Hiện thực hóa nhà ở xã hội, cách nào? (*): Thực trạng đang nhiều hạn chế

HĐND TP HCM khóa X vừa hoàn thành kế hoạch giám sát về triển khai, thực hiện các dự án nhà ở xã hội (NƠXH) trên địa bàn thành phố giai đoạn 2016-2025 tại các địa phương, sở ngành và UBND TP HCM. Hàng loạt nguyên nhân đã được mổ xẻ.

Nhiều khó khăn cho địa phương

Báo cáo HĐND TP HCM, ông Võ Đức Thanh, Chủ tịch UBND huyện Bình Chánh, cho hay giai đoạn 2016-2020, trên địa bàn huyện hoàn thành và đưa vào sử dụng 3.222 căn hộ, đồng thời công tác nghiệm thu 1.344 căn NƠXH (giai đoạn 2021-2025) đang được thực hiện.

Ông Võ Đức Thanh cũng thông tin huyện Bình Chánh hiện có 19 dự án triển khai chậm tiến độ hoặc chưa triển khai và chỉ ra hàng loạt nguyên nhân. Cụ thể là công tác bồi thường còn chậm, hộ dân không hợp tác trong điều tra hiện trạng, thu thập pháp lý, ký bản vẽ, không đồng ý giá bồi thường; vướng mắc pháp lý đất đai; vướng mắc trong điều chỉnh quy hoạch; khó khăn nguồn vốn…

Ông Nguyễn Kỳ Phùng, Phó Chủ tịch UBND TP Thủ Đức, cho hay từ năm 2016 cho tới nay trên địa bàn đã hoàn thành và đưa vào sử dụng 6 dự án NƠXH với 5.960 căn hộ. TP Thủ Đức còn 2 dự án NƠXH đang đầu tư xây dựng với 1.490 căn và 1 dự án NƠXH cho công nhân thuê với quy mô 1.040 căn.

Nói về hạn chế, theo UBND TP Thủ Đức, đó là chủ đầu tư các dự án phát triển nhà ở chỉ chú trọng nhà ở thương mại để kinh doanh, chưa ưu tiên phát triển NƠXH tại dự án; thủ tục pháp lý triển khai kéo dài. Ngoài ra, một số dự án chưa hoàn tất việc bồi thường 100% diện tích giao đất thực hiện quy hoạch. Những dự án này chủ yếu bồi thường phần đất để kinh doanh, chưa bồi thường diện tích đất NƠXH trong khi chế tài đối với chủ đầu tư dạng này chưa có.

UBND TP Thủ Đức kiến nghị được phối hợp với Sở Xây dựng mời các chủ đầu tư làm việc. Đồng thời, tham mưu UBND TP xác định rõ hình thức thực hiện nghĩa vụ về NƠXH tại các dự án theo quy định của pháp luật (đối với các văn bản của cơ quan nhà nước có thẩm quyền chưa thể hiện rõ hình thức thực hiện nghĩa vụ về NƠXH).

Nghịch lý "khát" khách hàng

Theo tìm hiểu, nhu cầu về NƠXH cho mua, thuê mua hoặc thuê rất lớn nhưng đang có nghịch lý là dự án "khát" khách. Điển hình là dự án NƠXH cho công nhân thuê, quy mô 1.040 căn hộ tại phường Thạnh Mỹ Lợi, TP Thủ Đức. Dự án dự kiến đưa vào khai thác năm 2024 nhưng số lượng hồ sơ đạt yêu cầu rất ít, chỉ vài chục trường hợp.

Ông Trần Việt Cường, Tổng Giám đốc Công ty CP Thuthiemgroup (chủ đầu tư), cho hay đối tượng thuê phải bảo đảm đồng thời 3 điều kiện về nhà ở, cư trú và thu nhập. Tuy nhiên, việc xác định theo mẫu quy định (mẫu xác nhận về đối tượng, thực trạng nhà ở) gây nhiều khó khăn. UBND cấp phường/xã không đồng ý xác nhận "tình trạng nhà ở hiện tại của hộ gia đình đúng như nội dung của người đề nghị" vì không quản lý nhà ở đối tượng ngoài địa bàn.

