Ngăn rác trôi ra biển

Tại cuộc tiếp xúc các đại biểu HĐND TP HCM trước kỳ họp thứ 17, cử tri huyện Củ Chi phản ánh thành phố có khoảng 2.000 km kênh rạch với chức năng phục vụ giao thông đường thủy, tiêu thoát nước. Thế nhưng, phần lớn chúng đang thành kênh rạch "chết".

Hàng chục tấn rác thải xuống kênh rạch mỗi ngày

Theo cử tri huyện Củ Chi, những kênh rạch này bị "bức tử" bởi nhiều nguyên nhân. Theo đó, một số cơ sở sản xuất và người dân thiếu ý thức, xả rác xuống kênh rạch mỗi ngày khiến nhiều tuyến bị ô nhiễm; tình trạng cơi nới, lấn chiếm kênh rạch làm công trình, nhà ở; lục bình, cỏ dại phát triển đã ngăn cản dòng chảy, làm gia tăng ô nhiễm khu vực nội thành và tăng nguy cơ phát sinh dịch bệnh.

Tình trạng nêu trên diễn ra tại các kênh An Hạ, Tàu Hủ - Bến Nghé, Kênh Đôi, Kênh Tẻ, Nhiêu Lộc - Thị Nghè... Trong đó, kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè "nổi tiếng" là nhiều rác thải, nhất là khu vực thượng nguồn (quận Tân Bình). Thậm chí, có giai đoạn gặp vướng mắc về quy trình thủ tục, rác không được vớt thường xuyên trong nhiều ngày, ùn ứ cả trăm tấn. Sau đó, đơn vị phụ trách vớt rác phải rất vất vả xử lý.

Đại diện đơn vị vớt rác trên kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè cho biết trung bình mỗi ngày, lượng rác trên kênh khoảng 8 tấn. Mùa mưa, rác theo con nước chảy xuống hệ thống cống và tràn vào kênh, cộng với lục bình... lên tới 10-14 tấn/ngày. Rác có đủ loại, nhiều nhất là rác từ các hộ gia đình ven kênh, thậm chí cả bàn, ghế sofa.

Việc vớt rác phải thực hiện thường xuyên và liên tục. Nếu ngừng khoảng 10 ngày thì rác ùn ứ cả trăm tấn. Lượng rác này theo con nước ra sông, biển gây ô nhiễm.

Nhiều tổ chức đã tình nguyện trực tiếp tham gia dọn dẹp, xử lý rác thải và lan tỏa hành động tích cực này. Tuy vậy, kết quả cũng chưa mang tính bền vững. Tình trạng ô nhiễm môi trường, nhất là trên các sông ngòi, kênh rạch nội thành TP HCM, vẫn tiếp diễn.

Ngăn chặn từ gốc

Theo Sở Tài nguyên và Môi trường (TN-MT) TP HCM, thành phố hiện tập trung rà soát, giải quyết dứt điểm các điểm ô nhiễm do tồn đọng rác thải trên đường phố, kênh rạch và nơi công cộng trên toàn địa bàn. Bên cạnh đó, tổ chức triển khai và xử lý các trường hợp không ký hợp đồng thu gom, vận chuyển chất thải rắn sinh hoạt; tăng cường kiểm tra, xử lý vi phạm đối với hành vi xả rác ra đường phố, kênh rạch và khu vực công cộng.

Để giải quyết vấn đề rác thải, ô nhiễm ở kênh Nhiêu Lộc - Thị Nghè nói riêng và hệ thống kênh rạch TP HCM nói chung, cần phải thực hiện đồng bộ nhiều giải pháp. Trước hết, cần cơ chế, chính sách thông thoáng, kịp thời để vớt rác trên kênh rạch. Tiếp theo, cần tuyên truyền sâu rộng hơn nữa để nâng cao ý thức của người dân, không được vứt rác bừa bãi xuống kênh rạch, nơi công cộng. Ngoài ra, các địa phương cần tăng cường kiểm tra, xử phạt hành vi vứt rác bừa bãi.

Sở TN-MT cho biết sẽ thường xuyên tuyên truyền về cuộc vận động "Người dân TP HCM không xả rác ra đường phố và kênh rạch, vì thành phố sạch, xanh và thân thiện môi trường". Bên cạnh đó, TP HCM duy trì việc đối thoại, tuyên truyền và vận động nhân dân, người lao động, tổ chức, doanh nghiệp tham gia bảo vệ môi trường tại địa phương, cơ quan, đơn vị với nhiều hình thức phong phú, đa dạng; tăng cường truyền thông, giáo dục trong giới trẻ về ý thức bảo vệ môi trường.

Tính đến tháng 6-2024, TP HCM đã vận động 100% hộ dân ký cam kết giữ gìn vệ sinh môi trường, không xả rác ra đường và kênh rạch. Ngoài ra, thành phố còn vận động các cơ quan, doanh nghiệp trú đóng trên địa bàn thực hiện việc cam kết không xả rác ra đường, giữ gìn vệ sinh môi trường và mỹ quan đô thị. Đến tháng 8-2024, 219.638/291.618 đơn vị đã ký cam kết, đạt tỉ lệ 95,54%.

Giúp ấp đảo xanh hơn

Rác thải sinh hoạt tại ấp Thiềng Liềng, xã đảo Thạnh An huyện Cần Giờ, TP HCM thường xuyên được ghe máy chở đi nơi khác xử lý. Tuy vậy, nơi đây còn phải xử lý rác tồn đọng, ngăn chúng trôi xuống biển.

Theo khảo sát về hiện trạng quản lý rác thải sinh hoạt tại Thiềng Liềng của nhóm nghiên cứu do Viện Môi trường và Tài nguyên - ĐHQG TP HCM dẫn đầu, rác thải sinh hoạt tại ấp đảo có khoảng 262 hộ dân này chiếm 87% tổng lượng rác phát sinh. Ông Nguyễn Văn Yến, Trưởng ấp Thiềng Liềng, cho biết nhiều hộ dân vứt rác trực tiếp ra môi trường hoặc tự đốt, ảnh hưởng đến dòng nước. Chính quyền địa phương đã vận động nhiều lần nhưng các hộ này cho rằng rác ít, ở xa, quen với "tập quán" nên muốn tự xử lý mà không phải đóng tiền.

Sau khi khảo sát ở Thiềng Liềng, ông Nguyễn Đông Hòa, Phó Tổng Giám đốc Saigontourist, gợi ý cá nhân ông và công ty mong muốn đóng góp cho ấp đảo một chương trình xanh, vận động mọi người tham gia phân loại và xử lý rác thải đúng cách. Saigontourist dự tính đặt một máy xử lý rác hữu cơ ngay tại địa điểm tập kết. Việc này vừa giúp giảm thiểu lượng rác vận chuyển đến nơi khác vừa hỗ trợ xử lý rác hữu cơ thành mùn dinh dưỡng cho người dân địa phương sử dụng làm phân bón canh tác.

"Chúng tôi chọn Thiềng Liềng vì nơi đây là một trong những nơi có thể phát triển du lịch, có nhiều khách trong và ngoài nước tìm đến. Nếu ấp đảo xanh hơn, du khách cũng sẽ biết nhiều hơn về nơi này. Bên cạnh đó, chúng tôi mong muốn lộ trình phân loại rác được xúc tiến, đẩy mạnh và Thiềng Liềng hiện diện như một trong những địa điểm tiên phong thực hiện tích cực" - ông Hòa nhấn mạnh.