Nơi ghi dấu mùa thu lịch sử

Được Bác Hồ lựa chọn là trung tâm lãnh đạo cách mạng, Tuyên Quang trở thành "Thủ đô Khu giải phóng - Thủ đô Kháng chiến" của quân và dân Việt Nam trong cuộc trường kỳ kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược. Từ mảnh đất Tân Trào, Bác Hồ đã cùng Trung ương Đảng chuẩn bị cho Tổng khởi nghĩa Tháng Tám năm 1945.

Thoạt nom... đã biết là Người

Đêm 10-3-1945, khởi nghĩa Thanh La nổ ra dưới sự lãnh đạo trực tiếp của đồng chí Tạ Xuân Thu và Ban Chỉ huy Phân khu Nguyễn Huệ. Lực lượng vũ trang cách mạng đã tước vũ khí của lính dõng, bắt tổng lý, hương dõng phải quy phục, giải phóng hoàn toàn xã Thanh La (Tuyên Quang) ngay trong đêm. Cuộc khởi nghĩa cấp xã giành thắng lợi sớm nhất này là cơ sở vững chắc để Trung ương Đảng đón Bác Hồ từ hang Pác Bó về Tân Trào. Nơi đây hội đủ điều kiện để Bác Hồ và Trung ương Ðảng đặt "đại bản doanh", lãnh đạo thành công cuộc Tổng khởi nghĩa Tháng Tám giành chính quyền trong cả nước.

Ngày 21-5-1945, Bác Hồ về đến Tân Trào. Trong hồi ký "Dưới lá cờ vẻ vang của Đảng", Thượng tướng Song Hào viết: "Đi đầu đoàn người là một đồng chí đã có tuổi mặc áo chàm, dáng người mảnh dẻ, khuôn mặt xương xương, nước da rám nắng, chòm râu đen nhánh lưa thưa. Đồng chí bước thoăn thoắt, thoát chiếc mũ dạ đen đội đầu, mảnh khăn mặt trắng vắt vai, tay cầm một chiếc gậy nhỏ. Mới thoạt nom, chúng tôi có thể biết ngay đó là Người - người mà chúng tôi đã từ lâu mong đợi...".

Cũng theo hồi ký của Thượng tướng Song Hào, Bác bước vào đình Hồng Thái, nhìn bao quanh khung cảnh và các đồng chí xung quanh, vẻ rất hài lòng. "Tất cả chúng tôi đều xúm xít lại. Bác bắt đầu câu chuyện bằng những lời thăm hỏi ân cần về sức khỏe chung của chúng tôi, rồi hỏi ủy ban châu (châu Tự Do, trung tâm căn cứ địa của cả nước - PV) về tình hình phong trào của địa phương" - hồi ký viết.

Sau khi dừng chân nghỉ trưa ở đình Hồng Thái, khoảng 16 giờ cùng ngày, tại bến Thia, Bác cùng đoàn cán bộ vượt sông Phó Đáy bằng mảng để vào làng Kim Long (thôn Tân Lập, xã Tân Trào).

Trở lại Tân Trào trong những ngày tháng Tám lịch sử này, gặp chị Lò Thị Tâm, hướng dẫn viên Khu Di tích lịch quốc gia đặc biệt Tân Trào, chúng tôi được nghe giới thiệu về lịch sử đình Hồng Thái. Đình được xây dựng vào năm Khải Định thứ 4 (1919) theo lối kiến trúc nhà sàn truyền thống, gồm ba gian, hai chái, mái lợp lá cọ. Đình Hồng Thái thờ thành hoàng làng, các vị thần sông, thần núi và Ngọc Dung công chúa. Không chỉ là điểm dừng chân đầu tiên của Bác Hồ khi Người từ Pác Bó về Tân Trào, đình Hồng Thái còn được chọn làm nơi đón tiếp các đại biểu về dự Hội nghị cán bộ toàn quốc của Đảng từ ngày 13 đến 15-8 và Quốc dân Đại hội từ ngày 16 đến 17-8-1945.

