Kiến nghị áp dụng quản lý tiêu thụ nhiên liệu trung bình

Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Việt Nam (VAMA) vừa kiến nghị cơ quan chức năng áp dụng phương pháp quản lý mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình của doanh nghiệp (CAFC), thay cho mô hình giới hạn mức tiêu thụ nhiên liệu tối đa cho từng mẫu xe (MEPS). Theo VAMA, cách tiếp cận này vừa đáp ứng mục tiêu giảm phát thải vừa hạn chế tác động tiêu cực tới sản xuất và kinh tế.

Trước đó, vào cuối năm 2024, Bộ Giao thông Vận tải (nay thuộc Bộ Xây dựng) đã ban hành kế hoạch giảm nhẹ phát thải khí nhà kính trong lĩnh vực giao thông vận tải, áp dụng từ năm 2030. Quy định đưa ra ngưỡng tiêu thụ nhiên liệu đối với từng nhóm phương tiện, gồm: xe máy tối đa 2,3 lít/100 km; ô tô con dưới 1.400 cc là 4,7 lít/100 km; từ 1.400 - 2.000 cc là 5,3 lít/100 km; trên 2.000 cc là 6,4 lít/100 km. Đây là tiêu chuẩn hiệu suất năng lượng tối thiểu MEPS. Tuy nhiên, nhiều mẫu xe đang lưu hành có mức tiêu hao nhiên liệu vượt ngưỡng này.

Theo ThS Đinh Trọng Khang, Phó Giám đốc Viện Chuyên ngành Môi trường, Viện Khoa học và Công nghệ GTVT (Bộ Xây dựng), MEPS ấn định mức tiêu thụ tối đa cho từng loại xe, không xét đến đặc tính vận hành hay phân khối. Chẳng hạn, cả xe máy dung tích lớn lẫn nhỏ đều phải đạt 2,3 lít/100 km, dẫn đến nguy cơ nhiều dòng xe phân khối lớn buộc phải dừng bán. Với ô tô, MEPS có thể khiến hàng loạt thương hiệu phải ngưng kinh doanh, gây thiệt hại về đầu tư, sản xuất và việc làm.

Trong khi đó, mô hình CAFC được đánh giá là linh hoạt hơn. Cách này cho phép doanh nghiệp cân đối giữa các dòng xe tiêu hao nhiều với các mẫu tiết kiệm hoặc xe điện. Nếu vượt mức trung bình cho phép, hãng buộc phải điều chỉnh cơ cấu sản phẩm hoặc mua tín chỉ carbon để bù đắp.

PGS-TS Đàm Hoàng Phúc, Giám đốc chương trình đào tạo kỹ thuật ô tô - Đại học Bách khoa Hà Nội, cho biết phần lớn quốc gia phát triển đều áp dụng CAFC vì nó tạo không gian để nhà sản xuất tự do thiết kế và phân phối sản phẩm theo nhu cầu thị trường, thúc đẩy đổi mới công nghệ và đa dạng hóa sản phẩm, thay vì áp đặt một chuẩn cứng nhắc như MEPS.

VAMA nhấn mạnh nếu áp dụng MEPS, các dòng xe cao cấp dung tích lớn sẽ bị hạn chế nghiêm trọng, ảnh hưởng trực tiếp tới ngành công nghiệp ô tô - xe máy và gián tiếp tới GDP, tăng trưởng, ngân sách. Bởi vì nếu áp dụng ngay MEPS cho ô tô, khoảng 97% kiểu loại hiện tại sẽ không đạt chuẩn. Ngược lại, CAFC cho phép duy trì phân khúc này nếu doanh nghiệp đồng thời phát triển thêm xe nhỏ, tiết kiệm nhiên liệu hoặc xe điện.

Được biết, Bộ Xây dựng đang xây dựng dự thảo Tiêu chuẩn quốc gia Việt Nam về phương tiện giao thông đường bộ. Trong đó có bổ sung hệ số ưu đãi cho xe điện nhằm khuyến khích phát triển phương tiện xanh. Cơ chế tín chỉ carbon cũng được đưa vào, cho phép doanh nghiệp tự nguyện trao đổi lượng phát thải.

Ngoài ra, cơ quan soạn thảo cũng đề xuất lộ trình giảm dần mức tiêu thụ nhiên liệu trung bình cho ô tô dưới 9 chỗ đến năm 2030, gồm: 6,7 lít/100 km vào năm 2027; 6,5 lít/100 km vào năm 2028; 6,3 lít/100 km vào năm 2029 và 6 lít/100 km vào năm 2030. Với lộ trình này, Việt Nam hoàn toàn có thể thực hiện mục tiêu giảm phát thải theo cam kết quốc tế, đồng thời duy trì sự ổn định của ngành sản xuất ô tô - xe máy trong nước.