Bí ẩn loài người trỗi dậy từ thế giới "quái thú" tuyệt chủng

Nghiên cứu dẫn đầu bởi tiến sĩ Richard Potts, Giám đốc chương trình Nguồn gốc con người của Viện Smithsonian (Mỹ) đã hướng đến thời kỳ bí ẩn kéo dài khoảng 180.000 năm của Trái Đất, khi hồ sơ khảo cổ về "công cụ Acheulean", tức nhóm công cụ đồ đá đặc trưng của 2 loài nổi tiếng thuộc chi người là Homo erectus và Homo heidelbergensis, bỗng dưng mất tích.

Các loại công cụ đột ngột thay đổi "180 độ" sau thời gian hồ sơ khảo cổ mất tích, đánh dấu sự ra đời của một loài người khác thông minh và khéo léo hơn - ảnh: Viện SMITHSONIAN

Công cụ Acheulean là một bước tiến lớn trong sự tiến hóa của loài người, không ngừng được cải tiến suốt 700.000 năm tồn tại. Thế nhưng vào khoảng 500.000 năm trước, giai đoạn "mất tích" của dạng công cụ này bắt đầu, liên quan đến một giai đoạn biến đổi khí hậu lớn khiến trầm tích xói mòn.

Vào mốc 320.000 năm trước, hồ sơ khảo cổ được tiếp nối khi trầm tích lấp đầy cảnh quan. Nhưng thay cho Acheulean là sự phát triển rộng rãi của một lớp công cụ hoàn toàn mới thuộc về cái gọi là "công nghệ thời đại đồ đá giữa", nhỏ gọn hơn và được chế tạo bởi những bàn tay khéo léo hơn.

Để làm rõ hơn về sự thay thế này, các tác giả đã phối hợp với các nhà địa chất học khoan một lõi trầm tích sâu 139 mét ở khu vực Thung lũng Rift (Kenya), "chiếc nôi" của các loài người. Khoảng thời gian địa chất 1 triệu năm được tái hiện, cho thấy 500.000 trước là thời kỳ vàng son của sự sống, khi nước ngọt và nguồn thức ăn đầy ắp. Nhưng đến 400.000 năm trước, những sự biến động chết chóc liên tục xảy ra. Mất nguồn nước và thức ăn, nhiều loài ăn cỏ lớn tồn tại trong thời Acheulean đã tuyệt chủng.

Từ 360.000 đến 300.0000 năm trước, hồ sơ cổ sinh vật học ghi nhận sự ra đời của nhiều loài ăn cỏ mới bé nhỏ hơn. Đối với chi người cũng thế. Quãng thời gian khắc nghiệt đã khiến chi Người biến đổi để tạo ra những cá thể có khả năng thích nghi tốt hơn, nhằm tránh nguy cơ tuyệt chủng. Họ là tác giả của những công cụ mới tiến bộ, xóa sổ những món đồ Acheulean thô sơ. Họ là Homo sapiens - chúng ta.

Nói cách khác, theo các tác giả, chính giai đoạn "địa ngục" khiến hàng loạt "quái thú" cổ đại tuyệt chủng ấy lại đem đến điều may mắn cho chi người. Với khả năng thích ứng với biến đổi khí hậu tốt, chế độ ăn uống đa dạng, khả năng chế tạo công cụ và tổ chức xã hội linh hoạt..., Homo sapiens trở thành loài người duy nhất còn tồn tại cho đến ngày nay dù khi tổ tiên chúng ta ra đời, chi Người (Homo) từng có đến 8-9 loài người khác nhau.