Trước năm 1945, đình Hồng Thái có tên là đình Kim Trận. Sau Cách mạng Tháng Tám, ngôi đình được đặt theo tên liệt sĩ Phạm Hồng Thái.

Khởi nguồn mùa thu độc lập

Chiều tối 21-5, Bác Hồ cùng đoàn cán bộ có mặt tại thôn Tân Lập. Theo sự bố trí của đồng chí Võ Nguyên Giáp, Bác và 2 người lính Đồng Minh phụ trách điện đài đến ở nhà ông Nguyễn Tiến Sự - lúc đó là chủ nhiệm Việt Minh của làng. Điện đài được bố trí dưới tán cây trong vườn nhà ông Sự để giữ liên lạc với quân Đồng Minh ở bên kia biên giới. Cách nhà ông Nguyễn Tiến Sự khoảng 300 m là nhà ông Hoàng Trung Dân, nơi đồng chí Võ Nguyên Giáp ở và làm việc trong thời gian chuẩn bị tiến tới Tổng khởi nghĩa, từ ngày 21-5 đến 16-8-1945.

Sau khi ở nhà ông Nguyễn Tiến Sự khoảng 1 tuần, để bảo đảm bí mật và tiện làm việc, Bác Hồ quyết định chuyển đến ở lán Nà Nưa nằm trong khu rừng Nà Nưa, thuộc dãy núi Hồng. Tại đây, Bác đã chỉ thị thành lập Khu Giải phóng gồm 6 tỉnh: Cao Bằng, Bắc Kạn, Lạng Sơn, Hà Giang, Tuyên Quang, Thái Nguyên; thống nhất các lực lượng vũ trang lại thành Quân giải phóng.

Ngày 13-8, nhận được tin phát-xít Nhật bại trận, Trung ương Đảng và Tổng bộ Việt Minh lập tức thành lập Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc gồm 5 đồng chí: Trường Chinh, Võ Nguyên Giáp, Lê Thanh Nghị, Trần Đăng Ninh và Chu Văn Tấn; do Tổng Bí thư Trường Chinh trực tiếp phụ trách. 23 giờ cùng ngày, Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc ra Quân lệnh số 1, hiệu triệu toàn dân Tổng khởi nghĩa giành quyền độc lập.

Từ ngày 13 đến 15-8, Hội nghị cán bộ toàn quốc của Đảng họp tại Tân Trào, quyết định Tổng khởi nghĩa giành chính quyền trong cả nước. Đại hội Quốc dân họp ở đình Tân Trào sau đó đã thông qua Mười chính sách lớn của Việt Minh, Lệnh tổng khởi nghĩa; quyết định Quốc kỳ nền đỏ, ở giữa có sao vàng 5 cánh, chọn bài "Tiến quân ca" làm Quốc ca và bầu ra Ủy ban Dân tộc giải phóng Trung ương (tức Chính phủ lâm thời) do đồng chí Hồ Chí Minh làm Chủ tịch.

Thi hành mệnh lệnh của Ủy ban Khởi nghĩa toàn quốc, dưới gốc đa Tân Trào chiều 16-8, lễ xuất quân được cử hành. Đồng chí Võ Nguyên Giáp thay mặt ủy ban đọc lệnh khởi nghĩa - Quân lệnh số 1.

Quân lệnh số 1 viết: "Hỡi quân, dân toàn quốc! 12 giờ trưa ngày 13-8-1945, phát-xít Nhật đã đầu hàng Đồng Minh, quân đội Nhật đã bị tan rã tại khắp các mặt trận. Kẻ thù chúng ta đã ngã gục. Giờ tổng khởi nghĩa đã đánh! Cơ hội có một cho quân dân Việt Nam vùng dậy giành lấy quyền độc lập của nước nhà!"... Tổ quốc đang đòi hỏi những hy sinh lớn lao của các bạn! Cuộc thắng lợi hoàn toàn nhất định sẽ về ta!".

Ngay sau đó, đoàn quân giải phóng lên đường, tiến sang giải phóng Thái Nguyên và tiến về Hà Nội. 

(Còn tiếp)