NSND Trần Lực kể chuyện "Ngày mai trời lại sáng" bằng ngôn ngữ thử nghiệm giàu cảm xúc

Sáng 21-11, Sân khấu Lực Team đã ra mắt vở "Ngày mai trời lại sáng" trong không khí trong lành, ấm áp của Ninh Bình.

Giữa rất nhiều lựa chọn thiên về giải trí dễ tiếp cận, sự xuất hiện của vở kịch "Ngày mai trời lại sáng" trên sân khấu Liên hoan Sân khấu thử nghiệm lần VI -2025 đã cho thấy một hướng đi bền bỉ, sâu sắc và nghiêm túc với ngôn ngữ thử nghiệm trong hình thức dàn dựng của Trần Lực. 

Dựa trên kịch bản của tác giả Đinh Xuân Hòa, NSND Trần Lực không đơn thuần dựng lại một vở kịch tâm lý xã hội có bối cảnh Sài Gòn trước năm 1975, mà đã "hiện đại hóa" tác phẩm bằng hình thức biểu đạt mới, tạo nên một diễn ngôn dàn dựng mang hơi thở thời đại, đối thoại mạnh mẽ với khán giả hôm nay. 

Thích nhất là cách anh bố cục ánh sáng, chỉ với một luồng sáng khi mờ, khi tỏ, người xem được nghe luật sư của vụ án kể lại với những lớp diễn phục hiện đan xen rất thông minh, lôi cuốn. Hành động nhân vật diễn rất thật, từ cách đổ nước trong cái bình cắm hoa đến mâm cơm đầy đủ tình cảm của người vợ dành cho chồng. 

Tất cả đều hiện hữu trong cảm nhận khán giả như đang xem những cảnh quay tại phim trường.

Trần Lực - Khi kịch bản cũ gặp tư duy sân khấu mới

Nếu xét về cốt truyện, "Ngày mai trời lại sáng" không phải là một câu chuyện mới. Bi kịch của Lộc – người đàn ông chính trực, nghèo khó, lương thiện đến tận cùng và Vân – người phụ nữ từng có cuộc sống xa hoa, không cam chịu cảnh thanh bần khi về làm vợ của anh, đã là một lát cắt quen thuộc trong dòng kịch tâm lý xã hội Việt mà khán giả yêu sân khấu đã thấy đâu đó trong các vở: "Trà Hoa nữ", "Nửa đời hương phấn"...

Nhưng chính sự quen thuộc ấy lại trở thành "đất thử" rất đặt cho đạo diễn Trần Lực, khi ông không tìm cách làm mới bằng việc thay đổi kịch bản, mà làm mới bằng cách nhìn và cách biểu đạt cảm xúc thông qua mỗi tình huống, mỗi lời thoại. 

Câu chuyện kịch vì thế được kể rất nhẹ nhàng, âm thanh không quá ồn mà gần như đang diễn ra rất thật lôi kéo người xem trở thành nhân chứng của câu chuyện. 

Ngay cả với âm nhạc cũng thế, cách thử của anh khiến giới chuyên môn nể, bởi nó rót nhẹ vào tai người nghe cho dẫu đó là đoạn cao trào. 

Trên thực tế có nhiều vở thử nghiệm hình thức dàn dựng rất tốt nhưng âm thanh quá ồn, khiến khán giả phải giật mình vì độ khuếch đại âm thanh đã phá hỏng chất lượng thử nghiệm, tìm tòi cái mới cho sân khấu.

Trần Lực - Không gian tối giản, chiều sâu mở rộng

Một trong những điểm đặc sắc nhất trong dàn dựng của NSND Trần Lực chính là thiết kế không gian sân khấu tối giản tuyệt đối: chỉ một bục gỗ duy nhất. 

Nhưng chính sự tối giản này lại mở ra một trường liên tưởng rộng lớn khiến người xem xót thương cho nhân vật mà còn cuốn họ vào cách giải quyết của Lộc, để rồi tiếc thương vì anh quá nóng tính mà dẫn đến bi kịch đời mình.

Bục gỗ trong vở không chỉ là không gian diễn xuất, mà còn là: bục của tòa án lương tâm, bục của ký ức và bục của sự phơi bày đạo đức cá nhân trước công luận vô hình. 

