Giảm gánh nặng tương lai

Tại buổi làm việc với Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính vào ngày 1-2, Tổng LĐLĐ Việt Nam đề nghị có giải pháp cụ thể đối với hơn 200.000 người lao động (NLĐ) đang là nạn nhân của tình trạng chậm, trốn đóng bảo hiểm xã hội (BHXH), không được hưởng các chế độ, cả lương hưu - để báo cáo Bộ Chính trị, trình Quốc hội phương án giải quyết.

Có lẽ đây là lần kiến nghị mạnh mẽ nhất của Tổng LĐLĐ Việt Nam về nạn nợ đọng BHXH. Tình trạng trốn đóng BHXH đã gây hậu quả vô cùng nghiêm trọng và kéo dài từ nhiều năm qua nhưng hầu như vẫn chưa có các giải pháp căn cơ để chấm dứt.

Theo báo cáo của BHXH Việt Nam, trong năm 2022, tổng số nợ BHXH, bảo hiểm y tế (BHYT), bảo hiểm thất nghiệp trên toàn quốc khoảng 25.000 tỉ đồng, chiếm 6% số tiền phải thu. Con số này không hề nhỏ và số người bị mất quyền lợi cũng rất lớn. Chỉ riêng BHYT, nếu không được đóng thì không có thẻ và khi gặp ốm đau, NLĐ sẽ phải chịu mọi chi phí. Phần lớn người bị chiếm dụng BHXH thuộc các doanh nghiệp sản xuất, tiền lương chưa cao, đời sống khá eo hẹp nên chi phí y tế luôn là gánh nặng cho gia đình khi không được đóng BHYT.

BHXH là nguồn quỹ an sinh quan trọng nhất của nước ta. Ngoài các chế độ về ốm đau, thai sản thì chế độ hưu trí có tác dụng thiết yếu đối với NLĐ khi hết tuổi lao động. Lương hưu là nguồn thu nhập quan trọng đối với người già. Nó giảm gánh nặng cho chi phí gia đình và gián tiếp giảm gánh nặng cho xã hội khi một lực lượng lớn lao động ngừng làm việc có được nguồn thu nhập tự trang trải cuộc sống. Mất nguồn thu nhập này sẽ gây ra những hậu quả dây chuyền mà khó có nguồn quỹ an sinh nào bù đắp được.

Tình trạng nợ đọng BHXH có thể thông cảm được đối với những doanh nghiệp khó khăn đột xuất, bị tác động bởi tình hình kinh tế chung… Nhưng phần lớn những doanh nghiệp khác thì đây là hành vi cố tình nhằm giảm chi phí sản xuất, thậm chí chiếm dụng BHXH của NLĐ để kiếm lợi. Trong những năm qua, tại nhiều địa phương, việc NLĐ khởi kiện doanh nghiệp nợ BHXH ra tòa rất khó khăn, bởi vướng hàng loạt quy định của pháp luật về kinh tế, tài chính. Có vụ ra tới tòa, có phán quyết nhưng cũng khó thu hồi được nợ. Doanh nghiệp thua kiện thì rút hết tiền ra khỏi tài khoản đăng ký, thay người đại diện, thậm chí đóng cửa để mở doanh nghiệp khác… nên quyền lợi của NLĐ cũng khó thu hồi được. Điều này thật khó chấp nhận trong bối cảnh chúng ta có đầy đủ các cơ quan công quyền, các tổ chức đại diện thường trực và hệ thống pháp luật ngày càng hoàn thiện.

Những vướng mắc trên đã kéo dài nhiều năm và kiến nghị lần này nhằm hy vọng các cơ quan công lực tìm giải pháp, thậm chí cần thiết là có thể sửa luật để bảo vệ NLĐ. Quyền lợi của NLĐ, đặc biệt là quyền lợi hưu trí có tác động sâu xa đến chính sách kinh tế của cả quốc gia nên vấn đề này phải cân nhắc thực hiện thỏa đáng. Ít nhất, phải bảo vệ được các quyền lợi hiện có để bảo đảm an sinh cho những người đã vất vả bao năm cống hiến sức lao động cho xã hội.