Cờ vua Việt Nam: Tăng tốc chinh phục

Chuyến du đấu của đội tuyển cờ vua Việt Nam tại Olympiad lần thứ 45 tại Hungary vào tháng 9 có lẽ mang về thành tích ấn tượng bậc nhất, dù chung cuộc, đội nam chỉ xếp hạng 25/190 còn đội nữ về đích ở vị trí 23/180.

Hành trình Budapest

Chưa từng có trong lịch sử khi đội tuyển nam Việt Nam mở màn bằng năm trận thắng liên tiếp trước Liechtenstein, Bangladesh, Kazakhstan, Uzbekistan và Ba Lan, chen chân vào tốp tranh huy chương sau nửa chặng đường. 

Không chỉ có vậy, Lê Quang Liêm cùng đồng đội còn cầm hòa hai ứng viên rất mạnh là Trung Quốc và Na Uy trong khi bản thân siêu đại kiện tướng Lê Quang Liêm đánh bại đương kim số 1 thế giới Ding Liren, gây áp lực cực lớn khi đối đầu trực tiếp "vua cờ" Magnus Carlsen.

Những chiến tích kiểu "lần đầu tiên" liên tiếp xuất hiện, khiến hai từ "Việt Nam" được nhắc đến trong nhiều ngày đầu của Olympiad Budapest. Một kỳ thủ Việt Nam lần đầu đánh bại nhà đương kim vô địch thế giới trong một ván cờ tiêu chuẩn; lần đầu tiên, đội tuyển nam đánh bại đương kim vô địch Olympiad (Uzbekistan) và lần đầu tiên, đội tuyển nữ khuất phục được đội nữ số 1 châu Âu (Bulgaria)…

Chỉ tiếc là những gì đã đạt được (và với những thành tựu đã ở rất gần), tuyển cờ vua Việt Nam lại không thể hoàn thành chỉ tiêu đề ra: Đó là cùng tái hiện thành tích lọt vào Top 10 của đội tuyển nam (2018) lẫn tuyển nữ (2022). 

Vì nhiều lý do, đội đã không giữ vững được phong độ như sáu ván đầu và những lời ca ngợi của cộng đồng quốc tế dành cho các kỳ thủ Việt Nam nhanh chóng lắng xuống và bị lãng quên… 

Đây là điều có thể hiểu khi cờ vua Việt Nam chưa tạo được bước đột phá cũng như thể hiện bằng thành tích cụ thể ở giải đấu hàng đầu thế giới.T

Điều đọng lại từ loạt chiến tích vang dội tại đấu trường Olympiad chính là việc kỳ thủ Lê Tuấn Minh nhận huy chương đồng bàn 3 giải nam và cờ vua Việt Nam chính thức có hai suất cá nhân nam, nữ tham dự World Cup. 

Nếu Lê Quang Liêm tiếp tục giữ vững thứ hạng trong hàng ngũ 15 kỳ thủ mạnh nhất thế giới, cờ vua Việt Nam sẽ có ba đại diện tại World Cup 2025.

Bùng nổ thế hệ kỳ thủ "Gen Z"

Bảng xếp hạng tháng 1-2025 của Liên đoàn Cờ thế giới (FIDE) ghi nhận ba chàng trai "Gen Z" chen chân vào Top 10 các kỳ thủ hàng đầu của cờ vua Việt Nam, vai kề vai cùng các bậc đàn anh lừng lẫy tên tuổi như Lê Quang Liêm, Nguyễn Ngọc Trường Sơn, Lê Tuấn Minh, Đào Thiên Hải… 

Đó là Phạm Trần Gia Phúc (sinh năm 2009, Elo 2.433, hạng 6), Bành Gia Huy (2009, Elo 2.424, hạng 8) và Nguyễn Quốc Hy (2006, Elo 2.418, hạng 10).

Mở rộng việc xem xét đến 30 vị trí dẫn đầu của cờ vua Việt Nam, người ta sẽ còn vô cùng ngạc nhiên khi ghi nhận sự hiện diện của Đầu Khương Duy (2011, Elo 2.410, hạng 11), Đinh Nho Kiệt (2010, Elo 2.358, hạng 16), Trần Minh Thắng (2000, Elo 2.328, hạng 22), Nguyễn Đức Dũng (2006, Elo 2.313, hạng 23), Trần Ngọc Minh Duy (2009, Elo 2.268, hạng 24), Ngô Đức Trí (2004, Elo 2.234, hạng 28) hay Lê Trí Kiên (2005, Elo 2.232, hạng 30).

Tương tự, ở Top 30 kỳ thủ nữ hàng đầu Việt Nam theo xếp hạng mới nhất của FIDE, không khó để nhận thấy sự "đổ bộ" của dàn vận động viên Gen Z, như Nguyễn Hồng Nhung (2006, Elo 2.214, hạng 4), Bạch Ngọc Thùy Dương (2003, Elo 2.211, hạng 5), Nguyễn Hồng Anh (2001, Elo 2.091, hạng 10), Nguyễn Ngọc Hiền (2008, Elo 2.028, hạng 13), Nguyễn Mỹ Hạnh An (2006, Elo 2.022, hạng 14), Nguyễn Hà Khánh Linh (2008, Elo 2.005, hạng 15), Nguyễn Lê Cẩm Hiền (2007, Elo 1.975, hạng 19)…

Trong số các kỳ thủ trẻ đang được đánh giá rất cao kể trên, Đầu Khương Duy nổi lên như một "hiện tượng" thú vị. Thích cờ vua là điều đương nhiên, cậu bé chưa tròn tuổi 14 này còn nổi tiếng "nghiện" cờ đến khó tin. 

