Rốt ráo xử lý doanh nghiệp nợ BHXH

Ông Dương Văn Hào, Trưởng Ban Quản lý thu - sổ, thẻ BHXH Việt Nam, cho biết hiện số nợ BHXH, BHYT, bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) trên cả nước là khoảng 24.000 tỉ đồng, tăng khoảng 15.000 tỉ đồng so với năm 2021. Tuy nhiên, số nợ này thường đến cuối năm sẽ được các doanh nghiệp (DN) chi trả, trừ một số trường hợp DN giải thể, phá sản hay có chủ bỏ trốn.

Lợi dụng dịch bệnh để trốn đóng bảo hiểm

Đến nay, BHXH của hơn 40 tỉnh, thành trong cả nước đã chuyển gần 300 hồ sơ các DN trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN sang cơ quan công an xử lý theo quy định tại điều 216 Bộ Luật Hình sự 2015, sửa đổi bổ sung 2017 về tội trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN cho người lao động (NLĐ). Hiện nay, các cơ quan chức năng đang xem xét để xử lý theo quy định.

Công nhân một công ty tại quận Tân Bình, TP HCM làm thủ tục khởi kiện doanh nghiệp đòi nợ BHXH Ảnh: CAO HƯỜNG

Đại diện BHXH nhiều địa phương cho rằng nguyên nhân của tình trạng nợ đọng, chậm đóng BHXH, BHYT, BHTN là do ý thức tuân thủ pháp luật của nhiều chủ sử dụng lao động chưa tốt, nhất là ở nhóm DN vừa và nhỏ. Cá biệt có những DN cố tình tìm lý do đối phó, trốn tránh, chiếm dụng tiền đóng của NLĐ để sử dụng vào mục đích khác. Bên cạnh đó có tình trạng DN cố tình lách luật để giảm bớt phần trách nhiệm đóng BHXH cho NLĐ.

Thậm chí một số DN tuy không bị ảnh hưởng bởi dịch Covid-19 nhưng vẫn cố tình nợ đọng, trốn đóng hoặc đóng không đúng mức quy định về trích nộp BHXH. Tại TP Hà Nội, tính đến đầu tháng 5-2022, tỉ lệ nợ BHXH toàn TP là hơn 9,1% so với tổng số tiền phải thu, tương ứng hơn 5.190 tỉ đồng. Một số đơn vị, DN nợ với số tiền lớn, trong thời gian dài, buộc cơ quan BHXH phải thường xuyên công khai danh sách nợ.

Ông Vũ Đức Thuật, Phó Giám đốc BHXH TP Hà Nội, cho rằng tình trạng nợ BHXH có chiều hướng tăng do nhiều đơn vị, DN chưa cân đối được nguồn tiền để đóng BHXH cho NLĐ. Bên cạnh đó, một số đơn vị, DN chưa chấp hành nghiêm quy định, cố tình nợ đóng, trốn đóng hoặc đóng BHXH không đúng mức quy định.

Rà soát, xử lý nghiêm doanh nghiệp chây ì

Để bảo đảm quyền lợi an sinh xã hội lâu dài cho NLĐ, đại diện BHXH Việt Nam cho rằng cần tiếp tục thực hiện các giải pháp đồng bộ như tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra việc chấp hành quy định của pháp luật về tiền lương tại DN; xử lý nghiêm, kịp thời các vi phạm về tiền lương, BHXH... Đồng thời đẩy mạnh công tác tuyên truyền để NLĐ hiểu đúng, hiểu đủ quyền lợi của việc tham gia BHXH; nâng cao ý thức, chấp hành pháp luật BHXH, BHYT của chủ sử dụng lao động trong việc đóng đúng, đóng đủ BHXH.

Để nâng cao hiệu quả thanh tra, kiểm tra, bảo đảm quyền lợi cho NLĐ, thời gian qua nhiều địa phương đã tăng cường phối hợp với các ngành liên quan thực hiện thanh tra, kiểm tra đối với các đơn vị nợ đọng BHXH, BHYT và kiên quyết xử phạt vi phạm hành chính theo quy định.

Theo ông Vũ Đức Thuật, năm 2022, BHXH TP Hà Nội được BHXH Việt Nam giao chỉ tiêu thực hiện 9.000 cuộc thanh tra, kiểm tra (bình quân hơn 700 cuộc/tháng). Đây là số lượng cuộc thanh tra, kiểm tra trong năm lớn nhất từ trước đến nay. Để công tác thanh tra, kiểm tra, thu hồi nợ BHXH đạt hiệu quả cao, ngay từ đầu năm, đội ngũ thanh tra, kiểm tra của BHXH các cấp phải liên tục rà soát, đôn đốc đơn vị nợ dưới 3 tháng; đề xuất kiểm tra, rà soát các đơn vị nợ từ 3 tháng đến 6 tháng và tiến hành thanh tra những đơn vị nợ trên 6 tháng. Trước đó, Công an TP Hà Nội và BHXH TP Hà Nội đã ký kết phối hợp liên ngành về phòng chống tội phạm, vi phạm trong lĩnh vực BHXH.

Ông Lê Hùng Chính, Phó Giám đốc BHXH tỉnh Khánh Hòa, cho biết qua 5 năm phối hợp với Công an tỉnh, hai bên đã thực hiện kiểm tra, đôn đốc thu nợ BHXH, BHYT, BHTN của 1.766 đơn vị, DN, truy thu được hơn 138 tỉ đồng; tham mưu UBND tỉnh xử phạt hành chính 29 đơn vị với số tiền hơn 1,4 tỉ đồng. Từ năm 2017 đến 2020, cơ quan BHXH tỉnh đã chuyển hồ sơ 23 đơn vị, DN và gửi kiến nghị sang Công an tỉnh khởi tố hình sự 10 đơn vị, DN nợ BHXH kéo dài.

Theo ông Lê Hùng Chính, thời gian qua các hành vi vi phạm hành chính bị xử lý chủ yếu là chậm đóng, đóng không đủ số người, đóng không đủ mức. Do chưa có hướng dẫn để xác định hành vi "cố ý không kê khai hoặc kê khai không đúng thực tế", "bằng thủ đoạn khác" nên gây khó khăn cho cơ quan BHXH trong việc làm rõ chứng cứ chứng minh cố ý của hành vi trốn đóng BHXH, BHYT, BHTN.