Tại sao chỉ học 6 tác phẩm văn học?

Ngoại trừ "Truyện Kiều", cả 5 tác phẩm đưa vào dự thảo chương trình ngữ văn mới đều mang cảm hứng sử thi, hướng về vận mệnh cộng đồng. Nhiều giáo viên ngữ văn cho rằng vì chương trình mới chỉ đưa ra 6 tác phẩm bắt buộc nên nội dung tư tưởng, cảm hứng chủ đạo cũng như đặc trưng thể loại chưa cân đối.

Thiếu chất đời thường

Dự thảo chương trình môn ngữ văn mới đưa ra 6 tác phẩm bắt buộc, gồm có: "Bài thơ Thần", "Hịch tướng sĩ", "Bình Ngô đại cáo", "Truyện Kiều", "Văn tế nghĩa sĩ Cần Giuộc" và "Tuyên ngôn độc lập". Các tác phẩm khác, trong đó có nhiều tác phẩm trước đây từng có trong chương trình - sách giáo khoa (SGK) sẽ được đưa vào phụ lục để các tác giả SGK và giáo viên tham khảo hình dung về thể loại, đề tài, độ khó, sự phù hợp về tâm lý lứa tuổi… Từ đó chủ động lựa chọn văn bản cho SGK và việc dạy học để hình thành và phát triển cho học sinh năng lực đọc với nhiều ngữ liệu đa dạng khác nhau.

Đánh giá về dự thảo chương trình ngữ văn mới, nhiều giáo viên cho rằng việc xây dựng chương trình theo hướng mở sẽ khắc phục được tình trạng học vẹt, học theo văn mẫu. Việc không quy định chi tiết về nội dung dạy học và các văn bản cụ thể mà chú trọng những yêu cầu cần đạt về đọc, viết, nói và nghe cho mỗi lớp là một đổi mới đáng hoan nghênh của Bộ Giáo dục và Đào tạo (GD-ĐT).

Tuy nhiên, việc chọn 6 tác phẩm bắt buộc phải đưa vào SGK mới lại tạo nên nhiều ý kiến tranh luận. Nhiều ý kiến cho rằng 6 tác phẩm được chọn phần lớn đều thể hiện cảm hứng yêu nước và khuynh hướng sử thi sâu đậm. Học sinh sẽ chủ yếu được bồi dưỡng lòng yêu nước hơn là những phẩm chất còn lại như chăm chỉ, trung thực, trách nhiệm... như mục tiêu đề ra.

Học sinh xem đề thi ngữ văn trong kỳ thi tuyển sinh lớp 10 tại TP HCM Ảnh: Hoàng Triều

TS Trịnh Thu Tuyết, một giáo viên ngữ văn kỳ cựu tại Hà Nội, cho rằng nhìn vào danh sách 6 tác phẩm bắt buộc, có thể thấy nội dung tư tưởng, cảm hứng chủ đạo, đặc trưng thể loại hình như chưa thật cân đối. Trong số 6 tác phẩm bắt buộc thì ngoại trừ "Truyện Kiều", 5 tác phẩm còn lại đều phản ánh tinh thần quật cường, bất khuất, ý chí độc lập tự chủ của dân tộc Việt trong và sau các cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại. "Cả 5 tác phẩm đều mang cảm hứng sử thi, hướng về vận mệnh cộng đồng, ca ngợi những phẩm chất cộng đồng, phản ánh những nỗi đau và vẻ đẹp cộng đồng. Vậy, học sinh tìm đâu cái đời thường bình dị, nhọc nhằn, đa đoan đa diện của cuộc sống nhân sinh thế sự, tìm đâu con người cá nhân với cả vẻ đẹp, góc tối khuất và những nỗi đau?" - TS Trịnh Thu Tuyết đặt câu hỏi.

Cô Trần Thu Hương, giáo viên ngữ văn của một trường THPT tại Hà Nội, đặt câu hỏi liệu chỉ có 6 tác phẩm bắt buộc trong chương trình ngữ văn THPT đã hợp lý chưa? Theo cô Hương, đối với những tác phẩm tự chọn, Bộ GD-ĐT cũng cần phải đưa ra những định hướng, tiêu chí cụ thể để những người viết sách lựa chọn những tác phẩm phù hợp.

Hơn 4.500 tiết, không chỉ học 6 tác phẩm

Trước băn khoăn tại sao lại có quy định tác phẩm bắt buộc, và dựa vào đâu và vì sao lại chỉ chọn 6 tác phẩm này, PGS Đỗ Ngọc Thống, chủ biên chương trình ngữ văn mới, cho rằng quy định học bắt buộc 6 tác phẩm này không có nghĩa là toàn bộ chương trình chỉ dạy 6 tác phẩm đó và cũng không phải là tất cả các tác phẩm khác (không bắt buộc) chỉ là tác phẩm đọc thêm. Tổng thời lượng dành cho môn ngữ văn (12 năm) là 4.520 tiết nên không thể chỉ học 6 tác phẩm này. "Với hơn 4.500 giờ ngữ văn, SGK và giáo viên sẽ phải giới thiệu thêm rất nhiều văn bản, gấp rất nhiều lần 6 tác phẩm này, vì thế không thiếu những tác phẩm nhằm đáp ứng yêu cầu đời thường" - ông Thống khẳng định.

Ông Thống cho rằng điểm chung xuyên suốt của 6 tác phẩm là tinh thần dân tộc, tinh thần yêu nước, ý thức về chủ quyền lãnh thổ và tính nhân văn. Đó cũng là những áng văn tiêu biểu cho hình thức các thể loại, mang nhiều giá trị đặc sắc của lịch sử văn học dân tộc; tư tưởng của các tác phẩm này vẫn có ảnh hưởng sâu sắc và hiện vẫn truyền được cảm hứng cho giới trẻ. Thứ hai, dù theo định hướng mở nhưng vẫn cần có những yêu cầu bắt buộc về học vấn cốt lõi, trong đó có hiểu biết về một số tác phẩm học sinh phổ thông không thể không biết như trên đã nêu. Sẽ khó chấp nhận một học sinh tốt nghiệp phổ thông, có bằng tú tài mà lại không có những hiểu biết về 6 tác phẩm ấy. Thứ ba, là kế thừa những ưu điểm của chương trình hiện hành. Chương trình SGK hiện hành cũng lựa chọn 9 tác gia lớn để dạy. Sáu tác phẩm được chọn cho chương trình mới thì phần lớn đã thuộc 9 tác gia ấy. Đây cũng là 6 văn bản luôn có mặt trong tất cả các lần đổi mới chương trình ngữ văn từ trước tới nay.

Ông Thống cũng nhấn mạnh đến việc cần dạy cho học sinh cách đọc, phương pháp đọc để các em dần dần có thể tự đọc và học suốt đời chứ không chỉ chú ý dạy vào một số tác phẩm cụ thể, học tác phẩm nào chỉ biết tác phẩm ấy. Cần thiết kế chương trình theo hướng dạy cho học sinh cách đọc các thể loại văn học và các kiểu loại văn bản khác (văn bản thông tin và văn bản nghị luận). Thông qua các tác phẩm tiêu biểu của các thể loại văn học ấy mà hình thành cách đọc. Đấy chính là lý do chương trình được thiết kế theo hướng lựa chọn các thể loại lớn (thơ, truyện, ký kịch) chứ không theo trục lịch sử văn học như trước đây.