Nuôi hàu đại dương trên sông Gianh

Từ cầu Gianh nhìn xuống, hai bờ cửa sông Gianh đầy những bè tre chạy dài trên mặt nước. Đó là những bè nuôi hàu đại dương trị giá tiền tỉ. Nuôi hàu đại dương đang được kỳ vọng là hướng phát triển nuôi trồng thủy sản bền vững ở địa phương này.

Dốc vốn theo nghề

Tháng 5-2023, vợ chồng anh Trần Quốc Trong (ở phường Quảng Thuận, thị xã Ba Đồn, tỉnh Quảng Bình) dọn hẳn ra sống trên chiếc tàu đánh cá mua lại, neo ở cửa sông Gianh. Ngoài việc tiếp tục mưu sinh bằng nghề chài lưới trên sông, vợ chồng anh còn tiện chăm sóc, bảo vệ gần 1,3 ha bè nuôi hàu treo dây.

Cũng như nhiều gia đình làm nghề chài lưới khác, mấy chục năm nay, vợ chồng anh Trong "cắm mặt" trên sông Gianh, kiếm sống từ con cá, con tôm, mớ hàu, mớ tép… Tùy theo con nước lên xuống, sông Gianh ban tặng con người những sản vật sông nước. Trong đó, hàu là đặc sản nức tiếng vùng cửa sông Gianh - nơi giao thoa 2 dòng nước mặn và ngọt. Khi thủy triều rút, những con hàu bám trên các mỏm đá ven bờ được người dân khẻ, tách vỏ rồi đem bán.

Khoảng 5 năm trước, thấy hàu ngày càng có giá trị, được nhiều người ưa chuộng, anh Trong đi ngược về xuôi, vào Nam ra Bắc học hỏi và bắt đầu tập tành nuôi hàu sữa. Anh cho biết hàu sữa nuôi khoảng 3 tháng thì thu hoạch, nếu thuận lợi thì thu nhập khá ổn định. Nhiều gia đình quanh vùng cũng thử nuôi hàu nhưng được vài vụ đã bỏ vì có vụ gần như mất trắng do thời tiết hoặc nước lũ về chưa kịp thu hoạch.

Năm 2022, một người làm nghề lặn ở xã Quảng Đông, huyện Quảng Trạch - bạn của vợ chồng anh Trong - thường xuyên được các chủ bè nuôi hàu ở các tỉnh phía Bắc thuê lặn nhặt hàu rơi xuống nước. Nghe bạn kể chuyện và bàn cách hùn vốn nuôi hàu treo dây, với kinh nghiệm nhiều năm sông nước và cũng đã quen với nghề nuôi hàu sữa, anh Trong bàn với vợ lặn lội tìm đến các mô hình nuôi hàu đại dương ở Ninh Bình, Quảng Ninh học hỏi.

Đến giữa năm 2023, vợ chồng anh Trong nuôi thử hàu treo dây trên cửa sông Gianh. Đến gần cuối năm, con hàu đại dương được nuôi dưới các bè phát triển tốt, tỉ lệ sống gần như 100%. Vợ chồng anh phấn khởi hùn vốn với 6 hộ gia đình khác, mở rộng quy mô nuôi lên 8 bè trên mặt nước ven cửa sông Gianh, với diện tích gần 1,3 ha.

Bè nuôi hàu được kết từ nhiều thân cây tre, lồ ô to, rỗng ruột xen kẽ các thùng xốp lớn được bọc ni-lông để nổi lên mặt nước; bốn bề được cố định nhiều cọc cắm xuống đáy sông. Bè nuôi được thiết kế để có thể kéo đến điểm trú ẩn khi có mưa lũ lớn.

Con giống hàu đại dương được ươm ở các trại giống thuộc vùng cửa biển tỉnh Quảng Ninh. Con giống sau đó được cấy vào vỏ hàu, buộc vào dây, gắn ở dưới các bè nổi. Theo anh Trong, mỗi bè có khoảng 10.000 dây. Thức ăn của hàu đại dương là phù du từ dòng nước, nuôi 7-8 tháng là có thể thu hoạch hoặc nuôi lâu hơn để tăng kích thước nhưng không quá 36 tháng (vòng đời của loài này).

