Hài hòa nguyên tắc đóng - hưởng

Phương án 1: Người lao động (NLĐ) có thời gian đóng BHXH trước ngày luật này có hiệu lực thi hành, sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm.

Phương án 2: Sau 12 tháng không thuộc diện tham gia BHXH bắt buộc, không tham gia BHXH tự nguyện và có thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm mà NLĐ có yêu cầu thì được giải quyết một phần nhưng tối đa không quá 50% tổng thời gian đã đóng vào quỹ hưu trí và tử tuất. Thời gian đóng BHXH còn lại được bảo lưu để NLĐ tiếp tục tham gia và hưởng chế độ BHXH.

Đây tiếp tục là vấn đề có nhiều ý kiến chưa đồng thuận. Nhiều ý kiến cho rằng nên tính cả điều kiện khác để NLĐ có thêm cơ hội cân nhắc việc rút BHXH một lần, chẳng hạn nếu là trường hợp bất khả kháng thì có thể có chính sách tín dụng, như cho họ vay một khoản để giải quyết nhu cầu bức bách về đời sống mà không phải rút BHXH một lần. Nhiều người đóng BHXH mong muốn được rút tiền ngay khi mất việc để giải quyết những nhu cầu đời sống bức bách còn Nhà nước lại muốn bảo vệ lâu dài cho NLĐ, nhất là khi họ hết tuổi lao động, già yếu, không còn thu nhập. Mong muốn của cả hai bên đều rất chính đáng, cần xem xét để có hướng giải quyết phù hợp.

Với những trường hợp tán thành phương án 2, có ý kiến đề nghị bỏ điều kiện "sau 12 tháng" và giảm thời gian đóng BHXH chưa đủ 20 năm còn 15 năm. Bởi đưa ra thời hạn 12 tháng gây khó khăn cho NLĐ khi cần tiền trang trải nhu cầu cấp bách trước mắt, đồng thời cơ quan BHXH gặp khó khăn trong việc quản lý, kiểm soát. Phương án này cho rút 50% cũng nhằm giữ chân NLĐ ở lại với hệ thống an sinh xã hội, song cũng nên có chính sách hỗ trợ vay thông qua ngân hàng chính sách xã hội để NLĐ vừa tiếp tục tham gia BHXH vừa có khoản tiền giải quyết khó khăn về sinh kế. Phương án này cũng bảo đảm quỹ BHXH luôn được duy trì ở trạng thái an toàn cao hơn so với phương án 1 trong các trường hợp người tham gia BHXH bắt buộc đồng loạt rút BHXH một lần, như tình trạng đã từng xảy ra trong đại dịch COVID-19.

Do cả 2 phương án đều có những bất cập nên cần xem xét, cho ý kiến theo hướng bảo đảm tốt nhất quyền lợi lâu dài của NLĐ tham gia BHXH nhưng cũng hài hòa với nguyên tắc đóng - hưởng, có chia sẻ của BHXH. Đặc biệt phải hết sức lưu ý đến tác động của chính sách lên đời sống, việc làm của NLĐ. Bởi dù chọn phương án nào thì việc thay đổi chính sách BHXH một lần cũng gây nhiều khó khăn cho các doanh nghiệp đang nỗ lực giữ chân NLĐ.