Các diễn viên đã sống với nhân vật, sống với cảnh trí vì nó quá thực, quá gần gũi và những gùi thuộc về nghệ thuật của tác phẩm đã khiến không gian vở thật sống.

Cách xử lý thông minh đó cho thấy tư duy nhất quán của Trần Lực: đưa sân khấu trở lại với bản thể của nó – một không gian sống của con người, không phải nơi minh họa cho câu chuyện, mà là nơi câu chuyện đang diễn ra và đi vào tâm trí khán giả, nhẹ nhàng nhưng da diết.

Hình ảnh, âm thanh, ánh sáng: một chỉnh thể giàu biểu tượng

Trong vở diễn, đạo diễn sử dụng rất tiết chế các yếu tố kỹ thuật, nhưng mỗi hiệu ứng đều mang giá trị biểu đạt rõ ràng. 

Âm thanh không đơn thuần để tạo bầu không khí, mà là nhịp điệu tâm lý. Những đoạn im lặng được đặt vào những khoảnh khắc then chốt, khiến khán giả không chỉ "xem" mà buộc phải "nghe" chính nỗi trống rỗng của nhân vật.

Ánh sáng không nhằm tả thực không gian, mà tạo hình cảm xúc: chia cắt, chồng lớp, xé nhỏ nhân vật. Có những khoảnh khắc ánh sáng chỉ tập trung vào một phần cơ thể, biến diễn viên thành những "vết tâm trạng" chuyển động, thay vì những con người hoàn chỉnh. 

Đó chính là thủ pháp tạo nên một sân khấu tâm lý bằng thị giác, điều Trần Lực vẫn kiên trì theo đuổi suốt nhiều năm qua. Ở hội thảo sắp tới, điều này sẽ được mổ xẻ để công chúng hiểu hơn, bạn bè quốc tế thấu cảm hơn về cách làm của Trần Lực.

Từ hiện thực sang ước lệ – một con đường thử nghiệm bền bỉ

Điều đáng chú ý là NSND Trần Lực không phủ nhận hiện thực, mà song hành giữa hiện thực và ước lệ. 

Câu chuyện gia đình trong bối cảnh Sài Gòn trước 1975 vẫn được giữ đúng tinh thần gốc, nhưng cách thể hiện đã vượt ra ngoài khuôn khổ tả thực thông thường. 

Khán giả ngày nay xem câu chuyện cảm nhận rất gần, rất còn giá trị thực tiễn để suy gẫm về mái ấm gia đình mình.

Nhân vật Vân là biểu tượng của khát vọng vật chất đi lạc hướng, Mai là biểu tượng của sự tái sinh nhận thức. Còn Lộc là sự thay đổi, làm mới mình để sống xứng đáng được làm cha của Mai sau bao biến cố.

Sự thử nghiệm của Trần Lực vì thế không phải là sự "lệch chuẩn", mà là tìm một chuẩn mới cho cách kể chuyện cũ trên sân khấu kịch đương đại. Điều mà sân khấu đang cần, liên hoan quốc tế lần này cũng đang hướng tới.

Trần Lực - Một lựa chọn dấn thân, không thỏa hiệp

Ở tuổi đã trải qua nhiều đỉnh cao và thử thách trong nghề, NSND Trần Lực vẫn chọn con đường khó: sân khấu thử nghiệm. Không chạy theo thị hiếu, không làm mới bằng sự dễ dãi, ông đặt khán giả vào trạng thái phải suy nghĩ, phải đối thoại với tác phẩm, phải "đồng sáng tạo" khi xem.

"Ngày mai trời lại sáng" vì thế là câu chuyện về những con người trong quá khứ, và là một lời nhắc cho hiện tại. Rằng sân khấu nếu dám thử nghiệm đến tận cùng bản chất của mình, vẫn có thể trở thành nơi soi chiếu số phận con người một cách sắc bén và nhân văn. 

Có điều, các nhân vật khi thoại cần đời hơn, như nhân vật luật sư cứ đều đều kể chuyện mà thiếu điểm nhấn, cứ như học thuộc kịch bản và cứ đọc một cách khô khan.