Thực tế có nhiều khách hàng thuộc nhóm đối tượng thụ hưởng NƠXH liên hệ, tìm hiểu dự án. Tuy nhiên, hồ sơ ngoài đáp ứng 3 điều kiện nêu trên thì họ cần chứng minh đang làm việc tại doanh nghiệp có trụ sở tại khu chế xuất - khu công nghiệp trên địa bàn TP Thủ Đức. Qua 3 đợt trình hồ sơ lên Sở Xây dựng, chỉ vài chục trường hợp đạt yêu cầu. Vì vậy, chủ đầu tư kiến nghị cho phép mở rộng, đa dạng đối tượng được hưởng chính sách hỗ trợ về NƠXH theo quy định tại Luật Nhà ở 2014 (10 nhóm đối tượng).

Hiện nhu cầu về NƠXH ở TP Thủ Đức rất lớn. Nội dung này cũng được UBND TP Thủ Đức kiến nghị UBND TP HCM và Sở Xây dựng. Ông Trần Việt Cường cho biết sau kiến nghị của doanh nghiệp và TP Thủ Đức thì Sở Xây dựng đang hỗ trợ tích cực 2 việc. Theo đó, sở đề xuất và thành phố cũng đã kiến nghị trung ương tháo gỡ vướng mắc ở khâu xác định thực trạng nhà ở theo mẫu để triển khai cho cấp phường mạnh dạn xác nhận hơn. 

Đồng thời, Ban Quản lý các khu chế xuất - công nghiệp TP HCM (Hepza) hỗ trợ khảo sát ý kiến, nhu cầu của công nhân, người lao động tại các doanh nghiệp do Hepza quản lý. Song song đó, TP Thủ Đức hỗ trợ khảo sát người lao động ngoài khu công nghiệp. Sau đó, Sở Xây dựng sẽ tổng hợp số liệu để báo cáo HĐND và UBND TP HCM.

Đại diện chủ đầu tư cho biết mong muốn sớm được tiếp cận người lao động để nắm bắt nhu cầu, giải đáp thắc mắc để họ nắm rõ thông tin và quyết định. Theo ông Cường, với tình hình hiện nay dự kiến sẽ đưa vào khai thác giai đoạn 1 gần 400 căn hộ vào cuối quý I hoặc đầu quý II/2024. "Chỗ ở thì không thiếu, chỉ cần duyệt đối tượng nhanh. Nếu giai đoạn 2 đưa vào khai thác mà chưa bố trí xong giai đoạn 1 thì thêm ùn ứ" - ông Trần Việt Cường nói.

Sau khi đi thực tế, nghe báo cáo doanh nghiệp, các đại biểu HĐND TP HCM cho rằng TP Thủ Đức cần khảo sát, báo cáo rõ về nhu cầu thuê để có hướng ra cho dự án nhằm tránh gây thiệt hại cho chủ đầu tư, lãng phí cho xã hội.

Ông Huỳnh Thanh Khiết, Phó Giám đốc Sở Xây dựng TP HCM, thừa nhận thực hiện dự án NƠXH khó hơn dự án nhà ở thương mại do vấn đề xác nhận đối tượng thụ hưởng phải đồng thời bảo đảm 3 điều kiện về cư trú, nhà ở và thu nhập. Trong đó, việc xác nhận đối tượng có nhà ở hay không cũng khó khăn, bất cập. Quy định đối tượng không đóng thuế thu nhập cá nhân thường xuyên cũng gặp khó. Ông Huỳnh Thanh Khiết cho rằng 3 điều kiện này không khớp thực tế và cần có sự điều chỉnh.

Bên cạnh đó, ông Khiết cho hay theo quy hoạch, năm 2009 dự án 1.040 căn hộ tại phường Thạnh Mỹ Lợi nằm trong khu công nghiệp quận 2 (cũ) và mục đích dự án NƠXH này là cho công nhân thuê. Nếu muốn mở rộng đối tượng thì phải thay đổi quy hoạch 1/500 của khu đất dự án… Hiện TP Thủ Đức cũng đang tính toán phương án cho dự án này. 

(Còn tiếp)

(*) Xem Báo Người Lao Động từ số ra ngày 11-12