Chủ trương thuận lòng dân

Ngày 29-5-2025, Thủ tướng Chính phủ ban hành Công điện số 78/CĐ-TTg, chỉ đạo cắt giảm thủ tục cấp giấy phép xây dựng đối với các công trình thuộc dự án đầu tư xây dựng đã có quy hoạch chi tiết tỉ lệ 1/500 hoặc nằm trong khu vực đã được phê duyệt thiết kế đô thị. Chủ trương này - cùng với hướng dẫn đang được TP HCM soạn thảo theo tinh thần cho phép người dân đăng ký xây dựng thay vì phải "xin - cho" giấy phép - là một bước đi đúng đắn và cần được ủng hộ.

Nhìn từ góc độ chính sách, đây không đơn thuần là chuyện bỏ một loại giấy tờ hành chính. Nó là chuyển đổi phương thức quản lý - từ tiền kiểm sang hậu kiểm, từ tư duy kiểm soát sang tư duy hỗ trợ và đồng hành. Nhà nước không buông lỏng quản lý mà chuyển sang công khai quy hoạch, minh bạch thông tin, để người dân chủ động thực hiện quyền của mình - một cách văn minh, hiệu quả và phù hợp với xu thế quản trị hiện đại. Việc chuyển sang cơ chế "đăng ký xây dựng" thay cho "xin phép" chính là sự khẳng định vai trò chủ thể của người dân. Họ không còn là người đi xin, mà là người thông báo với cơ quan chức năng rằng mình sẽ xây dựng theo đúng các quy định. Nếu có gì sai, họ chịu trách nhiệm và đó là trách nhiệm pháp lý cụ thể, có thể kiểm tra, giám sát.

Bài học từ thực tiễn cho thấy giấy phép xây dựng, trong rất nhiều trường hợp, không thực sự là công cụ để bảo đảm trật tự xây dựng, mà đang trở thành một rào cản, thậm chí là gánh nặng đối với người dân. Theo quy định, thủ tục xin cấp giấy phép xây dựng rất đơn giản, cần giấy chủ quyền, bản vẽ thiết kế rất cơ bản - thể hiện mặt bằng, mặt đứng, mặt cắt công trình và bản vẽ kết cấu móng nhà… Thế nhưng, việc xin cấp phép xây dựng ở một số nơi vẫn còn gây khó khăn cho nhiều chủ nhà, kể cả với nhiều công ty thiết kế xây dựng. Bản vẽ thiết kế thường được yêu cầu điều chỉnh, bổ sung mất nhiều thời gian. Người dân phải liên tục chỉnh sửa bản vẽ theo yêu cầu của cơ quan quản lý, đi lại nhiều lần, nộp hàng loạt giấy tờ, dẫn đến phát sinh chi phí. Nhiều cán bộ phường, quận cũng thừa nhận trong thực tế rằng có những hồ sơ hoàn toàn phù hợp quy hoạch nhưng vẫn phải qua rất nhiều khâu mới được cấp phép, vì sợ "sai một li, đi một dặm" trong quy trình. Cơ chế này vô hình trung tạo ra áp lực không chỉ với người dân mà cả với chính cán bộ thực thi.

Muốn bỏ giấy phép, trước tiên phải công khai và số hóa toàn bộ dữ liệu quy hoạch, minh bạch các tiêu chuẩn kỹ thuật và có hệ thống kiểm tra - xử lý hiệu quả sau xây dựng. Để tổ chức thực hiện chủ trương một cách minh bạch, hiệu quả, có kỷ luật, Nhà nước phải làm đúng phần việc của mình: công khai quy hoạch, kiểm soát hậu kiểm, xử lý vi phạm. Người dân cũng phải có trách nhiệm: đọc hiểu quy định, xây dựng đúng chuẩn và chịu trách nhiệm nếu sai.

Bỏ giấy phép xây dựng không phải là một "sự nới lỏng" quản lý, mà là một biểu hiện của sự trưởng thành trong chính sách và tư duy quản trị. Đó là cách thể hiện niềm tin vào người dân, đồng thời cũng là cơ hội để Chính phủ hoàn thiện bộ máy hành chính, tiến tới một nền hành chính phục vụ - đúng như tinh thần mà Thủ tướng đã nhấn mạnh trong các cải cách gần đây. 

Sơn Nhung ghi