Đột phá từ năng lượng sạch

Không chỉ vì mục tiêu Net Zero mà còn vì tương lai phát triển bền vững cho cả khu vực miền Trung - Tây Nguyên.

Với lợi thế tự nhiên vượt trội cùng định hướng phát triển bền vững, Gia Lai đang nổi lên như một trong những địa phương dẫn đầu miền Trung - Tây Nguyên trong lĩnh vực năng lượng tái tạo. Từ những bước đi chiến lược, tỉnh đang từng bước hiện thực hóa mục tiêu phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050.

Hiện thực hóa mục tiêu Net Zero

Mới đây, tại phường Quy Nhơn Nam, Sở Khoa học và Công nghệ (KH-CN) tỉnh Gia Lai phối hợp với Sở Công Thương và Trung tâm Quốc tế Khoa học - Giáo dục liên ngành (ICISE) tổ chức hội thảo khoa học: "Giải pháp thúc đẩy hành động hướng tới phát thải ròng bằng 0 (Net Zero) vào năm 2050". Hội thảo thu hút đông đảo chuyên gia, nhà khoa học, doanh nghiệp trong và ngoài tỉnh tham gia, cùng thảo luận về các giải pháp hiện thực hóa cam kết Net Zero trong điều kiện thực tiễn của địa phương.

"Net Zero không còn là lựa chọn mà là yêu cầu tất yếu để Gia Lai nâng cao năng lực cạnh tranh và khẳng định vai trò tiên phong trong chiến lược phát triển xanh của khu vực" - bà Võ Cao Thị Mộng Hoài, Phó Giám đốc Sở KH-CN tỉnh Gia Lai, nhấn mạnh.

Theo bà Hoài, Gia Lai sở hữu điều kiện khí hậu thuận lợi để phát triển điện gió, điện mặt trời; cùng hệ thống sông hồ phong phú - nền tảng lý tưởng để phát triển đa dạng các loại hình năng lượng sạch. Tỉnh không có nhà máy nhiệt điện than hay dầu khí, giúp rút ngắn đáng kể lộ trình chuyển đổi năng lượng so với nhiều địa phương khác.

Hàng loạt dự án năng lượng tái tạo như thủy điện, điện gió, điện sinh khối, điện mặt trời mái nhà đã và đang được triển khai, góp phần định hình lại vị thế của Gia Lai trên bản đồ năng lượng quốc gia. Toàn tỉnh hiện có hơn 80 dự án thủy điện với tổng công suất gần 2.000 MW, cùng hàng chục dự án điện gió, điện mặt trời đã đi vào vận hành. Nhiều công trình quy mô lớn như Nhà máy Điện gió Ia Pết - Đak Đoa, Nhà máy Điện mặt trời Krông Pa 1, 2 hay Nhà máy Điện gió Chư Prông không chỉ đóng góp nguồn thu ngân sách đáng kể mà còn tạo việc làm ổn định cho hàng ngàn lao động địa phương.

Ông Trần Thúc Kham, Phó Giám đốc Sở Công Thương tỉnh Gia Lai, cho biết để đạt mục tiêu Net Zero, tỉnh xác định 3 lĩnh vực trọng tâm cần giảm phát thải, gồm: điện năng, công nghiệp và giao thông vận tải. Trong đó, các ngành chế biến nông sản, gỗ, tinh bột mì, đường và may mặc là nhóm tiêu thụ năng lượng lớn, có nhiều tiềm năng trong việc chuyển đổi sang sử dụng điện tái tạo nhằm giảm chi phí sản xuất và giảm phát thải khí nhà kính.

Vượt qua rào cản

Dù có nhiều tiềm năng, hành trình hướng tới Net Zero của Gia Lai vẫn gặp không ít rào cản, như thiếu vốn đầu tư, hạ tầng truyền tải điện chưa hoàn thiện, công nghệ trong nước còn hạn chế, nguồn nhân lực chuyên môn chưa đáp ứng yêu cầu, nhận thức cộng đồng về tiết kiệm năng lượng còn chưa đồng đều...

