Về “Xứ Nẫu” thưởng thức món gà “hấp cát”

 

Suối nước nóng Hội Vân thuộc xã Cát Hiệp, huyện Phù Cát, tỉnh Bình Định là hiện tượng tự nhiên đặc biệt, có nhiều sử sách nhắc đến. Sách Phủ biên tạp lục của Lê Quý Đôn chép: “Phường Đông An, huyện Phù Ly, phủ Quy Nhơn có một cái đầm tròn. Đầm ngày ngày thường sôi, nước trong suốt tới đáy, nóng không thể gần được. Lúc tạnh thì bốc khói, lúc mưa khói càng bốc lên nghi ngút. Trâu, dê ngã xuống cũng như bị luộc. Trong đầm cũng có cá sống được, tôm, cua đều có sắc đỏ”.

 

Sách Đại Nam nhất thống chí quyển 9 nói về Bình Định, ở mục Khe nước nóng, có chép: “Khe nước nóng ở trong rừng về phía Nam huyện Phù Cát, bề dọc hai trượng, bề ngang chừng một trượng, lởm chởm nhiều đá, nước thường bốc hơi như nước sôi, chảy ra hơn mười trượng khí nóng mới bớt dần. Đến thôn Tân Hòa thì hợp với chằm nước đục mà cùng chảy vào sông Nha Đoài”.

 

Suối nước nóng Hội Vân phát nguyên từ vùng núi thấp ở phía Bắc huyện Phú Cát, đến thôn Hội Vân suối mở rộng (hiện nay rộng khoảng gần 100m, dài khoảng gần 1.000m). Mùa mưa, nước ngập cả mặt suối, sâu từ 5m đến 7m, nên những sách xưa gọi là đầm hoặc hồ. Mùa nắng, nước cạn, dòng nước chỉ chảy ở giữa lòng suối, sâu khoảng 1m, để lộ hai bên dòng nước nóng hai bãi cát bồi rộng.

 

Buổi sớm mai, hơi nước bốc lên tụ lại như sương, như khói làm cho cảnh vật trở nên huyền ảo. Khi trời nắng nóng, sương mù tan biến, nước suối trong vắt, có thể nhìn thấu những vòi nước nóng phun lên từ lòng đất và những đàn cá tung tăng lội ở đáy nước, vì nhẹ hơn nước lạnh nên nước nóng nổi lên trên và cá, tôm sống ngầm được dưới dòng nước nóng.

 

Hiện nay, cùng với suối Kim Bôi (Hòa Bình), suối Bang (Quảng Bình), suối Kênh Gà (Ninh Bình), suối Tây Viên (Quảng Nam), suối Bình Châu (Vũng Tàu), suối Đam Rông (Lâm Đồng), suối Hội Vân được xếp vào bảy suối nước nóng nổi tiếng ở Việt Nam về độ nóng và cảnh đẹp.

 

Nguồn nước nóng ở Hội Vân có nhiệt độ bề mặt từ 780C - 840C, lưu lượng nước (từ 3 mũi khoan) hiện nay 2.400m3/ngày, phun tự nhiên nhờ áp lực trong lòng đất đẩy. Nước vô trùng, chứa khoảng 20 khoáng chất có ích như: lưu huỳnh, silic, SO4 … với những nồng độ thích hợp, có tác dụng tốt trong việc chữa và phục hồi chức năng đối với một số bệnh như: viêm khớp, bệnh ngoài da, tiêu hóa …

 

Từ thời Pháp thuộc, các nhà chuyên môn đã đến đây nghiên cứu, khảo sát. Sau đó, các nhà khoa học Mỹ, Việt Nam cũng đã tiến hành nhiều cuộc khảo nghiệm và đi đến kết luận khoa học về khả năng trị liệu của nước khoáng Hội Vân. Năm 1978, nhà điều dưỡng được xây dựng bên dòng suối khoáng.

 

Hiện nay, suối nước nóng Hội Vân là một trong 9 danh thắng của tỉnh Bình Định đã được đưa vào danh mục thống kê. Du khách có thể đến chiêm ngưỡng, thưởng ngoạn cảnh đẹp, nghỉ ngơi, giải trí, ngâm mình trong làn nước nóng ấm áp tự nhiên, đặc biệt thưởng thức món gà “hấp cát” và trứng luộc nước khoáng – món ngon, lạ chỉ có ở nơi đây. Xin lưu ý, những món đặc sản Hội Vân chỉ có vào mùa nắng, vì mùa mưa nước ngập mặt suối, tất cả các vòi nước nóng bị dòng nước mát phủ lấp.

 

Để chế biến các món trứng luộc và gà “hấp cát”, người ta đã tạo những “lò nấu” bằng cách đúc những bi bê tông như bộng giếng, đặt bao bọc những vòi nước nóng trên bãi cát hai bên lòng suối để giữ nước, và không bị dòng suối mát chảy qua làm nguội. Trứng gà hoặc trứng cút được cho vào túi lưới thả vào nước khoáng khoảng 20 phút là trứng chín hồng đào, trứng luộc nước khoáng có vị béo bùi và đậm đà.

 

Chế biến món gà “hấp cát” cầu kỳ và mất thời gian nhiều hơn, gà làm xong rửa sạch để ráo nước, thoa đều bên trong và bên ngoài con gà một lớp gia vị: hành, tiêu, ớt, sả, lá chanh … gói kỹ vào giấy bạc, cho vào túi ni lông rồi đem chôn hấp dưới cát trong “lò nấu” khoảng từ 1 giờ đến 2 giờ tùy theo “lò” có vòi nước nóng nhiều hoặc nóng ít. Trong thời gian chờ gà chín, du khách có thể thưởng thức dịch vụ tắm nước khoáng, ngâm mình trong nước nóng tự nhiên, vô trùng được áp lực lòng đất đẩy lên dẫn vào bồn chứa.

 

Gà “hấp cát” Hội Vân là gà thả vườn, thịt săn chắt, gói kín trong giấy bạc, được cát nóng hấp chín gà từ từ, gà không bị mất nước, thịt thơm, ngọt. Mùi, vị rất đặc trưng.