Đừng để hiệu trưởng thành "ông vua con"!

Theo đề xuất của Sở Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT) TP HCM, hiệu trưởng các trường có quyền chủ động trong công tác nhân sự, tự quyết định số giáo viên hằng năm sát với thực tế và điều kiện đặc thù của đơn vị, bảo đảm hoạt động hiệu quả.

Làm sao để tránh tiêu cực?

Trao đổi với phóng viên Báo Người Lao Động, một lãnh đạo Sở GD-ĐT TP HCM cho biết đề xuất này của sở xuất phát từ thực tế của nhiều đơn vị trong thời gian qua, nhất là khi Bộ GD-ĐT có chủ trương xóa bỏ biên chế trong ngành. Nói về tính khả thi của đề xuất, vị này cho rằng nhiều quốc gia trên thế giới đã áp dụng hình thức này từ lâu, nghĩa là trao quyền cho các trường tự chủ toàn phần, ngành chỉ quản lý vấn đề chuyên môn và chất lượng đầu ra của sản phẩm. "Sản phẩm ở đây là học sinh, học sinh học trường này, với thầy cô này đạt được những gì, đáp ứng chuẩn kiến thức, kỹ năng gì thì mặc nhiên chất lượng người thầy cũng được đánh giá thông qua đó. Nếu được đồng tình và thông qua, sẽ triển khai các bước tiếp theo, như quy chế kiểm tra, giám sát" - vị này nói.

Nhiều ý kiến đồng tình với đề xuất trao quyền tự chủ cho hiệu trưởng nhưng vấn đề băn khoăn là việc thanh - kiểm tra sẽ như thế nào để không xảy ra tiêu cực?

Giao quyền quyết định nhân sự, giáo viên cho hiệu trưởng là tín hiệu tích cực nhưng cũng phải cẩn trọng Ảnh: Tấn Thạnh

Ông Nguyễn Văn Ngai, nguyên Phó Giám đốc Sở GD-ĐT TP HCM, cho rằng xét một cách tổng quát, việc giao quyền tuyển dụng nhân sự, giáo viên cho hiệu trưởng các trường là tạo điều kiện cho cơ sở có tính chủ động. Tuy nhiên, để cơ chế thành công thì điều kiện cần và đủ phải từ 2 phía. Đòi hỏi hiệu trưởng ngoài năng lực chuyên môn, cần có tâm, có tầm, vì lợi ích chung của đơn vị, nếu không sẽ dễ xảy ra tiêu cực.

Theo ông Ngai, trong đội ngũ lãnh đạo các trường hiện nay, công tác phân công, quy trình đi từng bước chặt chẽ nhưng không tránh khỏi sẽ có người nọ, người kia. Chúng ta có thể tham khảo, học tập từ mô hình các trường quốc tế hoặc ngoài công lập. Chủ đầu tư sẵn sàng giao hết quyền cho hiệu trưởng nhưng ràng buộc trách nhiệm, uy tín vào đó. Nếu làm không tốt thì sẵn sàng sa thải. Ngành GD-ĐT cũng chỉ nên đóng vai trò là chủ đầu tư trong trường hợp này.

Thi tuyển để chọn hiệu trưởng có năng lực

Thừa nhận "số phận nghề giáo" nằm trong tay hiệu trưởng chính là tạo cơ chế cạnh tranh, phấn đấu trong đội ngũ nhà giáo, tạo cơ hội cho người trẻ phát huy năng lực. Tuy nhiên, nhiều ý kiến băn khoăn về tính công bằng, minh bạch trong tuyển dụng.

Ai dám chắc mỗi hiệu trưởng sẽ không trở thành "ông vua con" khi có quá nhiều đặc quyền? Giáo viên một trường THPT tại quận 7 thẳng thắn rằng chắc chắn không tránh khỏi tiêu cực khi mà người hiệu trưởng đó tuyển dụng nhân sự theo cảm tính chứ không phải vì lợi ích chung. "Một ví dụ đơn giản như tuyển dụng người thân, tuyển dụng vì đi cửa sau, hay gần đây như thông tin đổi tình lấy biên chế mà báo chí đã nêu" - giáo viên này dẫn chứng.

Trong khi đó, giáo viên một trường tiểu học tại quận Bình Thạnh cho rằng thực tế lâu nay phải thừa nhận là nhiều giáo viên có sức "ì" rất lớn, nghĩa là khi chắc chắn chân biên chế trong nghề là lập tức chững lại, không muốn phấn đấu và học tập thêm chuyên môn gì nữa. Họ trở thành những người thợ dạy, không hề có sáng tạo, bảo sao nghe vậy, miễn là được yên thân. Một tập thể với những giáo viên như thế thì chất lượng giáo dục sẽ sớm đi xuống. Việc tạo cơ chế thông thoáng cho các trường, trong đó việc hiệu trưởng được quyền quyết định nhân sự, là tín hiệu tốt trong giáo dục. Nhưng đòi hỏi các hình thức ràng buộc trách nhiệm, kiểm tra, đánh giá chất lượng người hiệu trưởng thế nào phải xây dựng từng bước cụ thể.

Vị này cũng cho rằng hiện nay, chuẩn người hiệu trưởng theo quy chế của Bộ GD-ĐT đã không còn phù hợp, nhiều tiêu chí rất vô lý vẫn tồn tại bao nhiêu năm qua. Ngay trong lúc ngành GD-ĐT TP xin cơ chế cho hiệu trưởng thì cũng nên đề xuất thêm hình thức thi tuyển để tìm ra người lãnh đạo có đủ năng lực, phẩm chất cần thiết. Những ai có tâm huyết, năng lực đều có điều kiện ứng cử. Không nên theo tiêu chí bấy lâu nay đang áp dụng trong ngành giáo dục: giáo viên để được có tên trong danh sách quy hoạch cán bộ phải thông qua bỏ phiếu tín nhiệm của tập thể (vấn đề bỏ phiếu tín nhiệm đều theo "cảm tính" đang diễn ra như hiện nay ở các trường)…

Ông Huỳnh Thanh Phú, Hiệu trưởng Trường THPT Nguyễn Du (quận 10, TP HCM), cho rằng bất cứ đề xuất nào khi chưa triển khai mà đã nghĩ đến những tiêu cực thì rất khó làm, chúng ta lo lắng là đúng nhưng vấn đề là tìm những biện pháp nào để tránh tiêu cực, sai sót. Theo ông Phú, bản thân là hiệu trưởng, nếu được giao quyền quyết định tuyển dụng nhân sự, giáo viên cho trường nghĩa là gánh trên mình vinh dự và trách nhiệm đi kèm.