Ngủ thăm thời Facebook, Zalo

So với gà 9 cựa đã quá nổi tiếng, phong tục ngủ thăm của người Dao đeo tiền chưa hề mai một. Thậm chí còn hiện đại theo thời công nghệ ngày nay.

Một cặp đôi người Dao ở Xuân Sơn trong trang phục truyền thống.

Từ một tập tục cởi mở

Xã Xuân Sơn nằm ở điểm cuối cùng của huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ. Nếu như những năm trước, để vào xã phải đi xe máy mất mấy tiếng đồng hồ thì nay đường bê tông lát vào tận các bản của xã. Nhờ được công nhận danh hiệu Rừng quốc gia nên sóng 3G, Wifi phủ kín các thôn xóm, nhiều nhà đã biết làm du lịch.

Ngồi với chúng tôi trong căn nhà sàn mới được nâng cấp để đón du khách, cụ Ðặng Văn Sơn, một già làng, kể về tục ngủ thăm đặc biệt của người Dao đeo tiền ở vùng đất này. Có thể giải nghĩa ngủ thăm như sau: Trai gái đến tuổi “cập kê” sẽ được gia đình cho đi tìm hiểu nhau. Ðiều đặc biệt, chàng trai, cô gái có thể ngủ với nhau trước để thăm dò. Sau khi ngủ thăm dăm ba bữa, nếu cô gái gật đầu, chàng trai sẽ mang bạc hoa xoè, lợn béo đến hỏi vợ.

Cụ giải thích thêm, thực tế việc ngủ thăm là để trai gái “bện hơi” nhau. Từ ngủ ở đây chỉ có nghĩa là nằm cạnh nhau ngủ chứ không có thêm “hoạt động” nào khác. Phàm mỗi người đều có mùi cơ thể đặc trưng, khi đã “bện hơi” thì không thể tách rời. Nó tạo ra một sợi dây liên kết đầy ý vị, không nhìn thấy mà vô cùng bền chặt. “Con người ta thật khổ tâm, khi gần mặt nhưng xa lòng. Khi hai cơ thể sống là vợ là chồng mà không thể hòa nhập được đúng là một sự đầy ải”, cụ Sơn nói. Cụ Sơn vừa dứt lời thì người con trai lớn của cụ là Lâm bước vào. Nghe thấy câu chuyện, Lâm nói thêm: Người Kinh các anh cứ cưới rồi bỏ nhau, chứ cả xã Xuân Sơn, hàng chục năm nay làm gì có đôi vợ chồng nào bỏ nhau. “Có được điều này là nhờ ngủ thăm cả đấy chứ”, anh Lâm nói. Ngay như vợ chồng Lâm, cũng từ ngủ thăm mà nên duyên vợ chồng.

Nghe tin phóng viên đến thăm viết về tục ngủ thăm, Bí thư Ðoàn xã Xuân Sơn Ðặng Văn Quyết lát sau cũng có mặt quây quần bên bếp lửa. Qua những lời giới thiệu, Quyết cũng là một “chiến binh” về ngủ thăm. Anh giải thích: Ðừng ai nghĩ ngủ thăm là có ngủ thật. Tập tục của người Dao rất lành mạnh. Cha mẹ có con gái thì ngay từ nhỏ đã rèn giũa về sự giữ gìn khi đến tuổi cập kê. Do đó, đa phần các cô gái Dao đều hết sức bản lĩnh, nếu chưa “ấm hơi” thì anh chàng kia có muốn “làm bậy” cũng bị cho ra rìa. Một là cô gái sẽ đuổi về thẳng thừng, nếu quá muộn thì cô gái sẽ vào ngủ với bố mẹ. Hồi đó, không chỉ ngủ thăm ở xã, Quyết còn lên tận một số bản người Dao ở Sơn La và cả xã Ðà Bắc (Hoà Bình) để ngủ thăm.

