Nhìn gương mặt, đọc lá thư của học sinh trượt trung học phổ thông mà nhói lòng

Sáng 4-12, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 10, Quốc hội (QH) thảo luận ở hội trường về các báo cáo công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của Chủ tịch nước, Chính phủ; dự thảo báo cáo công tác nhiệm kỳ khóa XV của Quốc hội; Ủy ban Thường vụ Quốc hội; Hội đồng Dân tộc; các Ủy ban của Quốc hội, Kiểm toán Nhà nước; các báo cáo công tác nhiệm kỳ 2021-2026 của TAND tối cao, Viện KSND tối cao.

Góp ý về báo cáo nhiệm kỳ của Chính phủ, ĐB Nguyễn Thị Tuyết Nga (đoàn Quảng Trị) cơ bản tán thành với các nội dung tổng kết trong báo cáo của Chính phủ. ĐB cũng đánh giá rất cao việc Chính phủ đã tham mưu trình Ban Chấp hành Trung ương ban hành Nghị quyết số 71-NQ/TW của Bộ Chính trị về đột phá phát triển giáo dục và đào tạo (GD-ĐT), đặt giáo dục ở vị trí đột phá chiến lược gắn trực tiếp với năng lực cạnh tranh quốc gia và khát vọng và phát triển đất nước. Chính phủ cũng đã trình Trung ương ban hành nghị quyết và trình Quốc hội luật hóa việc phổ cập giáo dục mầm non cho trẻ 3-5 tuổi. Đây là một chủ trương mang tính nhân văn sâu sắc, tạo nền tảng phát triển con người từ sớm; là quyết sách mà ít quốc gia trên thế giới làm được.

Theo ĐB Nga, việc miễn học phí đối với học sinh mầm non và phổ thông, theo ĐB Nga là thể hiện quyết tâm lớn của Nhà nước trong việc bảo đảm quyền học tập và giảm gánh nặng tài chính cho hàng triệu gia đình… "những quyết sách mạnh mẽ này có ý nghĩa quan trọng trong việc nâng cao, nâng giáo dục lên tầm quốc sách hàng đầu và quyết định tương lai của dân tộc".

Tuy nhiên, nữ ĐB tỉnh Quảng Trị cũng nêu về các bất cập. Bà cho rằng "báo cáo của Chính phủ có dành 5 dòng cho những hạn chế về GD-ĐT, các vấn đề còn quá chung" và đề nghị Chính phủ cần nhận diện rõ hơn các bất cập, đặc biệt là kỹ và sâu hơn về thực hiện đổi mới căn bản, toàn diện GD-ĐT và thực hiện khâu đột phá chiến lược về nhân lực theo Nghị quyết Đại hội 13 của Đảng và Nghị quyết 16 của Quốc hội nhiệm kỳ 2021-2026.

Đi vào cụ thể, ĐB Nguyễn Thị Tuyết Nga nêu một vấn đề là nỗi trăn trở lớn và cũng là tâm nguyện của đông đảo cử tri đã gửi đến cho bà với tư cách là đại biểu Quốc hội, đó là gánh nặng thi cử do vấn đề phân luồng sau trung học cơ sở còn bất cập trong nhận thức, quan điểm và thực thi. Đề án giáo dục hướng nghiệp và định hướng phân luồng học sinh trong giáo dục phổ thông giai đoạn 2018-2025 của Chính phủ đã đặt mục tiêu đến 20235 ít nhất 40 % học sinh tốt nghiệp trung học cơ sở tiếp tục học tập tại các cơ sở giáo dục nghề nghiệp, đào tạo trình độ sơ cấp, trung cấp.

Theo ĐB, phân luồng đang hiểu sai, thực hiện sai phổ biến trong thực tế là ai thi trượt trung học phổ thông thì đi học nghề. Thi vào lớp 10 đang trở thành kỳ thi quốc gia thu nhỏ với áp lực nặng nề, trong khi đó trung học phổ thông là bậc phổ thông, nghĩa là mọi học sinh đều có quyền được học. Nhưng việc tỉ lệ học sinh đậu vào vào trung học phổ thông còn thấp tại một số địa phương cho thấy thời gian qua chúng ta chưa đảm bảo đúng quyền tiếp cận giáo dục phổ thông 12 năm.

Một nghịch lý nữa đáng lo ngại đang diễn ra, thi công lập quá căng, nhiều học sinh dù học tốt nhưng vẫn không thể vào trường công lập, nhiều học sinh gia đình khó khăn buộc phải vào trường tư với học phí cao vượt quá khả năng của gia đình. Trong khi đó, trường tư là nơi cung cấp dịch vụ chất lượng cao dành cho gia đình có điều kiện. Điều này đang khiến công bằng trong giáo dục không được đảm bảo. "Vấn đề này cũng đã được Chính phủ nhận diện trong các báo cáo tổng kết thực hiện Luật Giáo dục. Tuy nhiên, trong Báo cáo tổng kết nhiệm kỳ của Chính phủ chưa thấy nêu rõ".

Hãy mở rộng cánh cửa trung học phổ thông

Từ việc nhấn mạnh kết quả nổi bật nêu trên là thực trạng nhức nhối về giáo dục, ĐB Nga kiến nghị hai vấn đề. Thứ nhất, là kiến nghị Chính phủ phải có hành động ngay như là việc miễn phí cho các học sinh trung học phổ thông. Ngay trong năm học 2026-2027, hãy mở rộng cánh cửa trung học phổ thông, hãy đầu tư có bài bản cho trung học nghề và tôn trọng quyền lựa chọn của người học.

Cùng với đó, cải tiến thi cử, điều chỉnh lại phương thức tuyển sinh lớp 10 theo hướng giảm áp lực, tạo cơ hội cho học sinh; phân luồng phải dựa trên tự nguyện và năng lực không biết phân luồng thành rào cản từ lớp 9. Xây dựng phân luồng dựa trên các quyền học tập, bảo đảm đủ chỗ cho học sinh trung học phổ thông công lập.

Thứ hai, chúng ta đang có trong tay những chính sách tiến bộ, những cuốn sách mạnh mẽ, những kỳ vọng lớn lao nhưng thực tiễn triển khai vẫn là một thách thức. Thực tế cho thấy nhiều chính sách không thực hiện được vì hai lý do: thiếu giải pháp đồng bộ, bộ, thiếu nguồn lực, đảm bảo tư duy đã đổi mới, chính sách đã ban hành "nhưng sức mạnh thực thi cần phải đủ để tạo ra những chuyển biến rõ ràng".