Nhận BHXH một lần: Lợi trước mắt, thiệt lâu dài

Trong lúc khó khăn vì dịch Covid-19, để trang trải cuộc sống trước mắt, một bộ phận người lao động (NLĐ) đã quyết định nhận BHXH một lần thay vì chờ đủ tuổi lĩnh lương hưu. Điều này được cảnh báo rất thiệt thòi cho NLĐ, đánh mất nhiều quyền lợi lâu dài.

Ngăn chặn trục lợi hưởng BHXH

Như Báo Người Lao Động đã thông tin, thời gian gần đây, tại tỉnh Bình Dương xuất hiện nhiều đối tượng lập trang Facebook giả mạo cơ quan BHXH tỉnh Bình Dương để tổ chức thu mua sổ BHXH của NLĐ nhằm trục lợi. Ngay sau khi phát hiện sự việc, BHXH Việt Nam đã gửi thông tin về các trang Facebook lập ra với mục đích mua, thu gom sổ BHXH của NLĐ để trục lợi tới Bộ Công an (Cục An ninh mạng và phòng chống tội phạm sử dụng công nghệ cao) để đề nghị xử lý, ngăn chặn các hoạt động này trên môi trường mạng. BHXH tỉnh Bình Dương đã có công văn gửi Công an tỉnh Bình Dương đề nghị ngành công an phối hợp để điều tra, xử lý nghiêm theo quy định của pháp luật.

Mới đây, BHXH Việt Nam cũng có văn bản yêu cầu BHXH tỉnh, TP khẩn trương rà soát, nắm tình hình thu gom, mua bán sổ BHXH tại địa bàn quản lý. Khi tiếp nhận hồ sơ đề nghị giải quyết hưởng BHXH một lần của NLĐ, phải kiểm soát và bảo đảm các thông tin của người hưởng phải thống nhất; thẩm tra, thống kê những trường hợp một người được ủy quyền nhận BHXH một lần cho từ 2 người trở lên, kiểm soát để phát hiện dấu hiệu trục lợi từ việc thu gom, mua bán sổ BHXH. Cơ quan bảo hiểm cũng yêu cầu nâng cao nhận thức của NLĐ để không bị lôi kéo, xúi giục bán sổ BHXH và kịp thời phát hiện, tố giác các hành vi vi phạm. Đồng thời, có biện pháp ngăn chặn kịp thời tình trạng thu gom, mua bán sổ BHXH nhằm trục lợi; điều tra, kết luận xử lý nghiêm các trường hợp vi phạm điển hình.

BHXH Việt Nam đề nghị Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội thống nhất cho phép cơ quan BHXH các cấp tạm thời không nhận hồ sơ của NLĐ ủy quyền cho người khác nộp hồ sơ và nhận hộ tiền hưởng trợ cấp BHXH một lần, trừ trường hợp NLĐ bị ốm đau, tai nạn lao động không thể đến cơ quan BHXH (có giấy xác nhận của cơ sở y tế về tình trạng sức khỏe của người ủy quyền) để tránh lạm dụng và việc mua bán lừa đảo đang diễn ra hằng ngày.

Người lao động chọn hưởng BHXH một lần sẽ thiệt thòi khi về già. Ảnh: HOÀNG NGUYÊN

Không nên "ăn trước" tiền tích lũy cho tuổi già

Theo thống kê của BHXH Việt Nam, khoảng 5 năm gần đây, trong cả nước đã có khoảng 2,5 triệu NLĐ lĩnh BHXH một lần. Hiện, bình quân mỗi năm có khoảng 700.000 lượt người hưởng chế độ này. Đáng lo ngại, trong thời điểm xảy ra dịch Covid-19 khiến kinh tế khó khăn, nhiều lao động không có việc làm nên một bộ phận NLĐ đã lựa chọn hưởng BHXH một lần. Trước thực trạng này, nhiều ý kiến cho rằng NLĐ cần cân nhắc trước quyết định này bởi BHXH là "của để dành" cho mọi NLĐ, phòng khi bị suy giảm khả năng lao động, hết tuổi lao động nên thiệt sẽ nhiều hơn lợi.

