Mua hay bán USD là ra tiệm vàng!

Dư luận đang quan tâm thông tin một cá nhân ở TP Cần Thơ bị xử phạt 90 triệu đồng vì bán 100 USD đang cho một tiệm vàng không được phép mua bán ngoại tệ. Tuy nhiên, thị trường vẫn tấp nập người mua bán ngoại tệ tại các điểm không được cấp phép, nhất là tại các tiệm vàng.

Vô tư mua bán

Ngày 24-10, tại tiệm vàng K.T.N nằm ở khu vực chợ Tân Định (TP HCM), chúng tôi ghi nhận tiệm này không có treo bảng đại lý thu đổi ngoại tệ theo quy định. Thế nhưng, tại đây việc mua bán USD vẫn diễn ra bình thường. Anh T. móc từ trong bóp tờ 100 USD đưa cho nhân viên và được mua lại với giá 2.335.000 đồng (23.335 đồng/USD).

Giao dịch xong, anh T. nói mình có ý định bán thêm 5.000 USD và hỏi tiệm thu lại với giá bao nhiêu. "Anh bán số lượng nhiều, chúng tôi thu mua giá 23.400 đồng/USD" - chủ tiệm đứng gần đó bước đến báo giá. Thế nhưng, do lo ngại đổi USD với số lượng lớn tại tiệm vàng có thể bị cơ quan năng xử phạt nên anh T. đề nghị chủ tiệm cử người đến giao dịch tại nhà mình thì người này có thái độ cảnh giác, yêu cầu: "Anh muốn mua bán gì cứ mang đến tiệm, chúng tôi sẽ thu đủ".

Đổi USD ở một tiệm vàng khu vực chợ Tân Định (quận 1, TP HCM) Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Tương tự, tại tiệm vàng T.N, cũng ở khu vực chợ Tân Định, chúng tôi gặp một người đàn ông hỏi mua USD để đi du lịch thì được nhân viên báo giá 2.362.000 đồng/100 USD. Người này muốn mua vài ngàn USD nhưng ngại ra ngân hàng vì phải khai báo, thủ tục phức tạp. Tuy nhiên, vị khách này cũng e ngại việc mua bán USD ở tiệm vàng có thể bị cơ quan chức năng xử phạt thì được chủ tiệm trấn an "không sao đâu, anh muốn mua bao nhiêu cũng có".

Cũng trong sáng 24-10, phóng viên dạo quanh một số tiệm vàng ở khu vực chợ Bến Thành (quận 1), chợ An Đông (quận 5), chợ Gò Vấp (quận Gò Vấp)… và nhận thấy hoạt động giao dịch USD vẫn diễn ra công khai dù không tiệm nào trưng bảng thu đổi ngoại tệ. Ngay cả một số ngoại tệ hiếm như đồng yen, nhân dân tệ, đô-la Singapore... cũng thoải mái mua bán. Trao đổi với chúng tôi, chị L.T.H - chủ một tiệm vàng ở chợ Thạch Đà, quận Gò Vấp - thừa nhận hầu hết chủ tiệm đều biết giao dịch ngoại tệ là bất hợp pháp. Thế nhưng, do người dân có nhu cầu giao dịch, còn việc thu mua USD rồi bán lại có tỉ suất sinh lời khá cao nên các chủ tiệm sẵn sàng "làm liều", chấp nhận bị xử phạt nếu chẳng may cơ quan chức năng bắt gặp.

Vẫn giữ thói quen "ra tiệm vàng"

Ông Nguyễn Hoàng Minh, Phó Giám đốc Ngân hàng (NH) Nhà nước Chi nhánh TP HCM, cho biết theo quy định, chỉ những nơi nào được cấp phép thu đổi ngoại tệ, tổ chức và cá nhân mới được thực hiện giao dịch. Tại TP HCM, ngoài hệ thống các NH thương mại, có gần 100 đại lý thu đổi ngoại tệ được cấp. Những điểm này chủ yếu là các cơ sở lưu trú du lịch (khách sạn từ 3 sao trở lên), sân bay, siêu thị, trung tâm thương mại... Một số tiệm vàng cũng được cấp phép thu đổi ngoại tệ nhưng không nhiều, chủ yếu là các doanh nghiệp kinh doanh vàng lớn. Các điểm thu đổi này chỉ được mua ngoại tệ của người dân chứ không được bán ra, mà buộc phải bán lại cho NH thương mại.

