Thực phẩm biến đổi gien: Ăn mà không biết!

PGS-TS Ngô Thị Xuyên, nguyên giảng viên Trường ĐH Nông nghiệp Hà Nội, cho biết bản thân bà đã nghiên cứu về cây trồng biến đổi gien từ những năm 80 của thế kỷ trước. Bà cũng đã trực tiếp chuyển gien nhiều cây trồng, nổi bật như cà chua chín ở trên cây 6 tháng vẫn không rụng, không hư, vẫn đỏ đẹp. “Có chứng kiến sự sinh trưởng của những loại cây trồng này mới thấy đây quả là một thành tựu của loài người” - bà Xuyên nhận xét.

Đã ăn từ lâu

Theo PGS-TS Ngô Thị Xuyên, hiện thực phẩm biến đổi gien đã có mặt trên các kệ hàng và người Việt Nam đã ăn rất nhiều nhưng không nhận ra. “Ngay bản thân tôi là người rất thích ăn bắp, thấy có bắp mềm, dẻo, cứng đủ cả nhưng tôi không thể biết loại nào là biến đổi gien” - bà Xuyên nói.

Năm 2010, Trung tâm Tiêu chuẩn Đo lường Chất lượng 3 đã công bố rộng rãi nghiên cứu khảo sát nông sản nguyên liệu và một số sản phẩm chế biến lưu hành tại TP HCM với kết quả đáng giật mình: 111/323 (chiếm gần 34,4%) dương tính với promoter 35S hoặc terminator nos - một dạng biến đổi gien. Trong 111 mẫu nói trên, có 45 mẫu bắp, 29 mẫu đậu nành, 15 mẫu khoai tây, 10 mẫu cà chua... Từ đó, trung tâm này kiến nghị cần phải ghi nhãn công bố về thành phần biến đổi gien cho người tiêu dùng lựa chọn.

Nông dân thu hoạch bắp biến đổi gien tại Đồng Nai Ảnh: TRẦN KHẢI

Đến năm 2012, Luật An toàn thực phẩm ra đời có quy định thực phẩm đóng gói sẵn có thành phần biến đổi gien trên 5% phải được công bố trên nhãn. Tuy nhiên, đến nay, khảo sát trên thị trường hầu như chưa có loại thực phẩm nào trên nhãn thể hiện có thành phần này.

Theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, từ đầu năm đến nay, Việt Nam đã nhập khẩu 1,195 triệu tấn đậu nành, trị giá 547 triệu USD, tăng 2,1% về khối lượng so với cùng kỳ năm 2014. Cũng trong thời gian trên, Việt Nam nhập 4,67 triệu tấn bắp, trị giá 1,04 tỉ USD, tăng 48,9% về khối lượng và tăng 28,4% về giá trị so với cùng kỳ năm 2014.

Nguồn nhập khẩu chủ yếu từ Mỹ, Brazil và Argentina là những nước trồng bắp, đậu nành biến đổi gien là chủ yếu.

Dân trong nghề thực phẩm cho biết các sản phẩm chế biến từ bắp, đậu nành là dễ “dính” nguyên liệu biến đổi gien nhất. Tuy nhiên, sau khi “soi” đến hàng chục mặt hàng như đậu hũ, sữa đậu nành, dầu nành, dầu ngô... đang bán tại một siêu thị lớn ở TP HCM, nơi có mặt hầu hết các thương hiệu lớn thì trên thành phần chỉ ghi đơn giản là “đậu nành” hoặc “ngô” mà không nêu rõ về nguồn gốc nguyên liệu. Chỉ có một vài thương hiệu sữa đậu nành quảng cáo không sử dụng loại biến đổi gien thì thành phần có thêm dòng “đậu nành tự nhiên”.

Nhập và trồng rất khác nhau

TS Lê Thị Kính, Công ty Giống cây trồng miền Nam (nguyên phụ trách Khoa Công nghệ Sinh học Trường ĐH Mở TP HCM), cho rằng giống biến đổi gien được cấp phép trồng ở Việt Nam nhằm mục đích tăng năng suất, giảm nhập khẩu là không thuyết phục.

“Bắp, đậu nành biến đổi gien của Mỹ giá thành rẻ là do nền sản xuất của họ hiện đại,  cơ giới hóa toàn bộ nên không thể tương thích với nông dân Việt Nam vốn có diện tích canh tác nhỏ lẻ. Vì vậy, dù có cho phép trồng bắp biến đổi gien thì giá thành vẫn cao và người ta sẽ tiếp tục nhập khẩu để chế biến thức ăn chăn nuôi” - TS Kính phân tích.

TS Kính nói thêm rằng trồng cây biến đổi gien sẽ ảnh hưởng đến sinh thái, những cây trồng khác. Ví dụ như con ong hút mật từ bắp biến đổi gien thì sản phẩm ong mật Việt Nam không thể xuất khẩu đi châu Âu được nữa.

Dưới góc độ kinh tế, PGS-TS Lê Bá Lâm, nguyên Hiệu trưởng Trường ĐH Mở TP HCM, cho rằng việc chấp nhận trồng cây biến đổi gien đang đẩy nền nông nghiệp nước ta về hướng sản xuất mặt hàng giá rẻ, chất lượng kém, làm ra không biết bán cho ai. Trong khi đó, chi phí sản xuất sẽ tăng lên vì phải phụ thuộc vào nhà cung cấp độc quyền. Theo ông, không nên đẩy quyền lựa chọn về phía người nông dân xem họ có chọn cây trồng biến đổi gien hay không vì họ không có đủ thông tin, việc này nên được định hướng từ những nhà làm chính sách.

Theo TS sinh học Trang Quang Sen, nguy cơ mất thị trường xuất khẩu lớn như Liên minh châu Âu (EU), Nhật Bản là thấy rõ vì những thị trường này đến nay vẫn nói không với thực phẩm biến đổi gien. Thực tế, đã có một số lô hàng của Việt Nam bị trả về do phát hiện có thành phần biến đổi gien.