng TP Choisy Fernand Dupuy, Luis Luc, André Lecourt và bản thân bà Hélène Luc lúc đó là Bí thư Thành ủy Choisy le Roi đồng thời là Ủy viên Hội đồng Tỉnh, đã đảm bảo các điều kiện ăn ở, làm việc tốt nhất cho các đoàn đàm phán với các thành viên đang phải sống xa gia đình. Hơn nữa, cần phát động phong trào đoàn kết để ủng hộ đoàn đàm phán. Điều này không chỉ nhằm khích lệ tinh thần của đoàn, mà còn để chỉ rõ cho người Mỹ thấy được sự ủng hộ không chỉ của Pháp mà còn của cả châu Âu, châu Mỹ và toàn thế giới dành cho nhân dân Việt Nam. "Chúng tôi nhận thấy đây là một vinh dự đồng thời cũng là một trách nhiệm lớn lao"- bà Hélène Luc chia sẻ

Rất nhiều tình nguyện viên, đảng viên cộng sản, nhân viên tòa thị chính đã không quản ngày đêm hỗ trợ đoàn đàm phán trong sinh hoạt ăn ở, đảm bảo an ninh về người, trụ sở và nhất là bảo vệ trạm liên lạc trao đổi điện đàm giữa Choisy Le Roi và Hà Nội.

Tại sao là Paris?

Việt Nam mong muốn chọn Paris là nơi tiến hành đàm phán trong khi phía Mỹ lại muốn chọn một thành phố trung lập hơn. Tướng De Gaulle đã ủng hộ chọn Paris, bởi một một nước Pháp đoàn kết ủng hộ Việt Nam là điểm tựa cho quá trình đàm phán.

Trước đây, Tướng De Gaulle là người từng chịu trách nhiệm khi để nổ ra chiến tranh Đông Dương năm 1954. Nhưng sau đó ông đã rút ra bài học. Trong phát biểu tại Phnom Penh ngày 1-9-1966, ông đã cảnh báo Tổng thống Mỹ: "Các ông đừng phiêu lưu trong cuộc chiến này, sẽ chẳng bao giờ thắng được đâu!". Thật đáng buồn là lời cảnh báo này đã không được lắng nghe.

Tướng De Gaulle cũng đã dành sự hỗ trợ quý báu dành cho Phái đoàn Việt Nam về chính trị với sự tham gia của Vụ trưởng Vụ Á-Úc, Bộ Ngoại giao Froment Maurice và Bộ trưởng Ngoại giao Maurice Schumann và sự ủng hộ về vật chất và an ninh cho phái đoàn. Gaston Plissionnier, cán bộ cao cấp Đảng Cộng sản Pháp đã ra đón đoàn đàm phán tại sân bay Orly ngày 10-5-1968.

Ngày này cũng đã diễn ra hai cuộc biểu tình lớn của công nhân và sinh viên ở quảng trường Champs de Mars dưới chân tháp Eiffel, hai đoàn biểu tình đã hòa làm một. Cùng ngày tại Trung tâm Hội nghị quốc tế Kleber, Bộ trưởng Xuân Thủy lần đầu bắt tay Quốc vụ khanh Mỹ Harimann, một hình ảnh mang tính biểu tượng cao.

Bà Hélène Luc nhắc lại những sự kiện năm 1968. Tại Pháp đã diễn ra nhiều cuộc biểu tình lớn đòi hòa bình cho Việt Nam, đặc biệt là ngày chống chủ nghĩa thực dân 17, 18-1 quy tụ 60.000 người tại khu Latinh (quận 5-6 Paris).

Trong tất cả các cuộc biểu tình diễn ra năm 1968, khẩu hiệu "Hồ Chí Minh sẽ thắng, hòa bình cho Việt Nam" đều được hô vang.

Biểu tình phản đối chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam của các tầng lớp nhân dân Pháp trong những ngày diễn ra Hội nghị Paris, năm 1972. Ảnh tư liệu

Nhà sử học-văn hóa Jean Francois Sirinelli đã nói "Chiến tranh Việt Nam là một sự kiện quốc tế có tiếng vang trên toàn thế giới xét về tính chất và độ dài của cuộc chiến". Hiện điều này còn được nhắc đến trong nhiều sự kiện.