Với người dân, chỉ có thể bán ngoại tệ ở các NH thương mại và các đại lý được cấp phép. Khi có nhu cầu mua ngoại tệ phải đến các NH thương mại nhưng phải chứng minh mục đích sử dụng rõ ràng như du học, du lịch, trị bệnh ở nước ngoài, định cư ở nước ngoài… Tuy nhiên, để chứng minh được các mục đích nói trên lại rất khó, đòi hỏi thủ tục rắc rối nên một số người chọn mua ở tiệm vàng cho thuận tiện dù chi phí có cao hơn đôi chút.

Ngoài ra, theo Quy chế đại lý đổi ngoại tệ của NH Nhà nước, điểm giao dịch ngoại tệ được cấp phép phải có bảng hiệu ghi rõ tên của đại lý thu đổi ngoại tệ, tên NH thương mại ủy nhiệm bằng tiếng Việt và tiếng Anh. Thế nhưng, theo tìm hiểu của phóng viên, thực tế người dân ít nhận biết đâu là điểm giao dịch ngoại tệ hợp pháp nên họ cứ vô tư giao dịch USD tại các tiệm vàng bình thường. Rất nhiều người có thói quen "cứ mua hay bán USD là ra tiệm vàng", khi có nhu cầu mua vài trăm USD đi du lịch nước ngoài, thậm chí để dành… Mặt khác, do các điểm giao dịch ngoại tệ hợp pháp thường đặt tại các sân bay, khách sạn, trung tâm thương mại… không thuận tiện cho hầu hết người dân có nhu cầu.

Cần phân nhóm mức phạt

Nói về Nghị định 96, ông Nguyễn Hoàng Minh cho biết thời điểm nghị định ra đời năm 2014, tình trạng mua bán USD trên thị trường tự do vẫn còn nhiều. Những đợt tỉ giá biến động khi đó khiến cầu USD từ người dân tăng cao gây sức ép lên chính sách điều hành tỉ giá của NH Nhà nước. Do đó, các mức phạt trong Nghị định 96 đã được tăng nặng so với các quy định trước nhằm răn đe, thiết lập trật tự, kỷ cương trên thị trường vàng, ngoại hối. Đến nay, tình trạng mua bán USD ở thị trường "chợ đen" đã giảm nhiều, giá USD tự do cũng gần sát với giá trong NH thương mại…

"Mức phạt 90 triệu đồng, áp dụng theo Nghị định 96 đối với trường hợp người dân đem bán 100 USD ở TP Cần Thơ là phạt hành vi vi phạm chứ không theo số tiền. NH Nhà nước không khuyến khích người dân mua USD để tích trữ hoặc để dành, nên chỉ những nhu cầu chính đáng mới được NH thương mại đáp ứng" - ông Minh giải thích.

TS Cấn Văn Lực, chuyên gia kinh tế trưởng NH TMCP Đầu tư và Phát triển Việt Nam (BIDV), cho rằng từ vụ việc ở TP Cần Thơ cho thấy sự tuân thủ pháp luật của người dân, doanh nghiệp chưa cao dù có thể do cố ý hoặc vô tình. "Sau vụ này, rõ ràng câu chuyện truyền thông của cơ quan quản lý phải làm tốt hơn, để người dân, doanh nghiệp hiểu rõ hơn các quy định của pháp luật nói chung và Nghị định 96. Đồng thời, cũng cần phải xem Nghị định 96 phù hợp thật sự với thực tiễn bây giờ hay không? Chẳng hạn, về mức phạt cần phải phân nhóm khác nhau, tùy thuộc vào quy mô, mức độ, thái độ, bối cảnh thị trường… để cơ quan quản lý quy định mức phạt cho phù hợp. Qua vụ việc này cho thấy cơ quan quản lý cần phải quan tâm kiểm soát tốt hơn đối với thị trường ngoại tệ chợ đen" - TS Cấn Văn Lực nói.