Lành mạnh thị trường

Cục CSĐT tội phạm về tham nhũng, kinh tế, buôn lậu - Bộ Công an vừa khởi tố vụ án hình sự, khởi tố bị can đối với một cựu thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cùng 3 thuộc cấp về tội "Nhận hối lộ". Đây là diễn biến mới nhất trong quá trình mở rộng vụ án "Vi phạm quy định về kế toán gây hậu quả nghiêm trọng" tại Công ty Hoàng Long và các doanh nghiệp xuất khẩu lao động (XKLĐ).

Cơ quan điều tra xác định cựu thứ trưởng nêu trên đã chỉ đạo cấp dưới tạo ra các "giấy phép con" (ngoài quy định pháp luật) yêu cầu doanh nghiệp phải có, nhằm gây khó khăn, buộc họ "bôi trơn" để được thông qua hợp đồng XKLĐ. Vụ việc đặt ra một số vấn đề nghiêm trọng trong công tác quản lý nhà nước, nhất là bảo vệ quyền lợi người lao động (NLĐ). Việc lợi dụng chức vụ, quyền hạn để ban hành các quy định, điều kiện trái luật, gây khó dễ cho doanh nghiệp là rất khó chấp nhận, làm méo mó thị trường XKLĐ.

Hành vi "chạy chọt" trong XKLĐ của doanh nghiệp không chỉ vi phạm đạo đức và pháp luật mà còn gây hậu quả dài hạn cho NLĐ, đặc biệt là ảnh hưởng đến uy tín đất nước. Để lấy lại phí "bôi trơn", doanh nghiệp phải quay sang o ép NLĐ - biểu hiện qua các hành vi thu phí cao, vượt mức quy định.

Trong thực tế, dù đã có quy định về trần phí XKLĐ nhưng thời gian qua, không ít doanh nghiệp phái cử vẫn lách luật bằng hợp đồng phụ, điều khoản bổ sung hoặc lập công ty "sân sau" để thu thêm tiền. Nhiều doanh nghiệp thậm chí không công khai mức phí cụ thể, chi tiết theo từng thị trường. NLĐ thường không được cung cấp hợp đồng rõ ràng về phí dịch vụ, chi phí sinh hoạt, đào tạo, hồ sơ, visa, môi giới...

Việc chi phí bị đội lên nhiều lần so với quy định đã để lại nhiều hệ lụy và nạn nhân không ai khác chính là NLĐ. Khi bị o ép hoặc hết hạn hợp đồng sớm, NLĐ không có khả năng trả nợ, dẫn đến hệ quả tài chính - pháp lý nghiêm trọng.

XKLĐ là một chủ trương lớn của nhà nước. Đây không chỉ là giải pháp tạo việc làm mà còn là một chiến lược phát triển kinh tế - xã hội mang tính lâu dài. Để ngăn chặn tiêu cực trong lĩnh vực XKLĐ, cần một hệ thống giải pháp đồng bộ, lâu dài và kiên quyết từ cả nhà nước, doanh nghiệp lẫn NLĐ.

Trước mắt, cơ quan quản lý (Bộ Nội vụ) cần rà soát toàn bộ điều kiện hành chính trong lĩnh vực XKLĐ, từ đó bãi bỏ các quy định trái pháp luật hoặc gây khó dễ cho doanh nghiệp. Cơ quan chức năng cần sớm xây dựng cổng thông tin quốc gia về phí XKLĐ, trong đó công khai đầy đủ thông tin về thị trường, mức phí, điều kiện, hợp đồng, danh sách doanh nghiệp; đồng thời thanh tra, kiểm tra thường xuyên các doanh nghiệp phái cử, nhất là ở khâu tuyển dụng, thu phí.

Bên cạnh đó, cần thành lập quỹ hỗ trợ lao động nghèo; cắt giảm trung gian, tăng vai trò của nhà nước trong việc điều phối các hợp đồng lớn, thay vì để tư nhân tự vận hành toàn bộ. Ngoài ra, cần cung cấp dịch vụ hỗ trợ pháp lý miễn phí cho NLĐ, giúp họ giảm lệ thuộc vào phía môi giới, có lựa chọn minh bạch và ít rủi ro hơn. Về phía NLĐ, ngoài việc lựa chọn doanh nghiệp uy tín, phải nắm chắc ngành nghề, chi phí, mức lương, điều kiện làm việc… nơi mình muốn đến.