Nguyễn Đình Thi: Tên tuổi lớn của nền văn học, nghệ thuật Việt Nam

Nhân kỷ niệm 100 năm Ngày sinh của nhà văn hóa lớn, nghệ sĩ tài năng Nguyễn Đình Thi (20.12.1924 - 20.12.2024, hội thảo "Di sản văn hóa, văn nghệ của Nguyễn Đình Thi cho hôm nay" đã được Thành ủy Hà Nội phối hợp cùng Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương, Báo Nhân Dân phối hợp tổ chức ngày 12-12 tại Hà Nội.

Ủy viên Bộ Chính trị, Bí thư Trung ương Đảng, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa dự và chỉ đạo hội thảo.

Nghệ sĩ lớn, một nhà văn hóa lớn

Phát biểu tại hội thảo, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa khẳng định Nguyễn Đình Thi là một trong những nghệ sĩ đa tài trong đội ngũ văn nghệ sĩ nước nhà. Ông sáng tác ở nhiều lĩnh vực: Thơ ca, tiểu thuyết, lý luận, phê bình văn chương, nghiên cứu triết học, dịch thuật, sân khấu, âm nhạc... và có những đóng góp to lớn, mang tính kế thừa tinh hoa văn hóa, văn nghệ dân tộc, đồng thời khai phá, cách tân theo hướng khoa học, hiện đại. Ông là một trong những tên tuổi lớn của nền văn học, nghệ thuật Việt Nam - nhà hoạt động văn hóa xuất sắc, nghệ sĩ tài hoa, với những cống hiến to lớn đối với sự nghiệp xây dựng và phát triển nền văn hóa, nghệ thuật nước nhà.

Trưởng Ban Tuyên giáo mong muốn đội ngũ văn nghệ sĩ không ngừng học hỏi, đúc rút những bài học quý báu từ các thế hệ đi trước để tiếp tục dấn thân, vững vàng và không ngừng phát triển trên hành trình sáng tạo.

"Từ cuộc đời và sự nghiệp của Nguyễn Đình Thi, có thể rút ra bài học lớn đối với hoạt động sáng tạo nghệ thuật, đó là chỉ khi nào nghệ sĩ gắn bó máu thịt với quê hương, đất nước; sáng tạo dưới ánh sáng của lý tưởng cao đẹp, hướng tới mục tiêu cao cả là phục vụ nhân dân, phục vụ đất nước thì tác phẩm của họ mới thực sự có giá trị cao, có sức lan tỏa sâu rộng và bền vững trong lòng công chúng. Mục đích cuối cùng của nghệ sĩ chân chính là có được những tác phẩm hay, những tác phẩm có giá trị tư tưởng và nghệ thuật cao, phản ánh tâm hồn và tính cách dân tộc, những điều lớn lao, mạnh mẽ của con người và dự báo cho cả tương lai. Mong sao, mỗi văn nghệ sĩ chúng ta đều nhận thức và thể hiện thật rõ điều đó để xứng đáng với niềm tin yêu và hy vọng của Đảng, Nhà nước và Nhân dân"- Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương Nguyễn Trọng Nghĩa nói.

PGS-TS Nguyễn Thế Kỷ, nguyên Ủy viên Trung ương Đảng, Chủ tịch Hội đồng Lý luận, phê bình văn học, nghệ thuật Trung ương, khẳng định Nguyễn Đình Thi là một trong những tên tuổi lớn của văn hóa, văn nghệ Việt Nam hiện đại, thông tuệ, đa tài, xuất sắc ở nhiều lĩnh vực. Trong văn học, ông là nhà văn có nhiều tìm tòi, đột phá ở thể loại văn xuôi, nhất là tiểu thuyết, góp phần mở ra khuynh hướng sử thi trong văn học Việt Nam hiện đại. Ông cũng là nhà thơ, nhà biên kịch, người sáng tác âm nhạc có nhiều đổi mới trong tư duy và cách tân nghệ thuật. Các tác phẩm văn xuôi, như "Xung kích", "Thu Đông năm nay", "Bên bờ sông Lô", "Vào lửa", "Mặt trận trên cao"… thực sự là những dẫn chứng tiêu biểu cho quan niệm sáng tác và ý thức công dân của người nghệ sĩ. Đặc biệt, bộ tiểu thuyết hai tập "Vỡ bờ" đã đưa Nguyễn Đình Thi lên vị thế tiên phong của dòng tiểu thuyết sử thi hào hùng và lãng mạn của nền văn học nước ta giai đoạn 1946-1985.