Tập tành làm quen với cờ vua khi mới 7 tuổi, Khương Duy được gia đình dồn sức đầu tư cho việc học tập và thi đấu khắp nơi để nâng cao sức cờ.

Chỉ mất vài năm khổ luyện, cộng với việc tiếp sức từ một số mạnh thường quân, Khương Duy đã giành được chuẩn IM (kiện tướng quốc tế) đầu tiên khi chỉ mới 11 tuổi. Cậu trở thành kỳ thủ Việt Nam thứ 9 giành HCV nội dung tiêu chuẩn lứa tuổi tại Giải Vô địch cờ vua trẻ thế giới 2023, lứa tuổi U12.

Năm 2024 vừa qua, Khương Duy giành 2 chức vô địch nội dung cờ nhanh và cờ chớp lứa tuổi U14 tại Giải Vô địch cờ vua trẻ thế giới và đạt chuẩn GM (đại kiện tướng) đầu tiên ở tuổi 13. 

Giới chuyên môn cho rằng, với tốc độ tăng tiến chóng mặt như hiện tại, mục tiêu giành thêm hai chuẩn nữa để được FIDE chính thức phong tặng danh hiệu đại kiện tướng ngay trong năm 2025 không phải là không thể với "thần đồng" Đầu Khương Duy.

Cùng chí hướng phấn đấu và đang tiếp cận gần hơn với mục tiêu đại kiện tướng là trường hợp của Phạm Trần Gia Phúc, gương mặt trẻ có vị trí cao nhất trong Top 10 kỳ thủ hàng đầu Việt Nam. 

Chàng trai sắp bước qua tuổi 16 này từng làm nức lòng người hâm mộ khi giành ngôi vô địch nội dung cờ tiêu chuẩn châu Á lứa tuổi U8 (2017), HCV cờ chớp thế giới lứa tuổi U8 (2017), HCV cờ nhanh, HCV cờ tiêu chuẩn châu Á lứa tuổi U14 (2022), HCV cờ nhanh thế giới lứa tuổi U14 (2023)…

Thăng tiến về hệ số Elo lẫn vị trí trên mọi bảng xếp hạng, điều đáng tiếc nhất của Gia Phúc chính là chưa thể có được danh hiệu đại kiện tướng trong năm qua. 

Cậu một mình lên đường sang Mỹ dự SPICE Cup, lang thang tận Ấn Độ dự giải vô địch trẻ thế giới, cùng mẹ chinh phục các giải đại kiện tướng quốc tế tại Thái Lan, CH Czech, Uzbekistan, Qatar… mà thành quả mang về là danh hiệu chính thức IM do FIDE phong tặng cùng hai chuẩn đại kiện tướng. 

Có thêm một chuẩn không hề là điều dễ dàng nhưng với mục tiêu trở thành đại kiện tướng thứ 14 của cờ vua Việt Nam, Gia Phúc sẵn sàng đánh đổi mọi niềm đam mê khác, sắp xếp tối ưu việc học tập và rèn sức cờ để chạm tay đến vinh quang sớm nhất có thể.

Tăng tốc các giải quốc tế

Đại dịch COVID-19 ảnh hưởng không nhỏ đến lĩnh vực kinh tế trên toàn thế giới thời gian qua và nằm trong mối quan hệ mật thiết, cờ vua chịu "thiệt hại" không nhỏ. 

Các nguồn đầu tư khó khăn khiến Giải cờ vua quốc tế HDBank, sự kiện hiếm hoi tại Việt Nam có tên trong hệ thống thi đấu chính thức của FIDE, bị đình hoãn suốt mấy năm qua và chưa rõ khi nào có thể tái khởi động.

Đã yếu lại còn thiếu các giải có tính Elo, kỳ thủ Việt Nam ngày càng ít cơ hội tham gia thi đấu, từ đó khiến cho vị thế của cờ vua Việt Nam bị đánh giá thấp hơn so với thực lực. Vị trí cao nhất cờ vua Việt Nam từng nắm giữ, theo tính toán của FIDE, là thứ hạng 32 thế giới vào tháng 1-2012.

Trong khi đó, trên bảng xếp hạng tháng 1-2025, FIDE xếp tuyển nam Việt Nam hạng 36 (Elo trung bình 2.497) và tuyển nữ Việt Nam hạng 22 (Elo trung bình 2.215). 

Để có thể trở lại vị trí 32 như 13 năm trước, mỗi kỳ thủ trong top 10 Việt Nam phải có thêm hơn 25 Elo để bắt kịp đội hạng 32 hiện tại là Brazil (2.522). Mục tiêu này không hề dễ dàng!

Số giải tính Elo tại Việt Nam quá hạn chế khiến dàn kỳ thủ Top 10 không thi đấu thường xuyên. Elo lại chính là tiêu chí quan trọng để kỳ thủ được làng cờ quốc tế thừa nhận, giúp họ dự những giải lớn hậu hĩnh về chế độ tài chính.

Việc tự bỏ tiền dự những giải mở quốc tế tương đối khó khăn với các kỳ thủ, thế nên khi không tổ chức được thường xuyên những giải đấu như HDBank, mô hình Giải cờ vua đại kiện tướng - kiện tướng quốc tế Hà Nội rất cần được nhân rộng.

Theo đại kiện tướng Bùi Vinh, người sáng lập giải, tính riêng trong năm 2024, Giải cờ vua đại kiện tướng - kiện tướng quốc tế Hà Nội đã là "bệ phóng" cho hàng loạt kỳ thủ vừa được phong danh hiệu kiện tướng quốc tế vừa tích lũy những chuẩn đại kiện tướng đầu tiên (Phạm Trần Gia Phúc, Đầu Khương Duy, Bành Gia Huy, Đào Minh Nhật, Đặng Hoàng Sơn, Đặng Anh Minh, Đinh Nho Kiệt).