Mở rộng không gian phát triển kinh tế biển

Phường Rạch Giá, tỉnh An Giang được xem là hình mẫu trong việc lấn biển để mở rộng và phát triển đô thị ở khu vực ĐBSCL.

Đô thị tiên phong lấn biển

Trước năm 2000, Rạch Giá là trung tâm hành chính của tỉnh Kiên Giang. Đô thị này nằm trải dài với trục giao thông chính là đường Nguyễn Trung Trực, song chiều ngang rất hẹp - phía Tây giáp biển còn phía Đông bị giới hạn bởi kênh rạch. Điều này đã khiến việc phát triển và mở rộng đô thị gặp nhiều khó khăn, nhất là về quy hoạch đất đai.

Trước những khó khăn nêu trên, không ít người lo ngại việc quy hoạch mở rộng TP Rạch Giá thời điểm đó sẽ khó có thể đạt được kết quả như mong đợi. Khi dự án lấn biển được đưa ra, nhiều người không khỏi hoài nghi về khả năng thành công, cho rằng việc thay đổi địa hình tự nhiên sẽ gặp phải những trở ngại không thể vượt qua. Tuy nhiên, nhiều chuyên gia và kỹ sư khẳng định dự án lấn biển sẽ thành công nếu được thực hiện đúng đắn, hợp lý.

Với sự quyết tâm và tầm nhìn chiến lược, Ban Thường vụ Tỉnh ủy Kiên Giang lúc đó đã quyết định triển khai dự án lấn biển. Đến đầu năm 1999, dự án mở rộng TP Rạch Giá chính thức được khởi công.

Dự án gồm 5 khu vực, với tổng diện tích lên đến 420 ha, trong đó 360 ha là phần đất lấn biển và 60 ha là phần đất cải tạo hiện trạng. Đây là bước đi táo bạo, mang tính tiên phong, biến TP Rạch Giá thành 1 trong 4 đô thị trọng điểm của ĐBSCL, đồng thời là thành phố lấn biển đầu tiên và lớn nhất của Việt Nam.

Hơn 15 năm sau, đến ngày 28-12-2015, dự án lấn biển Rạch Giá chính thức hoàn thành với tổng mức đầu tư 481 tỉ đồng. Kết quả là 420 ha đất mới từ biển được hình thành, giải quyết nhu cầu nhà ở cho 60.000 người dân và xây dựng hàng loạt công trình công ích, trụ sở các cơ quan, ban ngành. Khu vực lấn biển kéo dài 7 km ra vịnh Thái Lan đã giúp mở rộng TP Rạch Giá qua việc hình thành thêm 2 phường, mở rộng diện tích đô thị mới tại ĐBSCL.

Sau khi sáp nhập các địa phương, Rạch Giá trở thành phường đông dân nhất nước, thuộc tỉnh An Giang. Khu đất lấn biển, mở rộng Rạch Giá cũng trở thành điểm sáng thu hút nhà đầu tư và du khách tại ĐBSCL, thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội, tạo ra nhiều cơ hội việc làm, nâng cao chất lượng cuộc sống người dân địa phương.

"Rạch Giá được như hôm nay là nhờ quyết định lấn biển, mở rộng đô thị táo bạo. 10 năm qua, khu vực lấn biển dần trở thành trung tâm phát triển của đô thị này" - bà Tiêu Tuyết Miu, chủ một doanh nghiệp ở Rạch Giá, nhận xét.

Đến nay, diện tích lấn biển Rạch Giá đã đạt khoảng 688 ha, dự kiến tới năm 2040 lên đến 3.960 ha, trong đó khoảng 2.800 ha là đảo nhân tạo. Ngoài ra, Rạch Giá còn thu hút đầu tư nhiều dự án lấn biển, cảng biển và đô thị, như: Cảng Hành khách Rạch Giá kết nối Phú Quốc, Nam Du, Lại Sơn; khu đô thị lấn biển Tây Bắc (99 ha), khu đô thị Phú Cường Hoàng Gia (68 ha), khu đô thị Phú Quý (99 ha), cùng các công trình cống ngăn mặn Kênh Cụt, Kênh Nhánh, Sông Kiên... Những dự án này góp phần mở rộng không gian phát triển, thúc đẩy kinh tế biển và hình thành diện mạo đô thị năng động bên bờ biển Tây.

Một lãnh đạo UBND phường Rạch Giá nhấn mạnh sự thành công của dự án lấn biển cho thấy tầm nhìn chiến lược, sự quyết tâm và khả năng vượt qua khó khăn của địa phương. Đây là kinh nghiệm để các đô thị có biển khác tham khảo trong việc tận dụng lợi thế tự nhiên để phát triển bền vững, tạo ra môi trường sống chất lượng cho người dân.

Hướng phát triển trọng điểm

Trong khi đó, Cà Mau xác định kinh tế biển là hướng phát triển trọng điểm nhưng không gian ven biển hầu hết là đất rừng phòng hộ. Vì vậy, việc triển khai các dự án đầu tư phát triển kinh tế - xã hội tại Cà Mau gặp rất nhiều khó khăn.

Mới đây, lãnh đạo tỉnh Cà Mau đã tổ chức họp bàn, lấy ý kiến góp ý các phương án thực hiện Dự án "Khôi phục đường bờ biển Đông Cà Mau phục vụ phòng chống thiên tai và biến đổi khí hậu, phát triển kinh tế - xã hội, bảo đảm quốc phòng - an ninh".

Ông Lê Văn Sử, Phó Chủ tịch UBND tỉnh Cà Mau, cho biết địa phương dự kiến làm kè khôi phục bờ biển kết hợp với phát triển kinh tế biển ở một số vị trí với chiều dài khoảng 35 km. Cụ thể, trong giai đoạn 1, Cà Mau dự kiến làm kè phá sóng cách bờ biển 1-2 km để phòng chống sạt lở, góp phần khôi phục khoảng 4.000 ha rừng ven biển. Giai đoạn 2, Cà Mau điều chỉnh quy hoạch để phát triển kinh tế biển với các dự án về logistics cho cảng Hòn Khoai, phục vụ hạ tầng điện năng lượng tái tạo, hậu cần nghề cá, dự án du lịch - thương mại...

Ông Lê Văn Sử thông tin: "Việc khai thác các dự án phát triển kinh tế biển sẽ không sử dụng 100% diện tích được khôi phục. Chúng tôi dự kiến sử dụng một phần diện tích để khôi phục rừng và một phần để thực hiện các dự án. Những dự án này không chỉ góp phần khôi phục bờ biển, khôi phục rừng, chống xói lở mà còn tạo ra không gian mới để Cà Mau phát triển các lĩnh vực kinh tế ven biển".

Sạt lở bờ biển diễn biến phức tạp, khó lường thời gian qua đã khiến Cà Mau mất hàng ngàn hecta đất và rừng phòng hộ. Nhiều công trình hư hỏng, hàng loạt vuông tôm của người dân bị ảnh hưởng và hàng ngàn hộ dân phải di dời đến nơi khác để bảo đảm an toàn.

Trò chuyện với phóng viên, nhiều người dân sống ven biển ở Cà Mau không giấu được niềm vui khi hay tin tỉnh dự kiến làm kè khôi phục bờ biển kết hợp phát triển kinh tế biển. "Khi có kè bảo vệ, người dân sinh sống gần biển sẽ không còn nơm nớp lo sợ sạt lở, yên tâm lao động để phát triển kinh tế gia đình, góp phần xây dựng quê hương đất nước" - một người dân bộc bạch.