Kê khai tài sản: Huề cả làng!

Chỉ 1 người không trung thực!

Tại hội thảo về việc hoàn thiện các giải pháp phòng chống tham nhũng do Quốc hội tổ chức mới đây ở tỉnh Phú Yên, công tác kê khai, công khai tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức đã được đề cập. Nhiều đại biểu cho rằng công tác này còn nặng tính hình thức. Theo Thanh tra Chính phủ, từ đầu năm 2013 đến cuối tháng 5-2014, gần 920.000 cán bộ, công chức (98,3%) ở 101 cơ quan bộ, ngành, địa phương đã kê khai tài sản, thu nhập nhưng chỉ có 5 người được xác minh và 1 người bị phát hiện không trung thực. Như vậy, việc kê khai có phản ánh đúng thực tế tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức?

Ông Nguyễn Tuấn Anh, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế - Thanh tra Chính phủ, thừa nhận thu nhập của cán bộ, công chức khó được kiểm soát một cách đầy đủ, toàn diện. Khá nhiều khoản như chi phí sinh hoạt, học tập ở nước ngoài cũng như các khoản hiến, tặng, cho đối với những người phải kê khai là không kiểm soát được. Nhiều trường hợp tài sản, thu nhập của cán bộ, công chức được chuyển dịch sang con cái đã thành niên (không thuộc đối tượng kê khai) để tránh kiểm soát.

Ông Nguyễn Tuấn Anh cho rằng việc kê khai tài sản, thu nhập chỉ được quản lý theo chế độ quản lý hồ sơ cán bộ. Bản kê khai của cán bộ, công chức chỉ được xác minh khi bổ nhiệm, có đơn tố cáo hoặc yêu cầu của cơ quan thẩm quyền giải trình về nguồn gốc tài sản, thu nhập tăng lên không hợp lý; cũng chỉ được công khai ở cơ quan nơi cán bộ, công chức làm việc nên rất khó phát giác tài sản, thu nhập có nguồn gốc tham nhũng.

Theo ông Ngô Mạnh Hùng, Phó Cục trưởng Cục Chống tham nhũng - Thanh tra Chính phủ, việc kê khai còn nặng hình thức là do chỉ dựa vào ý thức tự giác, hầu hết không được kiểm tra, xác minh. Theo Công ước của Liên Hiệp Quốc về chống tham nhũng, tài sản của công chức tăng đáng kể so với thu nhập hợp pháp mà không giải trình được đã là hành vi làm giàu bất hợp pháp, phải xử lý. Trong khi đó, Việt Nam chỉ quy định người kê khai phải chủ động giải trình hoặc giải trình theo yêu cầu của cấp có thẩm quyền nếu tài sản tăng là nhà, đất hoặc có giá trị trên 50 triệu đồng.

Với việc mỗi cán bộ, công chức phải kê khai 3 bản bằng giấy thì riêng chi phí in, sao mỗi năm cũng tiêu tốn hơn 5 tỉ đồng cho gần 1 triệu người; chưa kể chi phí gửi bản kê khai, niêm yết và tổ chức các cuộc họp để công khai thu nhập. Trong khi đó, cơ sở dữ liệu để kiểm soát tốt việc kê khai này vẫn chưa thể hình thành.

Hồng Ánh

Luật sư Đỗ Pháp - Đoàn Luật sư TP Đà Nẵng:

Dễ đánh đồng

Bản chất vấn đề là khối tài sản của cá nhân phải làm rõ để tìm cho được những thu nhập bất hợp pháp. Chỉ có hành vi vi phạm pháp luật mới dẫn đến thu nhập bất hợp pháp nhưng cái này không ai tự nguyện kê khai cả. Nếu không khéo thì sẽ dễ đánh đồng và không bao giờ xử lý được về hành vi tham nhũng. Tài sản, thu nhập hình thành từ thu nhập hoặc được tặng, cho, thừa kế hợp pháp thì chỉ phân loại để tính thuế thu nhập cá nhân, những phần “chìm” thì dễ gì người ta tình nguyện kê khai.

Thạc sĩ Huỳnh Văn Út - TAND TP Cà Mau, tỉnh Cà Mau:

Lỗ hổng lớn

Trong mục giải trình nguồn gốc tài sản tăng thêm, Nghị định 78/2013 quy định chung chung, dẫn đến việc kê khai theo kiểu lấy lệ; mục các khoản nợ phải trả quy định kê khai vẫn nặng tính hình thức, thiếu định lượng, thiếu chế tài khi gặp trường hợp khai báo thiếu trung thực. Theo tôi, cứ 6 tháng, cơ quan phòng chống tham nhũng cấp tỉnh cần kiểm tra, xác minh định kỳ; nếu cần thì kiểm tra, xác minh đột xuất đối với trường hợp kê khai tài sản tăng thiếu cơ sở, có dấu hiệu bất minh. Việc quy định mỗi năm kê khai thu nhập một lần là quá dài, không bảo đảm tính kịp thời để ghi nhận và đánh giá biến động tài sản của cán bộ, công chức (mỗi năm ít nhất 2 lần).

Mặt khác, cần quy định cả người nhà cán bộ, công chức (đối với ai giữ chức lãnh đạo) cũng phải kê khai thu nhập. Bởi lẽ, không loại trừ trường hợp cán bộ có chức vụ để người nhà đứng tên tài sản chỉ trên danh nghĩa.

Việc không quy định cán bộ, công chức về hưu phải kê khai tài sản là một lỗ hổng lớn. Cần quy định trước khi nghỉ hưu, phải “chốt” lại tài sản hiện có của cán bộ, công chức. Sau đó, nếu thấy tài sản phát sinh của họ có dấu hiệu bất minh thì có thể kiểm tra, xác minh; đồng thời có chế tài kèm theo như thu hồi nếu tài sản phát sinh từ nguồn gốc tham nhũng, tiêu cực.

Luật sư Nguyễn Trọng Hải - Đoàn Luật sư tỉnh Nghệ An:

Chưa bảo đảm bình đẳng

Nội dung Nghị định 78/2013 còn bất cập, chưa có nhiều tác dụng trong mục tiêu minh bạch tài sản, thu nhập. Cụ thể, không phải tất cả cán bộ, công chức, viên chức đều kê khai mà chỉ là một số người có chức vụ từ phó trưởng phòng trở lên nên đã thu hẹp phạm vi đối tượng phải kê khai; chưa bảo đảm sự bình đẳng giữa các cán bộ, công chức, viên chức.

Hình thức công khai bản kê khai bằng cách chỉ niêm yết tại trụ sở cơ quan, tổ chức, đơn vị hoặc công bố tại cuộc họp đã hạn chế việc người dân tiếp cận, thực thi quyền giám sát. Hơn nữa, chỉ có người trong cùng cơ quan, tổ chức theo dõi nhau thì rất dễ xảy ra tình trạng bao che, nể nang, không bảo đảm tính khách quan, trung thực. Nghị định cũng chưa quy định rõ ràng, cụ thể về việc xử lý trách nhiệm của người đứng đầu cơ quan khi để xảy ra gian dối.

H.Dũng - D.Nhân - Đ.Ngọc ghi