Xăng RON 95 tăng giá mạnh do đâu?

Sau kỳ điều hành giá xăng dầu ngày 4-1, cơ quan điều hành giá không công bố mức điều chỉnh, giá bán mới của xăng RON 95 dẫn đến nghi ngờ cơ quan quản lý giá có "dụng ý" đằng sau, chiều 8-1, một thành viên tổ điều hành giá của liên bộ Tài chính - Công Thương cho biết thời gian tới, khi lượng phương tiện sử dụng xăng RON 95 tăng lên, liên bộ sẽ báo cáo Chính phủ về việc tính toán công bố giá cơ sở mặt hàng này.

Lúng túng trong kỳ điều hành giá đầu tiên

Ngày 4-1 cũng là phiên điều hành giá đầu tiên sau khi chính thức khai tử xăng RON 92 để thay thế bằng xăng E5 với kỳ vọng mang lại hiệu quả trong bảo vệ môi trường. Chính điều này mà Bộ Công Thương đã tỏ ra lúng túng trong việc công bố giá.

Bộ Công Thương tỏ ra lúng túng trong việc công bố giá xăng sau khi khai tử xăng RON 92. Ảnh: Tấn Thạnh

Phó Vụ trưởng Vụ Thị trường trong nước (Bộ Công Thương), ông Nguyễn Lộc An, cho hay theo quy định tại Nghị định 83 về điều hành giá xăng dầu, giá cơ sở các mặt hàng xăng dầu tiêu dùng phổ biến trên thị trường là căn cứ để cơ quan quản lý nhà nước điều hành giá bán lẻ xăng dầu trong nước. "Trong khi đó, khái niệm tiêu dùng phổ biến trên thị trường ở đây bao hàm ý nghĩa phục vụ cho đa số các đối tượng, phương tiện sử dụng, có tính đến sản lượng tiêu thụ của từng loại mặt hàng. Thông thường, hầu hết các loại xe máy, ô tô hiện nay đều có thể sử dụng xăng RON 92; một số ít loại xe thế hệ mới, phân khối lớn, đắt tiền, có tỉ số nén cao thì được nhà sản xuất khuyến cáo sử dụng xăng RON 95" - ông Lộc An nói.

Như thế, theo giải thích của đại diện Bộ Công Thương, dù trước đây thị trường lưu hành 2 mặt hàng là xăng RON 92 và RON 95 nhưng do xăng RON 92 phù hợp cho đa số phương tiện có động cơ đời cũ hiện hữu nên là mặt hàng tiêu dùng phổ biến trên thị trường và được liên bộ Công Thương - Tài chính xác định để tính toán, công bố giá cơ sở phục vụ điều hành giá bán lẻ tại thị trường nội địa.

"Tới khi loại bỏ hoàn toàn xăng RON 92, bộ đã thiếu nhanh nhạy trong việc phải tìm một loại xăng khác để thay thế vị trí mặt hàng tiêu dùng phổ biến là RON 92. Trong khi đó, lại công bố giá xăng E5 vì vô tình mặc định xăng E5 là loại thay thế RON 92. Từ đó, dẫn đến việc người tiêu dùng có cảm giác họ bị ép buộc sử dụng xăng E5. Còn thực tế, từ trước đến nay, Bộ Công Thương không hề công bố giá xăng RON 95 trong các văn bản điều hành giá vì giá mặt hàng này được hình thành dựa trên cơ sở giá xăng RON 92" - một đại diện Bộ Công Thương thừa nhận.

Đại diện một doanh nghiệp xăng dầu cũng cho rằng điểm "dở" nhất trong văn bản điều hành giá của Bộ Công Thương là đã không làm rõ được căn cứ tăng giá xăng RON 95. "Trong khi xăng E5 được sử dụng Quỹ Bình ổn giá mức 857 đồng/lít thì xăng RON 95 không được sử dụng quỹ. Mức tăng 800 đồng/lít với xăng RON 95 là bởi không có sự bù đắp từ nguồn quỹ. Giá như văn bản điều hành giá của bộ có thêm nội dung hướng dẫn mức điều chỉnh giá RON 95 dựa trên việc sử dụng quỹ, các loại xăng cùng loại sẽ có điều chỉnh giá tương ứng thì dư luận sẽ không thắc mắc" - vị này nhận định.

Ưu ái xăng E5 để lôi kéo người dùng?

Dù cách giải thích trên có thể làm rõ nghi vấn vì sao xăng RON 95 lại "âm thầm" tăng giá mạnh nhưng vẫn không thể phủ nhận rằng xăng E5 đang được ưu ái lớn so với mặt hàng xăng khoáng còn lại. Cũng cần công bằng nhìn nhận việc ưu ái cho xăng E5 là hiển nhiên trong bối cảnh cần tích cực tuyên truyền, vận động người dân chuyển sang dùng loại xăng thân thiện hơn với môi trường.

Nhiều ý kiến của chuyên gia, doanh nghiệp, người dân trước đây cũng kiến nghị cần có mức chênh lệch giá đủ lớn để khuyến khích người dân dùng xăng E5. Ông Nguyễn Lộc An cho rằng tại Thông báo số 19 ngày 26-1-2015 của Văn phòng Chính phủ, Thủ tướng còn cho phép áp dụng biện pháp trích lập Quỹ Bình ổn giá đối với xăng E5 thấp hơn đối với xăng RON 92 nhằm khuyến khích sử dụng xăng E5.

Dù vậy, giới chuyên gia vẫn đề nghị việc tính toán, công bố giá xăng RON 95 cần thực hiện một cách công khai. Chuyên gia kinh tế Đặng Đình Đào, nguyên Viện trưởng Viện Nghiên cứu kinh tế và phát triển (Trường ĐH Kinh tế Quốc dân), nhìn nhận sự bất bình của người dân về việc âm thầm tăng giá xăng RON 95 trong những ngày qua là hợp lý, bởi việc này dễ dẫn đến câu chuyện không minh bạch trong ngành xăng dầu. "Tuy không nên nhìn nhận theo hướng Bộ Công Thương ép người dân dùng xăng E5 và bộ này giải thích không công bố giá xăng RON 95 là theo quy định nhưng theo tôi, chúng ta cần công bố để bảo đảm quyền lợi của người tiêu dùng" - ông Đào đề nghị.

Trước phản ứng từ dư luận, chiều 8-1, một thành viên tổ điều hành giá xăng của liên bộ Tài chính - Công Thương cho biết thời gian tới, khi lượng phương tiện sử dụng xăng RON 95 tiêu chuẩn Euro 3, Euro 4 tăng lên, kéo theo nhiều người tiêu dùng sử dụng loại xăng này, liên bộ sẽ báo cáo Chính phủ về việc tính toán công bố giá cơ sở mặt hàng xăng RON 95.

Một vấn đề khác cũng được đặt ra là liệu cơ quan quản lý có đang tìm mọi cách kích thích sử dụng xăng E5 để cứu các nhà máy cồn thua lỗ. Đại diện Bộ Công Thương khẳng định cách đặt vấn đề này không đúng. "Chủ trương đưa vào sử dụng xăng E5 và lộ trình khai tử xăng RON 92 đã có từ nhiều năm trước, khi các nhà máy cồn chưa rơi vào tình trạng thua lỗ. Việc này thậm chí còn phải nhìn nhận theo góc độ các nhà máy thua lỗ có nguy cơ làm ảnh hưởng đến lộ trình phổ cập hóa xăng E5 chứ không phải mượn xăng E5 để cứu nhà máy thua lỗ" - đại diện Bộ Công Thương giải thích.