Giáo dục thanh niên gắn mình với cộng đồng

Trong thực tiễn, một bộ phận thanh niên có biểu hiện "nhạt Đảng, khô Đoàn", ít có niềm tin vào con đường phát triển của đất nước, ít quan tâm đến chính trị và tình hình xã hội.

Biểu hiện ở nhiều hình trạng

Về lối sống, một bộ phận thanh niên có xu hướng sống nhanh, sống vội, dễ dàng hấp thụ lối sống nước ngoài mà ít có chọn lọc.

Về khát vọng, không ít người mong muốn làm giàu nhanh, ít chịu trải qua các thử thách và mau nản lòng nếu việc làm giàu chưa đạt kết quả như kỳ vọng.

Về giải trí, nhiều thanh niên lệ thuộc vào mạng xã hội và internet cũng như một số loại hình ít có tính giáo dục, thậm chí độc hại…

Điều đó biểu hiện cụ thể ở nhiều hình trạng. Đó là tình trạng trẻ hóa tội phạm có xu hướng diễn ra trong thời gian gần đây; dễ tin theo các ý kiến, luận điệu không phù hợp về đất nước, về chế độ; sẵn sàng làm giàu bằng mọi giá. Nhiều người bị cuốn hút vào vòng xoáy của tiền tài - danh vọng, các thứ cám dỗ đời thường; xu hướng thị trường, thực dụng hóa, lãng phí tuổi thanh xuân bằng sự hưởng thụ bốc đồng, thậm chí sa vào tệ nạn xã hội; ít xem trọng các giá trị truyền thống; tiếp nhận nhanh cái mới nhưng ít lựa chọn điều gì thực sự phù hợp; sử dụng mạng xã hội để tự tô vẽ, tâng bốc, huyễn hoặc mình và sĩ diện, ảo tưởng vì cái tôi cá nhân…

Đoàn viên thanh niên Báo Người Lao Động và Tổng Công ty Du lịch Sài Gòn TNHH MTV trong một chuyến “về nguồn” thăm Di tích Quốc gia Nhà lao Thiếu nhi tại TP Đà Lạt, tỉnh Lâm Đồng. Ảnh: QUỐC TOÀN

Trong khi đó, công tác giáo dục lý luận chính trị cho học sinh, sinh viên nói riêng và giáo dục lý tưởng cho thanh niên nói chung dù có nhiều cải tiến nhưng chất lượng, hiệu quả vẫn còn nhiều điều đáng bàn.

Chẳng hạn, một bộ phận không nhỏ học sinh, sinh viên vẫn xem việc học các môn lý luận chính trị là ép buộc, nên thái độ học tập không nghiêm túc. Trong khi đó, giáo dục đạo đức trong nhà trường còn mờ nhạt; chương trình giáo dục công dân nhiều khi nặng lý thuyết, ít thực tiễn. Các hình thức tuyên truyền, giáo dục lý tưởng sống đôi lúc thiên về hô hào, khẩu hiệu, ít tính thuyết phục và mức độ lan tỏa, thẩm thấu có hạn…

Cần tiếp tục nâng chất

Thời gian qua, các trường trung học chuyên nghiệp, cao đẳng, đại học đều tổ chức chương trình sinh hoạt chính trị đầu khóa, với nhiều hình thức sinh động.

Đây là hoạt động hằng năm nhằm nâng cao nhận thức và ý thức trách nhiệm của sinh viên trong việc thực hiện chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách, pháp luật của Nhà nước.

Qua đó, thông tin đến sinh viên về tình hình kinh tế, chính trị, xã hội trong nước và quốc tế; chủ trương, chính sách mới... Đồng thời, tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật, quy chế, quy định về đào tạo, giáo dục chính trị và công tác sinh viên, chế độ, chính sách; khen thưởng, kỷ luật. Sinh viên hiểu rõ quyền lợi, nghĩa vụ, ý thức trách nhiệm của bản thân trong quá trình tham gia học tập và rèn luyện tại trường.

