Euro 2024: Đằng sau các loạt đá luân lưu định mệnh

Sau 2 tuần lễ đầu yên ả của các lượt trận vòng bảng, Euro 2024 đã nóng lên thực sự ở giai đoạn đấu knock-out khi mọi trận đấu đều chỉ có hai khái niệm thắng hoặc thua. Không định đoạt được kết quả sau cùng trong 90 phút hoặc 120 phút, các đội sẽ phải kéo nhau vào những loạt sút luân lưu đầy tính may rủi.

Các cầu thủ có thể đã quá quen với cách "sát phạt" có phần "dã man" nhưng thiết thực của những lần luân phiên đá phạt từ chấm 11 m. Thế nhưng, với người hâm mộ, kể cả với những nhà quản lý, một đội bóng thất bại ở loạt đá luân lưu bị xem là có tác động rất tiêu cực đối với tương lai của cả một nền bóng đá. Chẳng hạn, người Anh đến giờ vẫn chưa hoàn toàn rũ bỏ được cảm giác run rẩy mỗi khi nhớ đến cảnh "Tam sư" gục ngã hết lần này đến lần khác ở màn đá luân lưu kể từ Euro 1996 đến nay.

Không thể, hoặc chưa thể, loại bỏ hình thức đá luân lưu, vậy thì làm sao để giảm thiểu độ rủi ro khi thực hiện, dù đội bóng nào cũng ưu tiên thời lượng đáng kể để cầu thủ tập sút cầu môn? Đơn cử, khi bốc thăm đá luân lưu, đội thực hiện trước có được chút lợi thế nào không?

Về lý thuyết, câu trả lời là "không" nếu chỉ đơn giản là việc 2 đội thay nhau sút bóng vào cầu môn từ một điểm cố định ở khoảng cách 11 mét, ai ghi bàn nhiều hơn sẽ thắng. Tuy vậy, trong thực tế, thứ tự sút phạt có thể rất quan trọng vì nó ảnh hưởng đến tỉ số tạm thời và cả tâm lý của bên bị dẫn trước.

Đã có nhiều nghiên cứu cho rằng bên sút luân lưu đầu tiên sẽ gia tăng đáng kể cơ hội chiến thắng. Để xác thực, các chuyên gia đã phân tích 207 loạt sút luân lưu trong 14 giải đấu bóng đá quốc tế từ tháng 7-2003 đến tháng 8-2017, bao gồm cả World Cup (10 loạt sút luân lưu), Euro (9), UEFA Champions League (30) và UEFA Europa League (68).

Cả 2 đội trưởng sẽ chọn theo đồng xu của trọng tài, hoặc sút đầu tiên hoặc có thủ môn giỏi thì chọn sút sau. Thống kê ghi nhận chỉ khoảng 56% thủ quân quyết định đội nhà đá trước, trong khi 44% còn lại chọn cách thủ môn bắt bóng với hy vọng cứu thua sớm!

Những đội được quyền ưu tiên lựa chọn sau khi tung đồng xu thường là đội giành chiến thắng chung cuộc trong khoảng 60% các loạt sút luân lưu. Các con số thống kê cũng chỉ ra rằng đội đầu tiên thực hiện loạt sút luân lưu ở mỗi trận có tần suất chiến thắng lên đến trên 51%. Tại Euro 2024, duy nhất Slovenia đá trước và thua Bồ Đào Nha, trong khi cả Anh lẫn Pháp khi chọn quyền đá trước cũng là lúc họ "chọn" được chiến thắng.

Chọn vận may theo đồng xu thực ra chỉ phản ánh một khía cạnh quan trọng của màn thi đá luân lưu, đó là tâm lý. Đá trước hay sau, dù là chọn lựa hay bắt buộc, tất cả đều không quan trọng. Vấn đề là cầu thủ từng đội có được trau dồi bản lĩnh để tự tin bước ra chấm 11 mét hay không, kế đó là tài năng của thủ môn - người được trao nắm giữ số phận của mỗi đội bóng.