Lương hưu là chỗ dựa cho NLĐ khi về già

Ông Phạm Lương Sơn - Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam

- Trước hết, phải khẳng định chính sách BHXH là chính sách rất nhân văn của Đảng và Nhà nước nhằm đảm bảo mọi công dân có quyền được hưởng an sinh xã hội. Theo đó, người lao động (NLĐ) khi làm việc cùng với người sử dụng lao động đóng BHXH để hưởng các chế độ ốm đau, thai sản, tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp, hưu trí, tử tuất.

Điểm khác nhau giữa loại hình bảo hiểm nhân thọ và BHXH là gì, thưa ông?

- Chính sách BHXH hoàn toàn khác với bảo hiểm nhân thọ. Về cơ bản, có một số điểm khác biệt lớn sau:Thứ nhất, sự khác biệt lớn nhất là ở mục đích. BHXH là loại hình bảo hiểm phi lợi nhuận, còn bảo hiểm nhân thọ nhằm mục đích là sinh lời. Như vậy, khoản lời của bảo hiểm nhân thọ được lấy từ chính tiền của người tham gia. Cần lưu ý là thù lao cho đại lý của bảo hiểm nhân thọ là rất lớn (có thể lên tới 20-25% trong năm đầu và giảm dần trong các năm về sau nhưng không dưới 5%).

Thứ hai, về điều kiện, mức phí tham gia: Đối tượng tham gia BHXH chỉ cần là công dân Việt Nam trong độ tuổi lao động với mức đóng xác định trước là 22% tiền lương vào quỹ hưu trí, tử tuất. Nhưng đối với bảo hiểm nhân thọ, mặc dù nhìn thoáng qua các gói quyền lợi thì thấy có vẻ hấp dẫn nhưng người mua bảo hiểm nhân thọ phải tuân thủ những điều kiện khá ngặt nghèo về tuổi đời, sức khỏe tại thời điểm giao kết hợp đồng bảo hiểm để doanh nghiệp bảo hiểm giảm thiểu rủi ro.

Thứ ba, về quyền lợi: Tiền đóng vào quỹ BHXH đều được điều chỉnh tăng tương ứng với chỉ số giá tiêu dùng từng năm (CPI) theo quy định của Chính phủ được công bố tại năm mà người tham gia hưởng chế độ (chỉ số CPI tăng bình quân 8,1%/năm, tính từ năm 2008 đến nay). Còn bảo hiểm nhân thọ thì tính theo lãi suất thị trường; Người đang tham gia BHXH khi chết hoặc bị thương tật vì bất cứ lý do gì thì thời gian đã đóng BHXH đều được ghi nhận để tính hưởng BHXH. Còn đối với bảo hiểm nhân thọ có quy định doanh nghiệp không phải trả tiền bảo hiểm trong một số trường hợp (chết do tự tử trong thời hạn hai năm kể từ ngày nộp khoản phí bảo hiểm đầu tiên hoặc kể từ ngày hợp đồng bảo hiểm tiếp tục có hiệu lực; chết hoặc bị thương tật vĩnh viễn do lỗi cố ý của bên mua bảo hiểm hoặc lỗi cố ý của người thụ hưởng; người được bảo hiểm chết do bị thi hành án tử hình); Người tham gia BHXH, khi đã hưởng lương hưu thì mức lương hưu được điều chỉnh định kỳ theo chỉ số giá tiêu dùng và mức tăng trưởng kinh tế. Có thể nói người tham gia BHXH khi hưởng lương hưu được hưởng rất nhiều quyền lợi và chính lương hưu mới là chỗ dựa quan trọng cho NLĐ khi về già, khi mà không còn khả năng để lao động tạo thu nhập. Đây là ưu điểm vượt trội của BHXH so với bảo hiểm nhân thọ.

Trong thời gian vừa qua xuất hiện tình trạng nhiều NLĐ yêu cầu nhận BHXH một lần. Việc nhận BHXH một lần sẽ ảnh hưởng như thế nào đến quyền lợi của NLĐ, thưa ông?

- Theo tôi, NLĐ cần hết sức thận trọng khi cân nhắc để hưởng BHXH một lần. Vì các lý do sau: Thứ nhất, khi nhận BHXH một lần thì NLĐ sẽ mất đi cơ hội được hưởng lương hưu, không có gì đảm bảo cho cuộc sống lúc tuổi già và sẽ trở thành gánh nặng cho gia đình và xã hội. Cần hiểu rằng, khoản tiền đóng vào quỹ BHXH là một "của để dành" quý giá của chính mình, nó không mất đi mà ngược lại vẫn được cơ quan BHXH quản lý và đầu tư tăng trưởng, NLĐ hoàn toàn có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện với sự hỗ trợ một phần kinh phí từ Nhà nước (theo mức 10, 25, 30% mức đóng tính trên chuẩn hộ nghèo khu vực nông thôn tùy theo đối tượng). Trong thời gian bảo lưu, nếu chẳng may bị chết thì gia đình còn được hưởng trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở, thân nhân tùy theo điều kiện được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng (tối đa 4 người) đến khi trưởng thành (nếu là con) hoặc hưởng đến khi chết (nếu là vợ, chồng hoặc cha, mẹ đã hết tuổi lao động và không có thu nhập hoặc có thu nhập nhưng thấp hơn mức lương cơ sở); trường hợp nhận trợ cấp tuất một lần thì mức trợ cấp được tính như BHXH một lần.

Thứ hai, nhận BHXH một lần là phải chấp nhận sự thiệt thòi rất lớn: Với mức 22% tiền lương tháng đóng vào quỹ hưu trí, tử tuất thì một năm tổng mức đóng là 2,64 tháng lương; trong khi mức hưởng BHXH một lần cho mỗi năm đóng BHXH chỉ bằng hai tháng lương. Như vậy, NLĐ bị thiệt mất 0,64 tháng lương. Chúng ta không khuyến khích việc nhận BHXH một lần cũng chính vì mục tiêu đảm bảo an sinh xã hội bền vững cho người dân; Nếu so sánh với việc tích lũy thời gian để hưởng lương hưu, thì thiệt thòi là không tính hết được. Người hưởng lương hưu, ngoài lương hưu còn được quỹ chi trả toàn bộ tiền mua thẻ BHYT (bằng 4,5% mức lương hưu); và định kỳ, trên cơ sở chỉ số giá tiêu dùng (trượt giá) nhà nước điều chỉnh tăng lương hưu tương ứng (từ năm 2003 đến nay nhà nước đã điều chỉnh tăng lương hưu 15 lần, với mức tăng từ khoảng 7,5 đến 9,3 lần tùy theo nhóm đối tượng). Khi chết gia đình còn được trợ cấp mai táng bằng 10 tháng lương cơ sở, thân nhân được hưởng trợ cấp tuất hàng tháng nếu đủ điều kiện hoặc được hưởng trợ cấp tuất một lần với mức thấp nhất bằng 3 tháng lương hưu. Như vậy, nếu so với hưởng lương hưu thì nhận BHXH một lần là rất thiệt thòi cho bản thân NLĐ.

THEO HÀ LINH (BÁO LAO ĐỘNG)