Độc đáo công trình xây bằng đá ong

Những công trình bằng đá ong phủ rêu xanh luôn được người dân gìn giữ.

Ông Nguyễn Ngọc Thanh, ngụ thôn Vạn Tường, cho hay trước đây, phần lớn người dân dùng đá ong để xây dựng nhà cửa, giếng nước, phần mộ ông bà. Đá ong được khai thác ở các vùng gò, đồi núi xung quanh.

"Khi xây bằng đá ong, người thợ phải đặt từng viên chồng khít lên nhau rồi quét chất kết dính. Chất này được chế từ cây lưỡi long trơn (thuộc họ xương rồng) và dây tơ hồng giã nhỏ lấy chất nhớt, hầm với đá vôi trộn cát hạt to, thêm vào mật mía, ủ gần một tháng thành hỗn hợp sệt. Hiện nay, mấy thứ này khó kiếm hoặc không còn nữa" - ông Thanh nhớ lại.

Theo ông Thanh, nhà xây bằng đá ong có điểm độc đáo là giữ được sự ấm áp vào mùa đông và mát mẻ khi sang hè. Khi trời giông bão, nhà xây bằng đá ong có sức chịu đựng tốt hơn nhiều so với nhà xây bằng gạch, vôi vữa thông thường.

Ngôi nhà ông Thanh đang trông nom, chăm sóc là một trong những công trình xây bằng đá ong còn khá nguyên vẹn ở xã Bình Hải. Đá ong được sử dụng từ gian nhà chính đến nhà bếp, cả hàng rào và bậc tam cấp.

Cách nhà ông Thanh không xa, nhà ông Đặng Tấn Thượng cũng được làm bằng đá ong. Ngôi nhà đã xây gần 100 năm, được gia đình ông xem như "báu vật". "Tôi dặn con cháu trong gia đình nếu có tiền thì xây nhà chỗ khác, không được phá bỏ nhà đá ong. Phải tìm cách giữ lại những ngôi nhà thế này cho thế hệ sau" - ông Thanh quả quyết.

Tại nhà bà Đặng Thị Hương, cũng ở thôn Vạn Tường, giếng đá ong trước sân dù trải qua hơn 100 năm mà nước vẫn đầy ăm ắp và trong veo. "Tôi nghe kể lại khi đào giếng này sâu khoảng chục mét thì gặp đá ong non và mạch nước ngầm. Bao nhiêu năm qua, nước vẫn rất trong, ngọt, thanh mát" - bà cho biết.

Ngoài những căn nhà, giếng nước, nhiều công trình khác ở thôn Vạn Tường như cổng ngõ, tượng đài, đường làng... cũng được làm bằng đá ong. Theo TS Nguyễn Đăng Vũ - nhà nghiên cứu văn hóa; nguyên Giám đốc Sở Văn hóa - Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ngãi - nhiều nơi ở Quảng Ngãi cũng xây dựng nhà cửa bằng đá ong, song các công trình ở thôn Vạn Tường đặc biệt hơn. Đá ong ở đây có đủ kích cỡ, sử dụng trong nhiều công trình. "Về lâu dài, nên có kế hoạch giữ gìn loại hình kiến trúc gắn với đá ong ở địa phương" - ông Vũ đề nghị.