Theo TS Hà Anh Tùng, Trường ĐH Bách khoa - ĐHQG TP HCM, công nghệ là "chìa khóa" trong quá trình chuyển đổi năng lượng. Ông cho rằng Gia Lai cần ưu tiên các giải pháp tiết kiệm năng lượng trong những ngành tiêu thụ điện lớn như thép, xi măng, dệt nhuộm và chế biến thực phẩm. "Tối ưu hóa hệ thống năng lượng tại các cơ sở sản xuất không chỉ giúp giảm chi phí mà còn góp phần đáng kể vào việc cắt giảm phát thải khí nhà kính" - ông nhận định.

Trên thực tế, một số doanh nghiệp tại Gia Lai đã bắt nhịp xu hướng xanh. Nhiều cơ sở chế biến cà phê, gỗ và tinh bột tại Chư Sê, Mang Yang hay Kông Chro đã lắp đặt hệ thống điện mặt trời áp mái, vừa tiết kiệm chi phí vừa giảm phát thải CO2. Mô hình này đang được nhân rộng, tạo tiền đề hình thành chuỗi sản xuất xanh trong lĩnh vực nông nghiệp - công nghiệp chế biến.

Ở góc độ doanh nghiệp, bà Trần Thị Như Phượng, Giám đốc Công ty GPI (Hà Nội), nhận định việc tiếp cận và triển khai các chuẩn mực ESG (môi trường - xã hội - quản trị) là yếu tố sống còn. "Các tiêu chuẩn quốc tế như Cơ chế điều chỉnh biên giới carbon (CBAM) hay Quy định chống phá rừng của EU (EUDR) đang tạo áp lực buộc doanh nghiệp phải thay đổi nếu muốn giữ vững thị trường xuất khẩu" - bà phân tích.

TS Nguyễn Thị Thu Hà, Phó Viện trưởng Viện Nghiên cứu và Ứng dụng KH-CN IRATS, đề nghị Gia Lai xây dựng chiến lược kiểm kê và kiểm soát phát thải bài bản hơn. Việc kiểm kê khí nhà kính định kỳ sẽ là nền tảng để xây dựng lộ trình giảm phát thải rõ ràng cho từng lĩnh vực, nhất là chế biến gỗ, tinh bột và may mặc - những ngành có mức phát thải cao.

Bên cạnh đó, Gia Lai cần thúc đẩy các sáng kiến cộng đồng trong lĩnh vực năng lượng xanh, như mô hình "làng tiết kiệm điện", "cơ quan xanh", "trường học không rác thải nhựa". Khi người dân được tham gia, thấu hiểu và hưởng lợi, quá trình chuyển đổi xanh mới thực sự bền vững...

Từ kết quả hội thảo, Sở KH-CN Gia Lai đã đề xuất UBND tỉnh chỉ đạo các sở, ngành và doanh nghiệp trọng điểm triển khai kiểm kê khí nhà kính toàn diện. Đồng thời, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ số, thiết bị thông minh và các giải pháp tiết kiệm năng lượng trong sản xuất, sinh hoạt.

Ngoài ra, Gia Lai đang xem xét áp dụng các cơ chế ưu đãi về thuế, tín dụng xanh và khuyến khích đầu tư tư nhân vào lĩnh vực năng lượng tái tạo, đặc biệt tại khu vực nông thôn, vùng sâu, vùng xa - nơi có tiềm năng lớn về gió và bức xạ mặt trời nhưng hạ tầng còn hạn chế.

Với chiến lược rõ ràng, tiềm năng sẵn có và sự đồng thuận từ chính quyền đến doanh nghiệp, Gia Lai đang từng bước khẳng định vai trò tiên phong trong hành trình chuyển đổi xanh - không chỉ vì mục tiêu Net Zero mà còn vì tương lai phát triển bền vững cho cả khu vực miền Trung - Tây Nguyên.