Lạc bước khi đến xứ Tiên

Đến Tiên Phước, du khách như lạc bước vào một thế giới vừa mộng vừa thực. Ngoài những làng quê mang dáng vẻ cổ kính hiếm thấy, du khách còn được chìm đắm trong bức tranh thiên nhiên đa sắc với những vườn cây thơ mộng, xanh mướt một màu. Mỗi mùa, vùng này lại khoác lên mình chiếc áo mới bởi những loại cây trái đặc trưng ít nơi nào có được.

Trái cây thơm ngon khác lạ

Đi dọc tuyến Quốc lộ 40B qua huyện Tiên Phước, bất kể mùa nào, chúng ta cũng dễ dàng bắt gặp hình ảnh các chị, các mẹ với những sạp hàng trái cây vừa thu hoạch từ vườn đưa ra bán cho khách qua đường.

Mùa hè, du khách sẽ được thưởng thức vị ngọt thanh của măng cụt, bòn bon, vú sữa hay vị chua chua ngọt ngọt của cam, quýt, bưởi. Mùa thu sang, hương thơm nồng nàn của sầu riêng, mít quyện cùng vị ngọt ngào của thanh trà, chuối chín cây như níu chân du khách.

Điều đặc biệt là trái cây Tiên Phước mang hương vị thơm ngon khác lạ so với nơi khác. Có lẽ nhờ điều kiện thổ nhưỡng và thời tiết đặc trưng cùng với sự chăm sóc cần mẫn của con người nên trái cây nơi đây luôn căng mọng, ngọt ngào và đầy đủ dưỡng chất.

Nói tới Tiên Phước, không thể không nhắc đến trái bòn bon - đặc sản của vùng đất này. Tương truyền, khi chúa Nguyễn Phúc Ánh chạy trốn quân Tây Sơn, ông đã được cứu đói bởi loại trái cây này. Sau khi lên ngôi, trở thành vua Gia Long, ông đã ban cho bòn bon danh hiệu "Nam Trân" để ghi nhớ công ơn.

Bòn bon Tiên Phước có vị ngọt thanh, thơm lừng, vỏ mỏng, hạt nhỏ. Khi ăn, ta sẽ cảm nhận được sự hòa quyện hoàn hảo giữa vị ngọt, chua và chút béo ngậy, tạo nên hương vị khó quên.

Tiên Phước còn có loại trái cây nổi tiếng không kém là thanh trà. Nhắc đến thanh trà Tiên Phước, người ta nghĩ ngay đến thanh trà Trà Khân. Theo lời kể của người dân địa phương, vào thế kỷ XIX, cụ Huỳnh Duân - cháu của cụ Huỳnh Thúc Kháng và là một chức sắc ở làng Trà Khân (nay thuộc xã Tiên Hiệp) - trong một lần ra kinh đô Huế đã mang về một số nhánh thanh trà được chiết cẩn thận. Nhờ khí hậu mát mẻ, đất đai tươi tốt, thanh trà sinh trưởng rất tốt tại làng Trà Khân. Vị ngọt thanh của thanh trà đã khiến người dân nơi đây vô cùng ưa thích. Cây thanh trà được nhân rộng ra khắp làng, xã và dần trở thành một trong những đặc sản nổi tiếng của Tiên Phước.

Mùa thanh trà chín rộ là từ tháng 7 đến tháng 9 âm lịch. Đây là thời điểm du khách có thể đến Tiên Phước để thưởng thức những trái thanh trà tươi ngon nhất.

Một loại trái cây đặc trưng khác mà Tiên Phước sở hữu là măng cụt. Tại xã Tiên Mỹ, những vườn măng cụt trĩu quả với những tán lá dày dặn, che phủ cả một góc trời từ lâu đã nổi tiếng. Hầu như nhà nào ở đây cũng trồng măng cụt, nhiều khu vườn đã hơn 100 năm tuổi.