Một thiếu nữ trong tuổi yêu, nhóm lửa chờ các chàng trai đến gõ cửa ngủ thăm.

Ngủ thăm thời công nghệ

Chúng tôi có dịp dùng bữa với anh Bàn Xuân Lâm, Bí thư xã Xuân Sơn, cũng là một người Dao đeo tiền thế hệ mới, tức là biết chữ, có kiến thức. Anh Lâm cho biết, xã có 4 bản là: Lấp, Lạn, Dù, Cỏi; người Dao đeo tiền chiếm hơn 51% dân số xã. Tập tục ngủ thăm được người Dao đeo tiền tiếp nối từ thế hệ này sang thế hệ khác. Ngay bản thân anh, cũng đã trải qua 13 xuân ngủ thăm, đến gần 30 tuổi mới tìm được người con gái “hợp hơi”, chính là vợ anh bây giờ. Những năm 80 thế kỷ trước, trai trẻ đi “tán gái” sớm lắm, cứ độ 13, 14 tuổi là bắt đầu đi cạy cửa rồi. Nhà nào có con gái xinh đến tuổi thì đêm nào cũng lạch cạch, mất ngủ là chuyện cơm bữa. Mà cạy cửa cũng phải có nghệ thuật, làm sao để then cửa nhấc lên nhẹ nhất, không gây ồn ào mới tài. Qua được cánh cửa đầu tiên, qua được cánh cửa thứ 2 mới khó. Phép thử đầu tiên là sờ tay, bàn tay càng chai thì càng được các cô gái ưng. Bởi người Dao quan niệm, tay chai mới là người chăm chỉ lao động, kiếm tiền cho cả gia đình. Sau đó, cô gái lấy nến hoặc đèn pin soi mặt, hỏi tên tuổi, gia đình, nếu “môn đăng hộ đối” thì cũng dễ được chấp nhận hơn.

Biết chúng tôi có mong muốn được trực tiếp thực tế ngủ thăm, anh Lâm dẫn chúng tôi đến nhà một người cháu gái ở bản Cỏi, cách nhà khoảng 4km. Cô gái có gương mặt thanh tú tên Lương năm nay vừa tròn 16 tuổi. Cô gái người Dao bảo: Thời bố mẹ em dịp Tết là ngủ thăm tất bật nhất, nhưng thời bọn em thì ngủ thăm quanh năm rồi. Thì ra, với công nghệ di dộng hiện nay, thanh niên người Dao làm quen nhau dễ dàng hơn nhiều. Họ chủ động hẹn hò qua Facebook, Zalo… Khi thì dòng tin nhắn yêu thương, khi thì gửi ảnh khuôn mặt người yêu. Dưới xuôi có gì, trên bản cũng đã đủ cả. Tuy nhiên, trăm lần gọi điện nhắn tin cũng không bằng một lần ngủ thăm. Vừa hay, Lương cũng mới nhắn một chàng trai ở bản Lấp đến chơi.

Cô gái thật thà tâm sự, thời nay, bọn em cũng cởi mở hơn trong chuyện ngủ thăm bởi mọi thông tin cần tìm hiểu đã hiểu hết về nhau rồi. Sau thời gian tìm hiểu, bọn con gái chủ động hẹn người yêu qua nhà. Dăm ba buổi ngủ thăm, ưng nhau thì nhiều cô cho phép “ngủ thật”. Tuy nhiên, để được ngủ thật thì gần như “ván đã đóng thuyền”, ra Tết là các cặp đôi đều sớm nên vợ, nên chồng. Cô gái cho biết thêm, đã bện hơi nhau thì có xa nhau vạn dặm vẫn nhớ về nhau. Kể cả muốn bỏ cũng không dễ, vì tập tục yêu cầu vợ chồng phải viết 120 chữ Nôm bằng chân. Khi nào viết xong, phải kiếm thêm 3 con lợn, 18 đồng bạc hoa xoè mới được xem xét chia tay…