LUẬT BẢO HIỂM XÃ HỘI (SỬA ĐỔI): Cần bảo đảm quyền thụ hưởng của lao động nữ

Tại Hội thảo "Đóng góp ý kiến vào dự thảo Luật BHXH tiếp cận dưới góc độ quyền của lao động nữ (LĐN)" do Tổng LĐLĐ Việt Nam tổ chức mới đây tại TP HCM, nhiều vấn đề liên quan mật thiết đến quyền lợi của LĐN đã được các đại biểu phân tích, góp ý.

Quy định hưởng khắt khe

Một trong những vấn đề "nóng" được đại biểu quan tâm góp ý nhiều nhất tại hội thảo là chế độ thai sản. Ngoài các nội dung như tăng chế độ thai sản cho LĐN đóng BHXH tự nguyện và số lần khám thai định kỳ, nhiều ý kiến còn đề cập một số bất cập của luật hiện hành khiến LĐN không được hưởng chế độ thai sản, đơn cử như trường hợp mang thai ngoài tử cung.

Ông Đinh Sỹ Phúc, Chủ tịch Công đoàn Công ty CP TKG Taekwang Vina (KCN Biên Hòa 2, tỉnh Đồng Nai), cho biết công ty có 33.000 lao động, trong đó LĐN chiếm 86%. Do vậy, lúc nào công ty cũng có LĐN mang thai hoặc đang hưởng chế độ thai sản. 

Trường hợp LĐN mang thai ngoài tử cung không phải hiếm, trái lại có xu hướng tăng trong những năm gần đây. Rơi vào hoàn cảnh này, dù đối diện với rủi ro về sức khỏe nhưng LĐN chỉ được hưởng chế độ nghỉ bệnh chứ không có trợ cấp thai sản. "Theo tôi, cơ quan soạn thảo nên xem xét, bổ sung đối tượng này vào nhóm được hưởng trợ cấp thai sản do phá thai bệnh lý để bảo đảm quyền lợi cho họ" - ông Phúc đề nghị.

Bên cạnh đó, ông Phúc cũng đề xuất bổ sung quy định LĐN vẫn được hưởng chế độ thai sản trong trường hợp nếu đóng BHXH không đủ 6 tháng trong thời gian 12 tháng trước khi sinh con. Thực tế vẫn có nhiều trường hợp LĐN được tuyển dụng sau khi mang thai, LĐN ký hợp đồng ngắn hạn hoặc vì nhiều lý do phải nghỉ việc khi chỉ mới đóng được 4 hoặc 5 tháng trước khi sinh con, theo luật thì không được hưởng chế độ. 

Theo ông Phúc, nên có một khoản trợ cấp thai sản dành cho những trường hợp này và mức trợ cấp sẽ được tính theo số tháng đóng, tỉ lệ hưởng thấp hơn so với những người đóng đủ 6 tháng trở lên để hỗ trợ họ trong giai đoạn khó khăn, không thể đi làm.

Đồng tình với ý kiến trên, PGS-TS Nguyễn Thị Lan Hương, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học Lao động Xã hội, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, cho rằng quy định điều kiện hưởng chế độ thai sản đối với người tham gia BHXH bắt buộc theo kinh nghiệm quốc tế là quá khắt khe, vì nhiều quyền lợi thai sản thực hiện sau khi LĐN sinh con. 

Hơn thế nữa, vấn đề trục lợi BHXH (chỉ tham gia khi đã có thai), có thể giảm bớt nếu áp dụng một số biện pháp "phạt, giảm trừ", hơn là "cấm" không được hưởng. Mặt khác, các biện pháp bảo vệ phụ nữ khi mang thai cũng cần căn cứ vào nhu cầu của đối tượng này, thay vì căn cứ vào thời gian mang thai như hiện nay. "Ví dụ phụ nữ mang thai làm công việc nặng nhọc từ tháng thứ 7 trở đi thì mới áp dụng chuyển việc làm hoặc giảm bớt giờ làm" - bà Hương góp ý.

Nhiều bất cập

Nhiều đại biểu cũng cho rằng hiện nay các quy định của pháp luật vẫn chưa đồng bộ. Trong đó phải kể đến trường hợp LĐN trở lại làm việc sau khi nghỉ thai sản 4 tháng phải tham gia BHXH.

Theo ông Trần Văn Triều - Giám đốc Trung tâm Tư vấn pháp luật LĐLĐ TP HCM, quy định này là bất hợp lý bởi Luật BHXH quy định LĐN được hưởng chế độ thai sản trong 6 tháng. Thời gian nghỉ thai sản được ghi nhận là thời gian tham gia BHXH. Vì vậy, nếu buộc họ đóng BHXH từ khi đi làm sớm (từ 4 tháng) tức là phát sinh thời gian đóng trùng BHXH. 

"Ai cũng muốn nghỉ lâu để có thời gian phục hồi sức khỏe và chăm sóc con nhỏ. Phải khó khăn lắm, họ mới buộc đi làm sớm nhưng lại phải đóng BHXH cho thời gian được ghi nhận đang tham gia BHXH là vô lý" - ông Triều cho hay.

Nhiều ý kiến cũng cho rằng chính sách BHYT khi hưởng chế độ thai sản cũng bộc lộ nhiều bất cập. Khoản 4, điều 42 Quyết định 595/QĐ-BHXH ngày 14-4-2017 của BHXH Việt Nam quy định "Người lao động không làm việc và không hưởng tiền lương từ 14 ngày làm việc trở lên trong tháng thì không đóng BHXH tháng đó. Thời gian này không được tính để hưởng BHXH". 

Theo ông Trương Văn Phỉ, Phó Chủ tịch Công đoàn các KCN Bến Cát (tỉnh Bình Dương), thực tế có nhiều trường hợp LĐN sảy thai, đình chỉ thai (do bệnh lý) khi con dưới 5 tuần tuổi nghỉ từ 15 ngày để phục hồi sức khỏe. Theo quy định, họ không thuộc đối tượng tham gia BHXH, BHYT, BHTN. Doanh nghiệp cũng sẽ báo giảm theo diện nghỉ không hưởng lương. Mặt khác, thẻ BHYT cũng sẽ báo giảm trong tháng đó, gây khó khăn cho LĐN trong việc sử dụng thẻ BHYT khi đi khám chữa bệnh. 

Từ thực tế trên, ông Phỉ đề nghị: "BHXH nên ưu tiên tham gia BHYT trong thời gian họ nghỉ thai sản do đình chỉ thai (sẩy thai, nạo, hút thai, thai chết lưu hoặc phá thai bệnh lý) nếu trong tháng đó không đủ điều kiện tham gia BHXH".

Nhiều ý kiến khác cho rằng đang có sự chênh lệch rất lớn trong chính sách thai sản giữa LĐN và lao động nam. Kể cả trường hợp chỉ có người chồng tham gia BHXH bắt buộc khi vợ sinh con thì mức hưởng trợ cấp thai sản một lần cho nam giới hiện cũng rất thấp ( bằng 2 lần mức lương cơ sở tại tháng sinh con). Do vậy, kiến nghị cần tăng mức hưởng để khuyến khích người lao động tham gia BHXH.