Gấp rút giải ngân vốn đầu tư công

Thủ tướng Chính phủ vừa ký Công điện 237 ngày 6-12, yêu cầu các bộ, ngành, địa phương đẩy nhanh tiến độ giải ngân vốn đầu tư công những tháng cuối năm 2025.

Phê bình 34 bộ, ngành, địa phương

Bộ Tài chính cho biết tỉ lệ giải ngân kế hoạch vốn đầu tư công 11 tháng qua ước đạt 60,6% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao - cao hơn cùng kỳ năm 2024 khoảng 58,2%, tức cao hơn khoảng 155.700 tỉ đồng. Các địa phương có tiến độ giải ngân vốn đầu tư công tốt gồm Hà Tĩnh, Ninh Bình, Thanh Hóa, Lào Cai, Thái Nguyên, Bắc Ninh, Hải Phòng, Phú Thọ...

Đáng chú ý, 22 bộ, cơ quan Trung ương và 12 địa phương có tỉ lệ giải ngân vốn đầu tư công dưới mức bình quân chung cả nước. Trong số này, có các địa phương như Cần Thơ, Vĩnh Long, Quảng Trị, Đắk Lắk, Lâm Đồng, Khánh Hòa, Cao Bằng, Đà Nẵng, An Giang…

Kế hoạch vốn năm 2025 Thủ tướng giao cho TP Hà Nội là hơn 83.700 tỉ đồng. Tính đến ngày 22-11, Hà Nội đã giải ngân khoảng 52.000 tỉ đồng, đạt 62,1% kế hoạch Thủ tướng giao, cao hơn mức bình quân cả nước.

Tuy vậy, kết quả giải ngân vẫn còn cách xa mục tiêu, trong khi thời gian còn lại của năm 2025 không nhiều. Các điểm nghẽn trong giải ngân đầu tư công vẫn là khâu bồi thường, hỗ trợ và giải phóng mặt bằng, khiến tiến độ nhiều dự án bị kéo dài. Thống kê cho thấy 386 dự án tại Hà Nội đang vướng ở khâu này.

Bên cạnh đó, quá trình giải ngân vốn đầu tư công còn chịu tác động bởi tình trạng khan hiếm vật liệu xây dựng, cùng biến động giá khiến chi phí tăng và tiến độ thi công bị ảnh hưởng, làm giảm tốc độ thực hiện kế hoạch.

Đại biểu Quốc hội Lê Đào An Xuân (đoàn Đắk Lắk) nhận định trong giai đoạn đầu vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, nhiều yếu tố mới đã ảnh hưởng tiến độ giải ngân vốn đầu tư công. Hệ thống văn bản pháp luật thay đổi, chủ thể quản lý bị xáo trộn; hướng dẫn của bộ, ngành dù ban hành sớm nhưng chưa dự báo hết tình huống, thiếu đồng bộ và thường điều chỉnh sau khi phát sinh vướng mắc.

Khâu giải phóng mặt bằng, bồi thường, hỗ trợ tái định cư vốn đã khó, nay càng phức tạp hơn khi xã, phường được giao thẩm quyền thẩm định giá đất và phê duyệt phương án bồi thường. Trong khi đó, đây là những quy trình đòi hỏi chuyên môn cao, tốn thời gian và dễ phát sinh khiếu kiện, khiến không ít cán bộ e ngại rủi ro khi triển khai.

Theo Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp nhỏ và vừa Nguyễn Văn Thân, khi kế hoạch đầu tư được phê duyệt, các dự án đã có hồ sơ, phương án thực hiện, lộ trình và tiến độ rất cụ thể. Do đó, việc giải ngân chậm, kéo dài nhiều năm đặt ra câu hỏi về trách nhiệm thuộc cơ quan nào, khâu gì trong quá trình triển khai. Ông Thân cho rằng không thể để tình trạng chậm trễ lặp đi lặp lại mà không xác định rõ nơi chịu trách nhiệm.

Từ kết quả giải ngân vốn đầu tư công 11 tháng qua, Thủ tướng nghiêm khắc phê bình 22 bộ, ngành, cơ quan trung ương và 12 địa phương thực hiện thấp, dưới mức trung bình cả nước.

Gắn với trách nhiệm người đứng đầu

Với 60,6% vốn theo kế hoạch đã được giải ngân trong 11 tháng qua, vẫn còn hơn 360.000 tỉ đồng đang chờ được sử dụng. Số vốn cần giải ngân nhiều trong khi thời gian còn lại rất ngắn, là áp lực rất lớn đối với các bộ, ngành, địa phương.

Tại Công điện 237, Thủ tướng yêu cầu lãnh đạo các bộ, ngành, địa phương xác định việc thúc đẩy đầu tư công là một trong những nhiệm vụ chính trị quan trọng hàng đầu. Đây cũng là một trong các tiêu chí đánh giá cán bộ theo Quy định 366/2025 của Bộ Chính trị về việc kiểm điểm, đánh giá, xếp loại chất lượng đối với tập thể, cá nhân trong hệ thống chính trị.

Thủ tướng yêu cầu các bộ, ngành, địa phương đẩy nhanh tiến độ những dự án đầu tư công trọng điểm, đặc biệt là đường cao tốc, công trình liên vùng và có sức lan tỏa lớn. Đây được xác định là nhiệm vụ chính trị trọng tâm, gắn với trách nhiệm của người đứng đầu.

Thủ tướng nhấn mạnh nhiệm vụ tháo gỡ vướng mắc về đất đai, tài nguyên, đẩy nhanh giải phóng mặt bằng và thi công. Các chủ đầu tư, ban quản lý, tổ chức, cá nhân gây cản trở hoặc làm chậm tiến độ sẽ bị xử lý nghiêm.

Nhìn nhận tâm lý "sợ sai, sợ trách nhiệm" của một bộ phận cán bộ, công chức là điểm nghẽn lớn, Đại biểu Quốc hội Trần Văn Khải (Ninh Bình) cho rằng đây là nguyên nhân của tình trạng "vốn chờ giải ngân" kéo dài qua nhiều năm. Từ thực trạng này, ông đề nghị Chính phủ sớm rà soát, sửa đổi các quy định pháp luật liên quan đầu tư công theo hướng đồng bộ và đơn giản hơn; đồng thời đẩy mạnh phân cấp, phân quyền gắn với trách nhiệm giải trình.

Cùng với đó, cần khắc phục triệt để tâm lý sợ trách nhiệm của cán bộ, công chức khi thực thi nhiệm vụ về đầu tư công. Ông Khải cũng kiến nghị Chính phủ quán triệt tinh thần "dám nghĩ, dám làm, dám chịu trách nhiệm" tới từng cán bộ tham gia quản lý đầu tư công; gắn trách nhiệm người đứng đầu với kết quả giải ngân.

Về phía địa phương, ông Nguyễn Xuân Lưu, Phó Chủ tịch UBND TP Hà Nội, cho biết thành phố đang tập trung tháo gỡ các điểm nghẽn trong việc giải ngân vốn đầu tư công. Trong đó, bố trí tái định cư bằng đất tại các vị trí đấu giá quyền sử dụng đất để bảo đảm đủ điều kiện thi công; có cơ chế tạm cư bằng tiền để hỗ trợ người dân di dời... TP Hà Nội còn triển khai cơ chế liên thông thủ tục hành chính từ cấp xã đến các sở, ngành, qua đó rút ngắn thời gian xử lý hồ sơ và đẩy nhanh tiến độ dự án.