Đây là hình thức giáo dục lý tưởng được nhiều trường thực hiện và có kết quả nhất định, cần tiếp tục nâng chất về nội dung và cải tiến về phương pháp để chất lượng cao hơn, độ "thấm" sâu hơn nữa. Nhà trường và các tổ chức đoàn thể, nhất là Đoàn Thanh niên, cần tiếp tục có nhiều giải pháp để củng cố niềm tin của học sinh, sinh viên nói riêng và thanh niên nói chung vào các giá trị truyền thống của dân tộc Việt Nam, vào tư tưởng Hồ Chí Minh, vào sự lãnh đạo của Đảng, vào chế độ và hiện thực ngày càng tốt đẹp của công cuộc đổi mới đất nước.

Có được niềm tin vững chắc, họ sẽ có trách nhiệm hơn trong suy nghĩ và hành động, từ đó quyết định khuynh hướng, mục đích và hiệu quả hoạt động của mình và sẽ hoạt động hăng say, tích cực trong học tập, công tác, đóng góp thiết thực cho đất nước, xã hội.

Phải không ngừng tăng cường giáo dục cho thanh niên về tình cảm yêu nước. Yêu nước trong giai đoạn hiện nay là phải làm giàu cho gia đình và đất nước với tinh thần "ích nước lợi nhà", đồng thời trung thành với lý tưởng mà Bác Hồ và nhân dân ta đã lựa chọn. Yêu nước thì sẽ hình thành ý chí tự lực tự cường, say mê trong lao động, học tập; từ đó có thái độ lao động, học tập phù hợp cả về mục tiêu lẫn phương pháp, biện pháp.

Không ngừng giáo dục thanh niên về ý thức và trách nhiệm cộng đồng, nhất là thông qua tấm gương đạo đức Hồ Chí Minh, để từ đó mỗi cá nhân hăng say phấn đấu trong lao động và học tập, gắn mình với cộng đồng, với xã hội, nhất là thông qua các hoạt động tình nguyện. Đồng thời, cộng đồng, xã hội phải tạo điều kiện thuận lợi cho sự phát triển, trưởng thành của mỗi cá nhân. Sự gắn bó của cá nhân với cộng đồng và sự quan tâm của cộng đồng đối với cá nhân sẽ tạo ra sức mạnh vật chất và tinh thần to lớn, giúp họ vượt qua khó khăn, nỗ lực học tập, lao động, qua đó đóng góp cho cộng đồng, cho xã hội.

Gắn giáo dục đạo đức, lý tưởng cho thanh niên với giáo dục những phẩm chất truyền thống như yêu nước, lòng nhân ái, vị tha, trung hiếu, cần, kiệm...; với các giá trị đạo đức mới như chủ động, sáng tạo, tự lập, tự chủ, vượt khó, ham học hỏi... Có như vậy mới giúp họ khẳng định bản thân và hòa nhập xã hội hiện đại; hơn nữa, để họ không mất gốc mà còn có điều kiện vươn lên làm chủ khoa học, công nghệ.

Tăng cường những giải pháp phù hợp kết hợp giáo dục lý luận chính trị, lý tưởng cho thanh niên qua các phương tiện truyền thông, các tác phẩm văn học - nghệ thuật. "Mềm hóa", "giản dị hóa" việc giáo dục lý luận, thay vì "to tát hóa", "nghiêm trọng hóa" các vấn đề lý luận để học sinh, sinh viên có thể dễ tiếp thu. Đó là cách mà các giai đoạn trước đây đã thực hiện thành công với "Thép đã tôi thế đấy", "Nhật ký Đặng Thùy Trâm"…

Tiếp tục củng cố, xây dựng các câu lạc bộ, đội, nhóm… về lý luận, về khởi nghiệp, về hoạt động văn - thể - mỹ, qua đó góp phần giáo dục đạo đức, định hướng lý tưởng, lối sống. Các thiết chế này cần có mô hình tổ chức, phương thức hoạt động thiết thực, phù hợp, chú trọng hiệu quả thực chất, không chạy theo phong trào; định kỳ có đúc kết, tổng kết để rút kinh nghiệm.