Nhớ bác sĩ Trần Thành Trai

Tin bác sĩ Trần Thành Trai qua đời hôm 31-5, hưởng thọ 88 tuổi, lan nhanh và rộng không chỉ trong giới những người hành nghề y tại TP HCM mà còn gây xúc động đối với nhiều tầng lớp nhân dân.

Cũng không lạ, bởi với hơn 50 năm hành nghề y, ông đã cứu sống hàng vạn cháu bé, trở thành người ơn, người thân thiết của biết bao gia đình ở TP HCM và hầu hết các tỉnh, thành miền Nam.

Tôi lặng lẽ lục tìm trong ký ức những lần được gặp ông tại Bệnh viện Nhi Đồng 1. Đó là quãng thời gian cuối những năm 1990. Gần 30 năm rồi còn gì, lâu quá, mọi thứ trở nên mờ nhạt, trừ giọng nói trầm ấm, thân tình cùng cái dáng nhanh nhẹn, nhiệt huyết của ông trong chiếc blouse trắng.

Sực nhớ trong tập ảnh kỷ niệm của tôi có một tấm ảnh bác sĩ Trần Thành Trai ngồi tiếp tôi ở phòng làm việc của ông, được tôi tranh thủ chụp bằng chiếc máy ảnh rẻ tiền lúc bấy giờ. Nó gợi lại rõ nhất lần gặp làm việc hiếm hoi với ông.

Ảnh được chụp ngay sau khi bác sĩ Trần Thành Trai vừa kết thúc thành công ca mổ cho một bệnh nhi bị tắc ruột; thậm chí tôi còn ngửi thấy thoang thoảng mùi clo đặc trưng trong phòng phẫu thuật cho dù ông đã thay trang phục mới.

"Ca này không phức tạp nhưng bao giờ cũng vậy, gia đình luôn đứng ngồi không yên"- BS Thành Trai nói và đột ngột hướng câu chuyện vào mối quan hệ bác sĩ - bệnh nhân và cả người thân của họ. Tôi thấy hơi lạ nhưng thú vị, sẵn sàng chờ nghe, trao đổi trước khi chuyển sang nội dung chính - một chủ đề thời sự- mà tôi đã có lịch hẹn làm việc với ông.

Trở nên trầm tư, ông nói, bác sĩ thời nào cũng phải luôn nâng cao tay nghề để có thể chữa trị tốt nhất cho bệnh nhi, đó là yêu cầu số một, bất di bất dịch. Nhưng yêu cầu số hai nữa, nó không thuộc chuyên môn nhưng lại rất thiết thân nếu chúng ta thật sự quan tâm. Đó là xoa dịu bệnh nhi và hơn nữa, trấn an tinh thần những bà mẹ, ông cha của các cháu. Tại sao? Vì họ thường lo lắng, sợ hãi, thậm chí dễ hoang mang; và vì họ phần lớn là người nghèo, đi xa chữa bệnh, khó trăm bề. Là thầy thuốc, chúng ta cần xác định rõ bệnh tình của bệnh nhân, nhìn thẳng và gọi đúng tên nó, thận trọng nhưng không giấu giếm, càng không được phép phóng đại và trầm trọng hóa nó.

"Có lần, tôi đi ngang qua phòng khám và tình cờ nghe một bác sĩ trẻ hỏi mẹ của một bệnh nhi, giọng không được thân thiện: "Sao chị lại để bé tới nước này mới đưa đến bệnh viện?". Người mẹ trở nên lúng túng, sợ sệt, lắp bắp gì đó không rõ. Tôi đến chỗ đứa bé, sờ trán, nghe tim phổi, xem qua các dấu hiệu lâm sàng, hỏi người mẹ vài câu, thấy đây là "ca bệnh bình thường" chứ không có gì gọi là "để tới nước này" như bác sĩ mới vào nghề kia nhận định vội vàng. Nhưng tôi không thể hiện gì dù có chút sốt ruột. Sáng hôm sau tôi gọi bác sĩ trẻ kia lên phòng để rút kinh nghiệm câu chuyện hôm qua; nhẹ nhàng trao đổi cách tiếp xúc bệnh nhi và người nhà sao cho có hiệu quả nhất"- bác sĩ Thành Trai vui vẻ kể lại.

Có vẻ như chưa nói được hết ý muốn nói, bác sĩ Thành Trai hạ giọng, lẩm bẩm (như thể đang nói một mình) điều mà ông cho là máu thịt suốt cuộc đời làm nghề: "Đã mang danh bác sĩ thì cần liên tục trau dồi để giỏi chuyên môn. Xin nhớ, việc định bệnh sai theo hướng nghiêm trọng là một thất bại, lấy cái sai đó để giải thích, tạo tâm lý sợ hãi, hoảng loạn, đau khổ cho cha mẹ chúng, lại càng là điều tối kỵ"...

Phong cách của bác sĩ Trần Thành Trai cũng là phong cách của cố Giám đốc Trần Tấn Trâm và các bác sĩ cùng "trường phái Nhi Đồng 1" như Bạch Văn Cam, Tăng Chí Thượng, Trương Hữu Khanh, Cam Ngọc Phượng... Nó thể hiện không chỉ qua tài năng mà còn cả đức độ của một tập thể được đào tạo bài bản. Mà rõ nhất, họ đã và đang "hành động vì lợi ích của bệnh nhân, tránh mọi hành vi cố ý gây hại", theo lời dạy của đại danh y Hyppocrates.

Không chỉ có thâm niên cao và nắm giữ vai trò trụ cột ở Bệnh viện Nhi Đồng 1, bác sĩ Trần Thành Trai còn được mời tham gia một số sự kiện y học tầm cỡ trên phạm vi rộng hơn, nổi bật trong đó là ca phẫu thuật Viêt - Đức năm 1988, góp phần tạo tiếng vang xa và đánh dấu một giai đoạn phát triển mới của y học Việt Nam. Từ ca mổ lịch sử này, trong số 75 giáo sư, bác sĩ tham gia dưới sự chỉ huy của giáo sư Dương Quang Trung, những cái tên như Trần Đông A, Văn Tần, Trần Thành Trai, Nguyễn Thị Ngọc Phượng, Phan Kim Phương... đã trở thành kíp phẫu thuật huyền thoại với những bước tiên phong trong một sứ mệnh y học đầy thử thách.

Kế thừa 50 năm truyền thống bệnh viện và tiếp nối khát vọng của các bác sĩ tiền bối, Bệnh viện Nhi Đồng 1 ngày càng phát triển hiện đại, với các thế hệ bác sĩ không chỉ giỏi về y thuật mà còn đẹp về y đức, trong đó Trần Thành Trai luôn là cái tên đáng nhớ, đáng kính, cả về tài năng, đức độ lẫn phong cách ứng xử đời thường.