Hỗ trợ học nghề hiệu quả hơn

Thất nghiệp ở tuổi 38, anh Phạm Hữu Hy - ngụ phường Tân Tạo, TP HCM - đến Trung tâm Dịch vụ việc làm đăng ký hưởng trợ cấp thất nghiệp (TCTN).

Thờ ơ học nghề

Anh Hy được Trung tâm Dịch vụ việc làm tư vấn tham gia khóa học nghề sửa chữa điện lạnh với mức hỗ trợ học phí khoảng 70%. Tuy nhiên, cho rằng "học nghề mất vài tháng trong khi gia đình cần tiền chi tiêu hằng ngày", anh chọn nhận TCTN để trang trải trước mắt và đi tìm việc làm thời vụ.

Trường hợp như anh Hy không cá biệt, phản ánh thực tế nhiều lao động thất nghiệp quan tâm đến việc nhận tiền TCTN ngay, chưa muốn đầu tư thời gian học nghề để ổn định cuộc sống lâu dài.

Theo Bộ Nội vụ, 6 tháng đầu năm 2025, cả nước có 345.175 trường hợp hưởng trợ cấp thất nghiệp, song chỉ 8.740 người tham gia học nghề. Tỉ lệ khiêm tốn khoảng 2,5% này cho thấy người lao động (NLĐ) chưa mặn mà với việc học nghề sau khi mất việc.

Số liệu thống kê của Cục Việc làm - Bộ Nội vụ cho thấy tỉ lệ người thất nghiệp tham gia học nghề rất thấp, nhiều năm liền xê dịch quanh mức 7%. Điều đó cho thấy chính sách hỗ trợ học nghề chưa được đông đảo người thất nghiệp quan tâm.

Nhiều ý kiến cho rằng nguyên nhân trước hết là do chương trình đào tạo nghề chưa sát với nhu cầu tuyển dụng. Không ít nghề được đưa vào đào tạo nhưng sau khi học xong, NLĐ khó tìm được việc làm phù hợp, dẫn đến tâm lý ngại tham gia.

Mặt khác, mức hỗ trợ 1,5 triệu/tháng/người hiện nay được cho là chưa đủ hấp dẫn để NLĐ mạnh dạn theo đuổi việc học nghề. Việc tư vấn nghề nghiệp, kết nối với doanh nghiệp (DN) cũng còn bất cập. Nhiều trung tâm dịch vụ việc làm chủ yếu thông báo quyền lợi, chưa có định hướng nghề nghiệp chuyên sâu hay liên kết chặt chẽ với DN để bảo đảm đầu ra cho học viên.

Trong khi đó, nhiều người thất nghiệp vẫn muốn nhận tiền trợ cấp trước mắt, thay vì đầu tư thời gian học nghề để phát triển lâu dài. Độ tuổi, hoàn cảnh gia đình cũng khiến nhiều người e ngại việc học lại nghề từ đầu.

Đổi mới cách làm, cách tiếp cận

Nhiều chuyên gia lao động nhìn nhận việc hỗ trợ người thất nghiệp học nghề là bước tiến quan trọng trong hệ thống an sinh xã hội. Để chính sách này phát huy hiệu quả, cần đổi mới cả cách tiếp cận lẫn cơ chế thực hiện.

TS Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động và Xã hội, nhấn mạnh về cách thực hiện. Theo bà, nếu chỉ dừng ở một mức hỗ trợ chung và để NLĐ tự xoay xở thì rất khó thành công. Nhà nước, DN và cơ sở đào tạo nghề cần tham gia thiết kế các gói đào tạo gắn chặt với nhu cầu tuyển dụng.

Trong bối cảnh thị trường lao động biến động nhanh, nhiều nghề dần biến mất và những nghề mới ra đời, việc tạo cơ hội học nghề cho người thất nghiệp không chỉ giúp họ tìm việc mà còn góp phần ổn định xã hội. 

Vì vậy, cần đổi mới mạnh mẽ một số khâu liên quan. Cụ thể, nâng mức hỗ trợ học nghề sát với chi phí thực tế; đa dạng hóa hình thức, ngành nghề đào tạo, nhất là về kỹ năng số, ngoại ngữ, kỹ năng mềm. Ngoài ra, cần thiết kế khóa học nghề ngắn gọn, linh hoạt, có thể học trực tuyến; đẩy mạnh việc tư vấn, truyền thông để NLĐ hiểu rõ cơ hội sau đào tạo...

"Chính sách an sinh chỉ có ý nghĩa khi được người dân hưởng ứng. Đáng tiếc, nhiều năm qua, số người thất nghiệp tham gia học nghề vẫn ở mức rất thấp. Nếu không sớm thay đổi cách thực hiện, chính sách hỗ trợ học nghề sẽ tiếp tục thiếu hiệu quả, trong khi NLĐ vẫn loay hoay tìm việc, DN vẫn thiếu nhân lực tay nghề cao" - bà Hương băn khoăn.

Cần bảo đảm đầu ra

Nhiều chuyên gia đào tạo nghề cho rằng cần thay đổi tư duy "đào tạo vì đào tạo". Ông Nguyễn Khánh Cường, Hiệu trưởng Trường Cao đẳng Công nghệ quốc tế LILAMA 2, nhận định nếu chương trình đào tạo không bảo đảm đầu ra thì chính sách hỗ trợ học nghề khó hấp dẫn.

Theo ông Cường, đã đến lúc cơ quan chức năng cùng cơ sở đào tạo nghề và DN vào cuộc quyết liệt hơn, biến chính sách hỗ trợ học nghề thành cánh cửa mở ra cơ hội việc làm, giúp người thất nghiệp tự tin vượt qua khó khăn. Đó cũng chính là nền tảng bảo đảm an sinh bền vững, ổn định thị trường lao động và thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội.

"Các DN cần tham gia "cuộc chơi" đào tạo nghề này. Khi DN đặt hàng đào tạo và cam kết tuyển dụng sau khóa học, NLĐ sẽ thấy rõ lợi ích để mạnh dạn tham gia" - ông Cường nhìn nhận.