Đại biểu Quốc hội: TPHCM cần trở thành "Sandbox thể chế"

Chiều 3-12, tiếp tục chương trình kỳ họp thứ 10, các đại biểu Quốc hội thảo luận tại tổ về dự thảo Nghị quyết của Quốc hội sửa đổi, bổ sung một số điều Nghị quyết số 98/2023/QH15 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển TPHCM.

Theo tờ trình của Chính phủ do Phó Thủ tướng Bùi Thanh Sơn trình bày, việc sửa đổi, bổ sung Nghị quyết 98 nhằm hoàn thiện cơ sở pháp lý, đảm bảo cơ chế, chính sách đặc thù, vượt trội, chặt chẽ, khả thi, hiệu quả hơn, đáp ứng yêu cầu cấp thiết trong thu hút nhà đầu tư chiến lược, huy động nguồn lực trong và ngoài nước cho đầu tư phát triển, đáp ứng yêu cầu, định hướng phát triển thành phố sau hợp nhất.

Đồng thời, khắc phục những khó khăn, vướng mắc, bất cập phát sinh trong quá trình thi hành Nghị quyết số 98 để xây dựng, phát triển TPHCM trở thành siêu đô thị lớn nhất tại Đông Nam Á với vị trí, vai trò là đầu tàu dẫn dắt, hạt nhân, động lực tăng trưởng của Vùng Đông Nam Bộ, Tây Nam Bộ và cả nước.

Tại tổ TP Hà Nội, đại biểu Hoàng Văn Cường cho rằng đối với nghị quyết về cơ chế đặc thù cho TP HCM, cần có những quy định thực sự đặc biệt và vượt trội để thúc đẩy các đô thị lớn phát triển.

Ông Hoàng Văn Cường nhấn mạnh dù Hà Nội và TPHCM đều được xác định là đô thị đặc biệt, nhưng TPHCM có tính "đặc biệt" thể hiện rất rõ. Trước đây, thành phố là trung tâm của khu vực phía Nam; nhưng cùng với quá trình phát triển, hiện sáp nhập với Bình Dương và Bà Rịa - Vũng Tàu, hình thành một không gian phát triển đầy đủ cả công nghiệp, thương mại - dịch vụ và khả năng tiếp cận quốc tế qua cảng biển.

Theo đại biểu Hoàng Văn Cường, đây là những yếu tố giúp TPHCM trở thành một vùng phát triển mạnh, một "cực tăng trưởng" đúng nghĩa và có điều kiện thu hút những nguồn lực đầu tư lớn. Vì vậy, TPHCM cần một thể chế đủ mạnh, tương xứng với vai trò và tiềm năng của mình.

Đại biểu cũng chỉ ra rằng 10 năm gần đây, tốc độ tăng trưởng của TPHCM chững lại. Một cực tăng trưởng mà lại phát triển chậm hơn mặt bằng chung thì rõ ràng có điểm nghẽn cần tháo gỡ. Trước đây, TPHCM thường đi đầu trong đổi mới, nhiều cơ chế, mô hình mới xuất phát từ thành phố rồi lan rộng toàn quốc. Nhưng hiện nay, vai trò dẫn dắt này đã suy giảm.

Theo đại biểu Hoàng Văn Cường, TP HCM cần trở thành "Sandbox thể chế", tức là nơi thử nghiệm và tạo ra những cải cách thể chế mới, bởi theo đại biểu, TPHCM có đầy đủ điều kiện về con người, môi trường kinh tế - xã hội và đặc tính vùng để đảm nhận vai trò này.

Một vấn đề khác được đại biểu Hoàng Văn Cường nhấn mạnh là phương thức tiếp cận của nghị quyết. Theo đại biểu, văn bản hiện quy định theo hướng liệt kê quá nhiều nội dung chi tiết, từ danh mục nhà đầu tư chiến lược đến nhiều lĩnh vực ưu tiên. Việc liệt kê này khiến nghị quyết thiếu tính mở, không bao quát được các mô hình mới phát sinh trong tương lai.

Vị đại biểu đoàn TP Hà Nội lấy ví dụ danh mục nhà đầu tư chiến lược hiện liệt kê hàng chục loại, nhưng nếu mai này xuất hiện mô hình nhà đầu tư mới không có trong danh sách, TPHCM sẽ không thể áp dụng cơ chế đặc thù. Cách tiếp cận "xin từng việc, liệt kê từng loại" như vậy, theo ông, không phù hợp với yêu cầu tạo đột phá.

Đại biểu đề xuất xây dựng dự thảo nghị quyết theo hướng quy định có tính nguyên tắc, cho phép địa phương được quyền tự quyết định nội dung cụ thể. Đây là cách tiếp cận phù hợp với tinh thần đổi mới khi luật chỉ quy định khung và nguyên tắc; địa phương tự thiết kế chính sách cụ thể dựa trên yêu cầu phát triển thực tế.

Về nhà đầu tư chiến lược, đại biểu Hoàng Văn Cường cho rằng không cần liệt kê danh mục chi tiết, mà chỉ cần quy định hai nội dung quan trọng. Theo đó, định nghĩa thế nào là nhà đầu tư chiến lược; khung ưu đãi dành cho nhà đầu tư chiến lược. Phần còn lại như ưu đãi cụ thể bao nhiêu năm hay áp dụng cho lĩnh vực nào sẽ do TPHCM tự quyết.

Đại biểu nhấn mạnh rằng nghị quyết sửa đổi không nên tiếp tục liệt kê chi tiết, mà phải khái quát hóa theo nguyên tắc mở để tạo không gian đổi mới rộng rãi cho TPHCM. Ông khẳng định, nếu thực hiện theo hướng này, TPHCM "sẽ có cả một bầu trời để phát triển".

Tại tổ TPHCM, đại biểu Trần Hoàng Ngân đồng tình với các cơ chế, chính sách trong dự thảo nghị quyết về thu hút nhà đầu tư chiến lược, đặc biệt thông qua việc khai thác nguồn lực đất đai từ mô hình TOD, áp dụng cơ chế thanh toán dự án BT và các ưu đãi trong khu thương mại tự do thế hệ mới.

Đại biểu Trần Hoàng Ngân cho rằng khu thương mại tự do của cần được gắn với Trung tâm tài chính sắp được xây dựng tại thành phố, qua đó phát triển hệ sinh thái tài chính - thương mại tại TPHCM.

Về quy hoạch, vị đại biểu là chuyên gia kinh tế đề xuất cho phép TPHCM hợp nhất một số quy hoạch trên địa bàn, đồng thời phân cấp cho UBND thành phố tự điều chỉnh quy hoạch để kịp thời xử lý các vướng mắc. Theo đại biểu Trần Hoàng Ngân, quy hoạch hiện là nút thắt lớn, vì vậy cần tạo thêm quyền chủ động để TPHCM triển khai hiệu quả các dự án phát triển.