GS Phong Lê, khi nhận xét về Nguyễn Đình Thi, đã tóm gọn trong ba ý lớn, đó là tài năng, tầm vóc và bản lĩnh. Theo GS Phong Lê, Nguyễn Đình Thi là một tài năng gần như bẩm sinh, ngay từ khi ông xuất hiện ở tuổi trên dưới 20. Tài năng gắn với tài hoa, và nói đến Nguyễn Đình Thi là nói đến nhiều danh xưng như nhạc sĩ, thi sĩ, văn sĩ, kịch - tác giả, lý luận - phê bình… bên cạnh nhà hoạt động xã hội và nghề nghiệp có vị trí cao. "Một nghệ sĩ lớn, một nhà văn hóa lớn trên rất nhiều phương diện. Và ở mỗi phương diện cần một khảo sát công phu với tư cách chuyên sâu mà những người bình thường không có tư cách chuyên gia như chúng tôi khó lòng ôm xuể" - GS Phong Lê nhận định.

GS Hà Minh Đức kể Nguyễn Đình Thi là một chiến sĩ văn nghệ có mặt và sáng tác trên nhiều chiến trường ác liệt. Ít người có mặt ở các tuyến lửa ác liệt trong suốt 30 năm như ông, từ kháng chiến chống Pháp đến những năm chống Mỹ "Tất cả những điều này nói lên một Nguyễn Đình Thi "tử sinh hữu giữa trận tiền", phẩm chất ấy là tấm gương sáng của người cầm bút, không dễ dàng mà có được"- GS Hà Minh Đức chia sẻ.

Xuất sắc trong vai trò nhà quản lý văn hóa

Không chỉ có những đóng góp to lớn, đặc sắc cho nền văn hóa, văn nghệ nước nhà trên các lĩnh vực sáng tác và nghiên cứu văn học, sân khấu, âm nhạc, điện ảnh, lý luận phê bình, triết học, ngoại giao văn hóa; Nguyễn Đình Thi cũng nổi trội, xuất sắc trong vai trò nhà lãnh đạo, quản lý văn hóa, văn nghệ bằng tư duy sắc bén, vốn kiến thức sâu rộng và phương pháp nhuần nhuyễn, lịch lãm, thuyết phục.

Nguyễn Đình Thi đến với cách mạng bằng tấm lòng yêu nước tha thiết với tất cả phẩm chất tài hoa, lãng mạn của một thanh niên Hà Nội. Ông đã khẳng định mình với tư cách là một trí thức cách mạng đi vào hoạt động sáng tạo nghệ thuật. GS Mã Giang Lân nhận xét, đi đâu ở đâu, Nguyễn Đình Thi vẫn gắn bó với Hà Nội. Hà Nội luôn trong trái tim ông và hiện lên ở các sáng tác văn, thơ, nhạc của ông. Hai bài hát "Diệt phát xít" (1945) và "Người Hà Nội" (1946) mãi mãi in đậm trong tâm hồn, tình cảm người Hà Nội và người Việt Nam. Nguyễn Đình Thi là sự kết tinh những phẩm minh, lịch thiệp, tài hoa và nâng vóc mới bằng một trí tuệ uyên bác và trái tim mẫn cảm giàu lòng nhân ái. "Từ Nguyễn Đình Thi, chúng ta có thể nghĩ tới những nghệ sĩ, nhà văn, nhà thơ khác: Dù sinh ra ở đâu, hoạt động ở đâu thì khí chất quê cha đất tổ vẫn là hằng số" - GS Mã Giang Lân nhận xét.