Anh Trong cho biết chi phí mỗi bè nuôi hàu sau khi hoàn tất, tính cả con giống, là hơn 350 triệu đồng. Lúc đầu, nhiều người tròn mắt ngạc nhiên bởi số tiền đầu tư quá lớn. Riêng vợ chồng anh Trong vét hết tiền dành dụm, vay thêm được hơn 1 tỉ đồng. "Nhiều người lắc đầu bảo đang yên đang lành tự nhiên quăng tiền trôi sông" - anh nhớ lại.

Vợ chồng anh Trong đã trằn trọc, suy nghĩ nhiều tháng trời mới quyết định dốc vốn làm bè nuôi hàu treo dây. "Một phần vì mình có kinh nghiệm nuôi thử trước đó, bao năm quen với dòng nước ở cửa sông Gianh; phần vì cứ mãi nghề cũ thì biết bao giờ khá lên được" - chị Trần Thị Song (vợ anh Trong) bày tỏ.

Triển vọng làm giàu

Dọc cửa sông Gianh, không chỉ vợ chồng anh Trong mà nhiều hộ gia đình ở bờ bên kia - thuộc các xã Thanh Trạch và Hạ Trạch, huyện Bố Trạch - cũng liên kết, hùn vốn nuôi hàu treo dây. Những mẻ hàu nuôi thử thành công của vợ chồng anh Trong đã xuất bán cho các nhà hàng lân cận.

Giống hàu đại dương hoàn toàn phát triển trong môi trường tự nhiên. Nhiều hộ dân nuôi hàu treo dây dọc cửa sông Gianh cho biết sau khi nuôi thử thì chúng sinh trưởng tốt với dòng nước, tỉ lệ hàu giống sống đạt trên 90%. Nuôi hàu treo dây ngoài việc bỏ ra số vốn ban đầu lớn thì gần như không cần công chăm sóc hay tiêu tốn thức ăn, vật tư.

"Không như hàu sữa - thường hao hụt khi gặp nước bạc (nước lũ), giống hàu đại dương nuôi treo dây trên vùng cửa sông Gianh đã sống tốt trong mùa nước lũ năm trước. Chỉ khi gặp thời tiết sương muối, hàu treo dây mới có hiện tượng chết do ngạt khí nhưng không đáng kể" - ông Nguyễn Văn Bình, một trong những người nuôi hàu treo dây ven cửa sông Gianh, đúc kết.

Anh Trong tính toán, mỗi dây hàu trưởng thành khoảng 30-40 con, trọng lượng 10-15 kg là có thể xuất bán. Mỗi bè hiện tại ước đạt 100 tấn và hàu đã được thương lái đặt mua trước. Hàu nuôi đủ ngày, đủ tháng được thương lái thu mua tận bè để đóng thùng xuất khẩu nhưng giá rẻ hơn, khoảng 15.000 - 20.000 đồng/kg. Còn nếu bán lẻ cho thương lái phục vụ thị trường nội địa thì giá khoảng 30.000 - 35.000 đồng /kg. Hiện tại, những bè nuôi đầu tiên đã hơn 6 tháng, con hàu phát triển đều và chuẩn bị cho vụ thu hoạch sắp tới.

Theo ông Nguyễn Văn Khánh, Trưởng Phòng Kinh tế thị xã Ba Đồn, nuôi hàu treo dây ở vùng cửa sông Gianh là mô hình mới, mang lại hiệu quả kinh tế, kỳ vọng phát triển bền vững. Chính quyền địa phương và các phòng chức năng đã chủ động hướng dẫn người dân các quy định về việc sử dụng mặt nước để nuôi trồng thủy sản, bảo đảm môi trường sinh thái, an toàn giao thông đường thủy nội địa…; đồng thời, hoàn thiện hồ sơ, thủ tục đề nghị hỗ trợ vốn đầu tư cho người nuôi hàu. 

Giá trị dinh dưỡng cao

Hiện nay, việc nuôi hàu treo dây phát triển nhiều ở các địa phương có cửa sông, cửa biển. Ngoài thị trường nội địa, hàu thương phẩm còn được xuất khẩu sang Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc và các nước Đông Nam Á...

Theo nhiều thương lái thu mua thủy sản, loại hàu này có giá trị dinh dưỡng cao, mặc dù nuôi nhưng hoàn toàn sinh trưởng trong môi trường tự nhiên nên rất được thị trường ưa chuộng.