Những điểm nghẽn, nghịch lý của thị trường lao động TP HCM

Sở Lao động - Thương binh và Xã hội TP HCM vừa có báo cáo về tình hình lao động, việc làm và giáo dục nghề nghiệp trên địa bàn thành phố giai đoạn 2020 - 2025.

Báo cáo cho thấy 5 năm qua, dù thành phố đã thực hiện nhiều giải pháp, đạt hiệu quả cơ bản về giảm tỉ lệ thất nghiệp, tạo việc làm mới, nâng cao kỹ năng và đào tạo cho người lao động, giúp cải thiện chất lượng cuộc sống, đảm bảo an sinh, ổn định xã hội nhưng trên thực tế vẫn còn tồn tại một số nghịch lý, điểm nghẽn.

Thứ nhất, doanh nghiệp không tuyển được lao động như ý muốn trong khi vẫn có nguời thất nghiệp, mất việc làm. 

Từ năm 2021 đến nay, TP HCM đã tiếp nhận hơn 375.000 trường hợp nộp hồ sơ nhận trợ cấp thất nghiệp. Trong 10 tháng đầu năm 2023, thành phố đã ghi nhận có 137.261 trường hợp nghỉ việc và đề nghị giải quyết huởng trợ cấp thất nghiệp. So với cùng kỳ năm 2022, số trường hợp đề nghị huởng trợ cấp thất nghiệp tăng 6,7% (8.614 nguời).  

Riêng trong tháng 10-2023 số lao động nghi việc nộp hồ sơ đề nghị hưởng trợ cấp thất nghiệp tiếp tục giảm sau 6 tháng liên tục tăng và là tháng thứ 2 liên tiếp có số luợng người lao động thất nghiệp giảm so với tháng 6-2023. Số lao động nghỉ việc tính đến tháng 10-2023 giảm 31,3% (5.348 nguời).

Thị trường lao động thường xuyên biến động do nhiều yếu tổ tác động (yếu tố kinh tế - chính trị thế giới, tình hình dịch bệnh kéo dài), số lao động không ổn dịnh việc làm, mất việc, tái bố trí việc làm hàng năm rất lớn. Lao động phổ thông trên địa bàn thành phố ngày càng có xu hướng làm những công việc tự do hoặc tham gia các loại hình dịch vụ có thu nhập cao, nên lao động cung ứng cho ngành công nghiệp ngày càng khó khăn hơn. 

Thứ 2, quy mô đào tạo công nhân kỹ thuật và trung cấp chuyên nghiệp chưa phù hợp so với yêu cầu, trong khi quy mô đào tạo sinh viên trình độ cao đẳng và đại học còn nhiều.

Hiện quy mô đào tạo lao động kỹ thuật chưa đáp ứng yêu cầu của thị trường lao động, thua rất nhiều so với quy mô đào tạo trình độ cao đẳng, đại học. Xã hội hiện nay vẫn còn tồn tại suy nghĩ coi trọng bằng cấp, chưa đánh giá đúng tầm quan trọng của giáo dục nghề nghiệp. Trong khi đó, chất lượng đào tạo nghề nghiệp vẫn chưa đáp ứng kịp yêu cầu phát triển nguồn nhân lực.

Thứ 3, bên cạnh nhóm lao động bị sa thải, thất nghiệp bị động, thiếu đảm bảo an sinh xã hội căn bản thì có nhóm nguời lao động chủ động nghỉ việc tạm thời vì nhiều mục tiêu cá nhân.

Thứ 4, nhân lực phân bố không đồng đều giữa các khu vực kinh tế, ngành kinh tế, làm mất cân đối nhu cầu nhân lực và nhu cầu việc làm.

Doanh nghiệp càng phát triển, nhu cầu lao động kỹ thuật ngày càng lớn nhưng cung ứng không đủ, điều này khiến cạnh tranh lao động trình độ cao rất gay gắt. Nhiều doanh nghiệp phải tuyển người lao động nước ngoài ở vị trí quản lý, chuyên gia và lao động kỹ thuật. TP HCM vẫn chưa chủ động đào tạo được nguồn lao động chất lượng cao theo định hướng phát triển kinh tế - xã hội để đủ sức cạnh tranh, dịch chuyển tự do trong khối ASEAN

Thứ 5, cơ sở dữ liệu về lao động còn thiếu, chưa đầy đủ, chưa có sự kết nối với các cơ sở dữ liệu khác (cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư, BHXH, đăng ký kinh doanh...). Còn hạn chế và hiệu quả chưa cao về công tác dự báo nhu cầu nhân lực, thong tin thị trường lao động, giao dịch việc làm (tư vấn, giới thiệu việc làm, cung ứng lao động).

Tương lai, TP HCM cần phải giải quyết một số nội dung như phát triển nguồn cung lao động và chuyển đổi kỹ năng cho lao động để đáp ứng nhu cầu chuyển đổi cơ cấu kinh tế gắn với xu thế chung: kinh tế số, kinh tế xanh và kinh tế tuần hoàn; kết nối cung cầu lao động; tạo việc làm bền vững cho lao động; liên kết các địa phương khác để kết nối nguồn nhân lực dài hạn.

Cũng theo Sở Lao động - Thương binh và Xã hội TP HCM, trong thời gian qua, thành phố đã có nhiều quan tâm, chỉ đạo về lĩnh vực lao động, việc làm, giáo dục nghề nghiệp. Tuy nhiên, để đạt, vượt các chỉ tiêu, giải pháp đơn vị này đã đề xuất một số kiến nghị nhằm thúc đẩy thị trường lao động phát triển toàn diện, bền vững.