TP Choisy chứng kiến sự có mặt của đại diện tất cả các đảng phái chính trị tham gia tuần hành, Waldeck Rocher, Georges Marchais, Claude Estier, Charles Fourniau, Jean Kanapa, Michel Germa, Gaston Viens, đại diện các tôn giáo cũng như những nhân vật nổi tiếng như Aragon và Elsa Triolet, Raymonde Aubrac, Alfred Kesler, Jean Paul Sartres và Simone de Beauvoir, Thérèse KY và Nguyễn Bổn của Tổng Hội người Việt Nam tại Pháp và nhiều nhân vật khác nữa.

Ngoài ra, còn có nữ diễn viên Jane Fonda đại diện cho 80.000 người biểu tình Mỹ đến thăm đoàn đàm phán. Bà đã phải đối mặt với nhiều lời đe dọa kinh khủng nhất tại Mỹ. Chuyến thăm được đưa tin rộng rãi và tạo ra một bước ngoặt.

Quá trình đàm phán Hiệp định Paris được xem là "dài nhất lịch sử" với 4 năm 8 tháng 16 ngày để tiến tới chấm dứt cuộc chiến tranh dài nhất trong thế kỷ XX. Ảnh: Hội nghị bốn bên tại Paris năm 1973. Ảnh tư liệu

Bà Bình đến Choisy mỗi tuần 3 đến 4 lần để tham gia thảo luận, khi thì ở trụ sở phái đoàn, khi thì tại căn nhà nhỏ ở phố Darthe, nơi diễn ra các cuộc đàm phán bí mật với Henry Kissinger.

Ông Xuân Thủy thì luôn nhắc đi nhắc lại với những người bạn Pháp rằng: "Dù bom đạn dữ dội đến đâu, chúng tôi cũng không ngừng chi viện cho miền Nam".

"Những cái Tết của 5 năm xa gia đình, chúng tôi cùng gia đình, con cái về thăm họ với đầy hoa, quà, bánh kẹo nặng trĩu hai tay. Và thị trưởng Choisy đã mời phái đoàn lên chúc mừng năm mới, cả ngàn người có mặt lúc đó đã vỗ tay hoan hô ông Xuân Thủy, người được vinh danh là công dân danh dự của TP Choisy le Roi"- bà Hélène Luc kể.

Bà cũng chia sẻ ngày buồn nhất là khi Hà Nội đưa tin Chủ tịch Hồ Chí Minh từ trần. Những người bạn Pháp cùng nhau đến viếng Người và tay trong tay với phái đoàn với tất cả niềm thương tiếc.

Vì sao chúng ta chiến thắng?

Vào ngày 27-1-1973, khi thông báo được chờ đợi từ lâu vang lên trên các phương tiện truyền thông, Hội đồng TP Choisy le Roi đã nhóm họp. Thị trưởng Louis Luc báo tin vui và tuyên bố :"Xin vinh danh những người chiến sĩ Việt Nam anh dũng cũng như tất cả những người đã ủng hộ họ. Tôi thấy rằng chúng tôi nợ dân tộc Việt Nam của các bạn, một dân tộc từ lâu bị áp bức dưới danh nghĩa nước Pháp, sắp tới chúng tôi sẽ giúp Việt Nam tái thiết".

Trưởng đoàn Việt Nam Dân chủ cộng hòa, Bộ trưởng Ngoại giao Xuân Thủy bắt tay cố vấn Henry Kissinger, đứng giữa là cố vấn Lê Đức Thọ tại Hội nghị Paris năm 1973. Ảnh tư liệu Bộ Ngoại giao.

Và những ngày sau đó, Choisy kết nghĩa với Đống Đa, quận bị tàn phá gần như hoàn toàn trong các trận oanh tạc, và chỉ vài tháng sau, một trại trẻ mồ côi và một trường học đã được xây lại.

