Hành động mới cho nông nghiệp, nông dân

Lần đầu tiên tại Cần Thơ, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã trực tiếp đối thoại với đại diệncủa hơn hàng chục triệu nông dân cả nước. Cuộc đối thoại lần thứ 2 trong vòng 2 năm qua gợi mở nhiều vấn đề mới trước yêu cầu nông nghiệp sáng tạo, nông dân sáng tạo và Chính phủ hành động, kiến tạo.

Còn nhiều điểm nghẽn

Nhiều nông dân đã chuyển tải những khúc mắc từ đồng ruộng, thương trường khi các rào cản, điểm nghẽn trong liên kết 6 nhà, chuỗi giá trị nông sản được đề cập nhiều năm qua nhưng các cuộc "giải cứu" nông sản vẫn diễn ra.

Đất nước đang cần một lớp nông dân đổi mới, tự cứu mình hơn là sự trông chờ các cuộc “giải cứu”. Ảnh: NGỌC TRINH

Mặc dù có nhiều lợi thế về điều kiện tự nhiên, dư địa đầu tư vào ngành nông nghiệp nước ta còn rất lớn nhưng nguồn lực hạn chế, sản xuất nông nghiệp bấp bênh dẫn đến năng suất, chất lượng, hiệu quả thấp; doanh nghiệp (DN) nông thôn nhỏ, kết nối cung - cầu nông sản bất cập.

Theo thống kê, đến nay chỉ có 8% DN đầu tư vào nông nghiệp nói chung. Lượng ít, quy mô đầu tư nhỏ lẻ, số DN nhỏ và siêu nhỏ chiếm hơn 92% trong số này nên khó có chi phối chuỗi giá trị ngành.

Đầu vào sản xuất của ngành nông nghiệp với giống, vật tư phân bón và đầu ra tiêu thụ nông sản còn nhiều lệ thuộc chuỗi cung ứng từ bên ngoài. Nhiều thủ tục liên quan đất đai, xây dựng, môi trường vẫn còn là những điểm vướng, làm mất nhiều thời gian, dẫn đến triển khai dự án chậm, mất cơ hội, nguồn lực của DN.

DN ứng dụng công nghệ cao trong nông nghiệp được hưởng ưu đãi về đất đai, thuế nhưng thực tế, các chính sách này chậm đi vào cuộc sống. Các DN đầu tư vào nông nghiệp đã và đang đối mặt với không ít khó khăn trong tiếp cận nguồn vốn từ ngân hàng. Thậm chí ngay cả khi có nhà xưởng, hệ thống máy móc hiện đại, DN cũng không thể thế chấp để vay vốn do chính sách ưu đãi khá mơ hồ, chung chung.

Đã đến lúc ngành nông nghiệp nước ta cần vượt qua dấu chân lấm bùn của kinh tế tự nhiên, kinh nghiệm truyền thống để bước sang kinh tế tri thức, tham gia vào chuỗi giá trị công nghiệp sáng tạo toàn cầu. Cần sự tiếp cận và giải quyết tổng thể, đa ngành, gắn với tái cơ cấu nông nghiệp.

Ngành nông nghiệp trong bước chuyển đổi không chỉ đơn thuần là một ngành sản xuất vật chất mà cần được nhìn nhận là một ngành kinh doanh nông nghiệp khi Việt Nam trở thành một trung tâm cung ứng trong mạng lưới nông sản toàn cầu. Thị trường không chỉ là nơi tiêu thụ hàng hóa mà nhu cầu của thị trường là mệnh lệnh cho sản xuất nông nghiệp.

Tư duy mới: "Kinh doanh nông nghiệp"

Tư duy về lợi thế nông nghiệp của nước ta trong hội nhập, cạnh tranh cần được thể hiện trong một chiến lược quốc gia, vùng miền để tạo ra sức cạnh tranh hơn là quanh quẩn trong địa giới hành chính tỉnh, huyện như vừa qua. "Chiếc bánh nông sản" với những lợi thế về điều kiện tự nhiên thuận lợi cho ngành trồng trọt, chăn nuôi, các sản phẩm chủ lực như lúa gạo, trái cây, thủy sản của Việt Nam cần được "chế biến" thành những "chiếc bánh" ngon hơn, bán giá cao hơn, lãi hợp lý hơn cho những người làm ra nó.

Đổi mới tư duy từ sản xuất nông nghiệp sang kinh doanh với vai trò của DN, nông nghiệp công nghệ cao và cơ chế, chính sách tương thích chính là "hệ điều hành mới". Chuyển từ quản lý sang bớt chỉ đạo, tăng kiến tạo chính là hành động mới cho ngành nông nghiệp. Đất nước đang cần một lớp nông dân đổi mới, tự cứu mình hơn là sự trông chờ các cuộc "giải cứu".

Động lực của đổi mới trước đây từ các chính sách đất đai, phát huy vai trò kinh tế nông hộ đã đem lại nhiều thành công. Nhưng đến nay, nó đang dần mất đi động lực khi nền nông nghiệp nhỏ lẻ đang đứng trước thách thức mới, thiếu kết nối sản xuất - thị trường, hiệu quả và sức cạnh tranh yếu. Nông nghiệp hiện nay không thể thiếu DN và đây phải là chủ thể quan trọng, đóng vai trò động lực để phát triển.

Để phát triển nông nghiệp, nông thôn rất cần những nguồn lực mới, những mô hình phát triển mới với năng suất lao động và hiệu quả cao hơn. Động lực mới cho các mô hình mới này phải được bắt đầu chính từ nội lực của vùng, từ nguồn nhân lực bậc cao, từ khoa học và công nghệ và từ DN. 

ĐƠN VỊ ĐỒNG HÀNH