Nhờ điều kiện khí hậu và thổ nhưỡng đặc biệt, măng cụt Tiên Mỹ luôn cho chất lượng tuyệt hảo. Khi thưởng thức, mọi người sẽ cảm nhận được vị ngọt thanh, thơm lừng đặc trưng của măng cụt xứ Tiên. Vị ngọt ấy không chỉ lưu luyến trên đầu lưỡi mà còn đọng lại trong tâm trí mỗi người. Với chất lượng vượt trội, măng cụt Tiên Mỹ đã được công nhận sản phẩm OCOP 3 sao cấp tỉnh, mang lại nguồn thu nhập cho người dân trên dưới 30 tỉ đồng mỗi năm.

Tiên Phước còn có loại trái cây nổi tiếng khác nhưng không phải để ăn mà để làm gia vị là hồ tiêu. Theo các bậc cao niên, hồ tiêu được trồng ở Tiên Phước từ hàng trăm năm trước và là một trong những loại tiêu ngon nhất nước.

Trong cuốn "Lịch sử hiện đại của nước An Nam", tác giả Maybon viết rằng vào nửa đầu thế kỷ XVI, hồ tiêu Tiên Phước đã được các thương nhân nước ngoài đưa ra thị trường thế giới. Các thương thuyền từ Trung Quốc, Ấn Độ thường xuyên ghé Hội An để mua loại gia vị quý này.

Hồ tiêu Tiên Phước có hương vị cay nồng, thơm dịu đặc trưng, khác biệt so với các loại tiêu khác. Nhờ vậy, tiêu Tiên Phước được tiêu thụ rộng rãi khắp các tỉnh, thành trong nước và được xuất khẩu ra thị trường thế giới như Nhật Bản, Trung Quốc, Đài Loan - Trung Quốc, Nga. Loại hạt gia vị này không chỉ mang lại nguồn thu nhập cho người dân địa phương mà còn góp phần quảng bá thương hiệu Quảng Nam ra thế giới.

Phong cảnh nên thơ, hữu tình

Đến với Tiên Phước, du khách không chỉ được thưởng thức trái cây ngon mà còn có cơ hội khám phá khung cảnh thiên nhiên bình yên, mướt mát. Dạo bước trên những con đường bờ rào bằng đá, cây cối xanh um phủ bóng im lìm, du khách sẽ được chiêm ngưỡng những ngôi nhà cổ kính ẩn mình dưới bóng cây lâu năm, hay dòng sông Tiên chảy ngược nhưng không kém phần thơ mộng.

Ngoài sông Tiên chảy ngược, Tiên Phước còn có nhiều danh thắng, như: bãi đá Lò Thung, thác Vũng Dội, thác Ồ Ồ, Hang Dơi, thác Vực Vin, thác Cẩm Lãnh…Trong đó, Làng cổ Lộc Yên được ví như "xứ tiên" giữa lòng Quảng Nam. Nơi đây hiện còn lưu giữ 8 ngôi nhà cổ có tuổi đời trên 150 năm, cùng những ngõ đá với kiến trúc độc đáo.

Lộc Yên được mệnh danh là vùng đất "tiên cảnh phước lộc". Tháng 9-2019, Lộc Yên được xếp hạng Di tích quốc gia và được công nhận là một trong 4 làng cổ đẹp nhất Việt Nam.

Ông Trầm Quế Hương, Chủ tịch UBND huyện Tiên Phước, cho biết chính quyền xác định thế mạnh của vùng đất này là phát triển du lịch sinh thái theo hướng bền vững với kinh tế vườn - kinh tế trang trại làm chủ đạo. Hiện nay, trên địa bàn huyện có khoảng 81 ha tiêu, 225 ha thanh trà, 465 ha măng cụt, 300 ha bòn bon và nhiều loại cây trái đặc trưng khác.

Những năm qua, việc phát triển kinh tế vườn đã mang lại nhiều giá trị đối với người dân Tiên Phước. Riêng năm 2023, trung bình với mỗi hecta đất, người dân tại đây thu được 172,41 triệu đồng.