Và ngày 2-9-1978, ngày Hà Nội hân hoan đón mừng Bắc Nam sum họp một nhà, phái đoàn TP Choisy le Roi do thị trưởng Louis Luc dẫn đầu đã có mặt tại Hà Nội. "Chúng tôi tay trong tay với Bộ trưởng Xuân Thủy và ông Lê Đức Thọ với biết bao cảm xúc. Tướng Giáp ôm lấy chúng tôi nói: Mỹ có 543.000 quân ta có 86.000 quân, nhưng chúng ta chiến thắng vì chúng ta có chính nghĩa"- bà Hélène Luc xúc động nhớ lại.

Sau khi chiến tranh kết thúc, chính phủ Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với hầu hết các quốc gia trên thế giới.

"Các chuyến thăm của các Tổng thống Francois Mitterand, Jaques Chirac, Francois Hollande đã tạo nền tảng mang tính quyết định cho hợp tác chính trị, kinh tế và chiến lược giữa hai nước. Chúng tôi cũng đề xuất Tổng thống Macron thăm Việt nam sau chuyến thăm của Chủ tịch Thượng viện Gerard Larcher, người khởi động chuỗi sự kiện kỷ niệm 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao giữa hai nước, để đưa quan hệ giữa hai nước tiến xa hơn nữa"- bà Hélène Luc cho biết.

Hiện nay, Đại sứ Việt Nam tại Pháp Đinh Toàn Thắng đã tích cực đóng góp vun đắp cho quan hệ song phương giống như những người tiền nhiệm của mình. Về phía Pháp, Đại sứ Pháp tại Việt Nam, ông Nicolas Warnery cũng vậy.

Năm 2013 với Daniel Davisse, lúc đó là Thị trưởng Choisy, chúng tôi đã tổ chức lễ kỷ niệm 40 năm hiệp định Paris với các nhân vật và nhà sử học lỗi lạc, bà Bình và ông Trịnh Ngọc Thái, Raymonde Dien, Elisabeth Aubrac, và Daniel Roussel đã làm một bộ phim về sự kiện này.

Raymond Aubrac mất trước đó không lâu. Ông đã đóng góp rất nhiều cho Việt Nam, thậm chí từng đến gặp Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc, người sau đó đã cử ông gặp Giáo hoàng khuyên Mỹ không ném bom để cứu đê sông Hồng khỏi các cuộc oanh tạc, có thể làm Hà Nội chìm trong ngập lụt và ông đã thành công.

Đồng hành cùng "cuộc chiến" của Việt Nam hôm nay

Kỷ niệm ký kết Hiệp định Paris, các sự kiện lớn sẽ diễn ra tại Pháp trong năm nay 2023. Vừa qua, Đại sứ quán Việt Nam tại Paris cũng đã tổ chức sự kiện kỷ niệm với các nhân chứng lịch sử.

Tại cuộc hội đàm giữa Tổng Bí thư Nguyễn Phú Trọng và Tổng thống Macron tại điện Elysée trong chuyến thăm Pháp gần đây (tháng 3-2018 - PV), ông Macon đã nói: "Sáng nay, Ngài đã về thăm Choisy-le-Roi, biểu tượng của "Hiệp định hòa bình Paris". Tôi xin chúc mừng Việt Nam với vai trò quan trọng tại Đông Nam Á trong duy trì hòa bình và đã đạt được nhiều thành tựu trong nâng cao điều kiện sống của người dân".

"Và ngày hôm nay, chính phủ Việt Nam, vốn từng trải qua một cuộc chiến đầy xương máu, mong muốn một giải pháp hòa bình để chấm dứt chiến tranh tại Ukraine, nơi không thể chỉ có những giải pháp quân sự.

Mặt khác, Việt Nam cũng đang kiên trì đấu tranh, với sự hỗ trợ của Pháp để thực thi đầy đủ Công ước Luật biển năm 1982 của Liên Hiệp Quốc nhằm yêu cầu Trung Quốc tôn trọng luật biển.

Việt Nam cũng đã bắt đầu cuộc chiến chống biến đổi khí hậu, vốn gây nhiều thiệt hại lớn cho đất nước các bạn.