Phó Tổng Giám đốc BHXH Việt Nam Đào Việt Ánh nhiều lần nhấn mạnh việc NLĐ đang làm việc và tham gia BHXH để tích lũy cho cuộc sống khi về già. Do đó, không có lý do gì khi còn trẻ, còn sức lao động, còn cơ hội lao động để trang trải cuộc sống lại nhận BHXH một lần - tiêu trước phần để dành cho lúc ốm đau, bệnh tật, không còn sức lao động khi về già. Ông Ánh cho biết Nghị quyết số 28-NQ/TW đã nêu rõ sẽ có quy định phù hợp để giảm tình trạng hưởng BHXH một lần theo hướng tăng quyền lợi nếu bảo lưu thời gian tham gia BHXH để hưởng chế độ hưu trí, giảm quyền lợi nếu hưởng BHXH một lần.

Cũng theo BHXH Việt Nam, khi lựa chọn hưởng BHXH một lần, các quyền lợi của NLĐ sẽ bị hạn chế hơn so với khi hưởng lương hưu. Đơn cử, nếu nhận BHXH một lần, sau này tham gia lại BHXH sẽ không được cộng nối thời gian đóng BHXH, mà tính thành thời gian đóng BHXH mới. Theo quy định của pháp luật, tổng mức đóng bảo hiểm hưu trí là 22% mức tiền lương tháng làm căn cứ đóng BHXH của NLĐ. Trong đó, NLĐ đóng 8% và người sử dụng lao động đóng 14%, có nghĩa tổng mức đóng vào quỹ BHXH hằng năm bằng 2,64 tháng lương. Nếu NLĐ hưởng BHXH một lần thì chỉ được thanh toán bằng 2 tháng lương cho 1 năm tham gia BHXH. Phân tích yếu tố này, ông Bùi Sỹ Lợi, Phó Chủ nhiệm Thường trực Ủy ban Về các vấn đề xã hội của Quốc hội, phân tích NLĐ sẽ chịu thiệt thòi, mất đi 0,64 tháng lương/năm. Đồng thời, NLĐ mất đi cơ hội được hưởng lương hưu, mất nguồn tài chính hỗ trợ và ổn định cuộc sống lâu dài khi bị suy giảm khả năng lao động, hết tuổi lao động. Mặt khác, họ còn phải đối mặt với nguy cơ không chi trả nổi chỉ sau một lần mắc bệnh và nằm viện thời gian dài, từ đó phải đối mặt với tình trạng nghèo đói, kiệt quệ, trở thành gánh nặng đối với gia đình và xã hội.

Ngoài ra, theo ông Bùi Sỹ Lợi, việc rút BHXH một lần, NLĐ sẽ không được cấp miễn phí thẻ BHYT, quyền lợi hưởng BHYT; người hưởng BHXH một lần khi chết, gia đình không được hưởng trợ cấp mai táng phí, thân nhân không được hưởng trợ cấp tuất theo quy định so với lựa chọn hình thức hưởng lương hưu. Khoản tiền đóng vào quỹ BHXH là của để dành, không mất đi mà ngược lại vẫn được cơ quan BHXH quản lý và đầu tư tăng trưởng, người tham gia có thể bảo lưu thời gian đóng BHXH để khi có điều kiện thì tiếp tục tham gia BHXH bắt buộc hoặc tham gia BHXH tự nguyện với sự hỗ trợ đóng của nhà nước.

Với những hệ lụy đó, các chuyên gia trong lĩnh vực BHXH khuyến cáo NLĐ nên cân nhắc, lựa chọn nhận BHXH một lần. Có thể trong lúc khó khăn này, ai cũng cần tiền nhưng không thể "ăn trước" tiền tích lũy cho tuổi già của mình, bỏ đi cơ hội được hưởng lương hưu - trợ cấp khi về già, cũng như được hưởng chế độ BHYT. Trong thời điểm này, nếu không may bị thất nghiệp, NLĐ nên đăng ký nhận trợ cấp thất nghiệp, trợ cấp học nghề; đăng ký nhận chế độ hỗ trợ từ gói an sinh của Chính phủ. Khi những khó khăn do dịch bệnh Covid-19 qua đi, nền kinh tế tiếp tục vận hành, NLĐ có cơ hội trở lại thị trường lao động, tiếp tục được đóng BHXH để cộng nối thời gian tính hưởng lương hưu sau này.