Lạ kỳ con cá biết leo cây!

Đôi mắt cá lồi cao, vướng màn mây đục như sắp bị mù lòa. Mình cá lấm chấm những đốm màu xanh dương, khá giống dải ngân hà xa tít mù ở tận trời cao. Có con, nổi lằn đen mun giữa hông, lưng giương kỳ tựa cánh buồm con, bạnh má trông dữ tợn hơn cả rắn rồng.

Loài cá chậm tiến hóa, lại cho thịt thơm ngon thấu trời!

Chỗ cho không ai lấy

Đỏ con mắt kiếm một giọt mỡ trong thịt thòi lòi cũng không có. Con bự bằng nửa cổ tay người lớn, thường “phi” trên mặt nước xa hai - ba tấc nghe chủm chủm, khi hốt hoảng. Lúc thong thả, tụi nó trèo thoăn thoắt lên chảng ba gốc mấy cây: đước, mắm cao gần cả mét so với mặt bãi bùn. Thật lạ đời, cá cũng biết leo cây!

Cuối tuần, người bạn thổ địa Cần Giờ mang đặc sản lên đãi bạn bè phố thị. Ai cũng trố mắt ngạc nhiên, cứ luôn miệng hỏi tại sao về nó tới tấp.

Và khi những thố cá lạ bốc khói thơm chào bàn, cũng chính họ, tiếp đón thật nồng nhiệt.

Riêng chị bạn gốc Cần Thơ, vẫn hồ nghi liếc nhìn món có vẻ hấp dẫn kia. Chị bảo rằng, mạng lưới sông Hậu quê mình cũng “nhóc” (rất nhiều) đám cá biết leo cây này.

Đôi khi, chúng vừa ôm những gốc bập dừa nước vừa lắc lư cái đầu xấu hoắc. Cùng lúc đó, đôi bìm bịp cổ vàng đậu trên ngọn dừa nước, đã khan cổ hối con nước lớn chạy về thăm bãi bờ quen. Gặp con nước rong (nước lớn cực đại) đang ngon trớn “trườn” lên mặt bờ đê, tụi nó cũng trèo lên theo gọn bâng. Nhảy lấc khấc.

Thất vậy, mấy con vịt xiêm mái nghểnh cổ rình rượt, rỉa hụt hoài. Có “thím” niễng cổ có vẻ tiếc nuối, khi thấy con mồi phóng tủm xuống sông lặn mất.

Dịp nước ròng bỏ bãi, chúng liền rượt cắn đám còng con, đớp tép nhỏ thật ngoạn mục. Đôi khi, có cặp “trai tơ” hùng dũng trợn mắt, nhe răng lao vào cắn lộn túi bụi. Chắc chúng tranh giành địa bàn mưu sinh hay tập tành chứng tỏ ta đây số một với mấy con cái.

Có điều, thịt chúng tanh lòm, lớn tối đa cỡ ngón tay người lớn, chẳng ai thèm ăn.

Ấy vậy mà, chị lại gặp những con thòi lòi “đại ca”. Có con lớn hơn cả ngón chân cái chị, tại một nhà hàng sang trọng gần trung tâm Sài Gòn diễm lệ.

Nơi tìm không ra

Thấy mọi người ngon trớn gắp miếng thịt thòi lòi nấu canh chua, trắng hồng như thịt ếch đồng; bới cơm lia lịa chị cũng bạo gan nhón đũa gắp thử.

Nào ngờ: “Trời! Ngon thiệt mầy ơi!”, chị Thủy “lửa” kêu thảng thốt. Cùng một giống cá thòi lòi, chỗ thì đẹt ngắt - có cho thêm tiền người ta cũng chẳng chịu ăn. Chỗ lại lớn chà bá, ngon “muốn… chết” mới ngộ đời.

Từ đó, chị xóc đũa vào thố cá thòi lòi kho tiêu đều nhịp hơn. Còn anh bạn đồng nghiệp khác đi cùng, trước đó đã ăn lưng lửng bụng ở nhà vẫn lua thêm được hai chén cơm đầy.

Cho nên, những múi thịt cá ửng hồng đong đầy ngọt bùi, chắc nịch, đậm đà mùi mắm, thấm đẫm hương hành với chút nồng cay vị tiêu và hương ớt hiểm… thoáng chốc cũng lặn mắt tăm!

Được biết, giống thòi lòi nước lợ thường lớn con, có nhiều miệt duyên hải Đông - Tây Nam bộ. Song, đất vang danh về bao món ngon chân phương từ thòi lòi vốn thuộc miền Tây hào sảng.

Chẳng hạn, bắt cá nướng trui rồi đem rỉa lấy thịt nạc trộn với gỏi lá lìm kìm rừng Cần Giờ. Chất chua kết nối, có thể là vài muỗng canh nước cốt me chín hoặc đọt me non, thêm sương sương ít nước cốt chanh hay tắc tùy điều kiện cây nhà lá vườn của gia chủ. Nêm thêm hỗn hợp gồm: nước mắm, tỏi, ớt, đường… vừa miệng; dùng khai vị hoặc lai rai thật đã đời!

Dường như, những vật thực trong cùng sinh cảnh thường hỗ trợ, bọc lót cho nhau rất đẹp!

Có người bạn gốc Bắc, ở quận 2, TP.HCM, cũng mê con cá mắt lộ hết cỡ này. Anh từng xắn tay chế biến món thòi lòi om chuối xanh thật hao mồi! Chính sự cộng hưởng từ chất chua thanh bạo liệt của ít cơm mẻ, lẫn vị nồng ấm của riềng với vài muỗng cà phê mắm tôm ngon đã tôn tạo một phong vị mới cho thịt da con cá chậm tiến.

Hay bạn có dịp rong ruổi về tận cùng Đất Mũi, Cà Mau. Nhớ thử món khô thòi lòi cụ, cỡ 7- 8 con/kg, ướp hơi mặn, để lâu vô tư. Trước nó là của để dành của dân nghèo khó, nay đã phóng lên hàng đặc sản.

Nướng than đước, ăn kèm nồi cháo trắng gạo hương lài sạch, trồng quảng canh trong vuông tôm. Thần tiên lắm lắm! Hoặc tay xé miếng khô, miệng hớp ngụm trà “quạu” (đậm), đôi tai vểnh lên hết cỡ nghe các bậc bô lão giàu máu tiếu lâm ở đây thi nhau kể chuyện cười khiến người nghe ôm bụng cười mà trào nước mắt sống. Thật khó phai!

Theo anh Nguyễn Văn Trường, chủ vựa cá này ở gần cầu Dần Xây, huyện Cần Giờ, TP.HCM thòi lòi rất hung dữ. Nếu được nhốt chung, chúng sẽ cắn lộn đến te tua tơi tả. Do vậy, người ta phải may miệng chúng lại hoặc làm mù mắt cá. Tuy vậy, chúng có thể nhịn đói bốn - năm ngày mà vẫn tươi tỉnh.