Thỏa thuận đạt được tại COP 25 về việc các nước giàu có nghĩa vụ giúp các nước đang phát triển và các nước nghèo cần nhanh chóng được cụ thể hóa thành các cam kết tài chính để giải cứu cho hành tinh của chúng ta.

Bà Hélène Luc, Đảng viên Đảng Cộng sản Pháp, nguyên Thượng nghị sỹ, Nguyên Chủ tịch nhóm nghị sỹ hữu nghị Đảng Cộng Sản Pháp tại Thượng Viện, Chủ tịch danh dự Hội Hữu Nghị Pháp – Việt, tới Việt Nam dự các hoạt động kỷ niệm 50 năm Hiệp định Paris. Ảnh: Dương Trần

Đây là điều mà những người bạn của Việt Nam đang nỗ lực thực hiện trong khuôn khổ Hội Hữu nghị Pháp-Việt (AAFV), do Charles Fourniau và những người bạn thuộc nhiều đảng phái khác nhau thành lập năm 1961, khi những chiếc B52 đang rải chất độc màu da cam lên những cánh rừng và mùa màng của các bạn, biến rất nhiều người Việt Nam trở thành nạn nhân trong quá khứ và cho đến tận bây giờ.

Đây là lý do tại sao chúng tôi tiếp tục cuộc chiến, giống như các bạn, với người bạn dũng cảm Trần Tố Nga, người mà chúng tôi đã hỗ trợ hết mình trong vụ kiện chống lại Monsanto.

Tôi biết rằng bạn sẽ tập trung sức lực để cứu hành tinh của chúng ta cũng như đã làm để giành lại nền độc lập cho mình, hay cũng giống như khi các bạn chiến đấu chống COVID-19, vì sự sống còn của hành tinh đang bị đe dọa.

Nhiệm vụ của chúng tôi ở Pháp là chung tay hỗ trợ các bạn trong điều kiện mới, luôn trên tinh thần hữu nghị và đoàn kết như chúng tôi đã làm từ trước tới nay.

Tình cảm tôi dành cho Việt Nam từ khi mới 15 tuổi thế nào, đến nay vẫn không thay đổi. Đây cũng là điều tôi đă truyền lại cho hai con của mình và tôi sẽ cố gắng tiếp tục đồng hành lâu nhất có thể với thế hệ trẻ của hai nước chúng ta"- Hélène Luc khẳng định.

Một số hình ảnh tư liệu:

Bộ trưởng Ngoại giao Cách mạng lâm thời Cộng hoà miền Nam Việt Nam Nguyễn Thị Bình tại sân bay Heathrow, London, Anh, ngày 5-3-1969. Nguồn: Getty Images

: Quần chúng Pháp biểu tình đòi chấm dứt chiến tranh, lập lại hòa bình ở Việt Nam. Ảnh chụp tại Bastille, Paris, ngày 8-5-1971.

Nhân dân lao động Pháp tổ chức tuần hành phản đối đế quốc Mỹ ném bom miền bắc Việt Nam và bày tỏ tình đoàn kết với phái đoàn Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa và Mặt trận Dân tộc giải phóng miền nam Việt Nam tại Hội nghị Paris, năm 1972.

Biểu tình ủng hộ Việt Nam ở Bastille, Paris, ngày 8-5-1972.

"Hòa bình cho Việt Nam" là khẩu hiệu của nhân dân Pháp trong những ngày diễn ra Hội nghị Paris, năm 1972.

Kiều bào và các bạn Pháp đón hai phái đoàn của Việt Nam sang Paris, ngày 26-1-1973, để ký Hiệp định Paris.

Bà Nguyễn Thị Bình, đại diện Mặt trận Dân tộc Giải phóng miền Nam Việt Nam, trong cuộc họp báo tại Paris. Nguồn: Getty Images

Bà Nguyễn Thị Bình gặp đại diện phụ nữ Việt kiều tại Hội quán, ngày 28-1-1973

Bà Nguyễn Thị Bình và ông Kurt Waldheim, Tổng thư ký Liên Hiệp Quốc tại Hội nghị Định ước quốc tế về Hiệp định Paris về Việt Nam (diễn ra từ ngày 26-2 đến 2-3-1973).