Đề xuất đánh thuế cổ phiếu thưởng có thể ảnh hưởng thị trường chứng khoán

Hiệp hội Các nhà đầu tư tài chính Việt Nam (VAFI) vừa đề xuất ý kiến về Dự thảo Nghị định sửa đổi Nghị định 126/2020, nhấn mạnh vấn đề đánh thuế cổ phiếu thưởng. 

Cá nhân nhận cổ phiếu thưởng và cổ tức bằng cổ phiếu sẽ chịu ảnh hưởng trực tiếp từ chính sách thuế này. Những thay đổi đó có thể tác động lớn đến thu nhập của nhà đầu tư và quyết định đầu tư trong tương lai. Vì vậy, VAFI mong muốn Bộ Tài chính xem xét kỹ lưỡng để bảo đảm quyền lợi của nhà đầu tư.

Chưa đúng bản chất?

Theo dự thảo nghị định, tất cả cá nhân nhận cổ phiếu thưởng, cổ tức bằng cổ phiếu sẽ phải nộp thuế thu nhập cá nhân ngay tại thời điểm được nhận. Doanh nghiệp trả cổ phiếu thưởng sẽ phải lập danh sách cổ đông, thực hiện khai thuế và nộp thuế thay cho cổ đông.

VAFI cho rằng việc áp dụng thuế thu nhập cá nhân ngay khi cá nhân nhận cổ phiếu thưởng là không hợp lý. Bởi lẽ, chia cổ phiếu thưởng không làm tăng vốn chủ sở hữu doanh nghiệp, không làm giảm lợi nhuận, cũng không thay đổi tỷ lệ sở hữu cổ phần của cổ đông. Thực tế, cổ đông chỉ phát sinh thu nhập khi họ bán cổ phiếu thưởng, lúc đó tỷ lệ sở hữu mới giảm và có lãi (hoặc lỗ).

Ngoài ra, nhận cổ phiếu thưởng không đồng nghĩa với việc chắc chắn có lãi. Rất nhiều nhà đầu tư sau khi nhận cổ phiếu thưởng có thể gặp tình huống doanh nghiệp thua lỗ, phá sản, cổ phiếu mất giá hoặc thậm chí không thể bán được. Vì vậy, đánh thuế ngay khi nhận cổ phiếu thưởng là chưa phù hợp với nguyên tắc đánh thuế trên thu nhập.

Đề xuất thu thuế khi bán cổ phiếu thưởng

Theo VAFI, hiện nay các phần mềm của Sở Giao dịch chứng khoán, Trung tâm Lưu ký và công ty chứng khoán đều dễ dàng tính được giá vốn cổ phiếu thưởng. Do đó, hoàn toàn có thể xác định được lãi/lỗ khi bán cổ phiếu để tính thuế thu nhập cá nhân chính xác.

Hiệp hội này đề xuất khi cá nhân bán cổ phiếu thưởng thì không cần xét có lãi hay lỗ, vẫn tính thuế thu nhập cá nhân dựa vào công thức: tổng giá trị cổ phần của cổ phiếu thưởng tính theo mệnh giá (10.000 đồng/cổ phiếu) nhân thuế suất 0,5%.

Với nhà đầu tư tổ chức, nếu hạch toán đầy đủ, trường hợp bán cổ phiếu thưởng bị lỗ thì giá vốn được ghi vào chi phí, từ đó giảm nghĩa vụ thuế thu nhập doanh nghiệp, khác với nhà đầu tư cá nhân.

Lo ngại ảnh hưởng thị trường chứng khoán

VAFI nhấn mạnh nếu áp dụng quy định mới như dự thảo - yêu cầu doanh nghiệp niêm yết có nghĩa vụ nộp thuế thay cho hàng vạn cổ đông, bao gồm cả cổ đông nước ngoài - rất khó khả thi, thậm chí đi ngược quy định quản trị, tài chính doanh nghiệp. Theo Luật Doanh nghiệp, công ty không có trách nhiệm nộp thuế thay cổ đông về khoản này.

Ngoài ra, việc bất ngờ yêu cầu hàng triệu nhà đầu tư cá nhân đóng các khoản "thuế thu nhập cá nhân còn nợ" với cổ phiếu thưởng có thể khiến họ phải bán chứng khoán để có tiền nộp thuế, dẫn đến nguy cơ thị trường chứng khoán bị ảnh hưởng, tạo áp lực bán lớn không cần thiết.

Về dài hạn, VAFI kiến nghị Bộ Tài chính nghiên cứu áp dụng thuế trên thu nhập vốn (Capital Gain Tax) để thay thế thuế giao dịch chứng khoán hiện tại. Cách làm này sẽ phù hợp hơn, tránh tình trạng nhà đầu tư thua lỗ nhưng vẫn phải nộp thuế.