Công chứng viên tắc trách, khách hàng tơi tả

Từ năm 2012 đến nay, căn nhà số 80/22 Đặng Văn Ngữ (quận Phú Nhuận, TP HCM) vẫn nằm trong tình trạng…"treo" vì là tài sản kê biên trong vụ án hình sự; bị sang nhượng mà chủ nhà không hay biết. Trong 6 năm, người sở hữu hợp pháp - bà Nguyễn Thị Huệ (SN 1957, quốc tịch Mỹ) - nhờ người thân ở Việt Nam đại diện trải qua nhiều phiên tòa dân sự để đòi lại quyền quyết định đối với căn nhà.

Công chứng không thể phát giác?

Năm 2012, sau khi qua Mỹ định cư, bà Nguyễn Thị Huệ phát hiện căn nhà số 80/22 Đặng Văn Ngữ của mình bỗng sang tên, đổi chủ cho ông Lại Quang Thứ và bà Trương Hồng Ngọc Hạnh. Đến lúc này, bà Huệ mới phát giác nhóm người hỏi mua nhà trước đó khôn ngoan tráo toàn bộ giấy tờ. Tại Văn phòng Công chứng (VPCC) Gia Định, nhóm này giả danh bà Huệ, ký hợp đồng mua bán với ông Thứ, bà Hạnh. Công an TP HCM đã khởi tố vụ án "Làm giả con dấu, tài liệu của cơ quan tổ chức" nhằm chiếm đoạt tài sản. 

Đến năm 2014, do thời hạn điều tra đã hết nhưng chưa xác định rõ đối tượng gây án nên cơ quan công an tạm đình chỉ điều tra. Đến năm 2015, bà Huệ ủy quyền cho người thân ở Việt Nam khởi kiện dân sự. Trong đơn khởi kiện "Tranh chấp yêu cầu tuyên bố văn bản công chứng vô hiệu và bồi thường thiệt hại", nguyên đơn yêu cầu tòa án tuyên vô hiệu và hủy hợp đồng mua bán giữa ông Thứ, bà Hạnh và bà Huệ (giả). Đồng thời, nguyên đơn muốn người mua hoàn trả bản chính giấy tờ nhà. Tuy nhiên, tại tòa, đại diện nguyên đơn đột ngột rút đơn.

Từ năm 2012 đến nay, nhà số 80/22 Đặng Văn Ngữ trong tình trạng tranh chấp vì hợp đồng công chứng có giấy tờ thật nhưng người ký giả Ảnh: HOÀNG TRIỀU

Là người liên quan, ông Thứ, bà Hạnh yêu cầu VPCC Gia Định bồi thường 3 tỉ đồng (tiền mua nhà). "Chúng tôi là bị hại trong vụ án" - ông Thứ nói. Trong khi đại diện VPCC cho rằng thủ phạm quá tinh vi khi giả mạo toàn bộ thông tin chủ sở hữu nhưng giấy tờ sở hữu tài sản đều là thật. Vì vậy, công chứng viên không thể phát hiện. Ông Thứ từng thừa nhận thực chất việc giao dịch chuyển nhượng nhà đất trên là vay tiền chứ không phải mua bán. Điều này cho thấy ông Thứ, bà Hạnh và bà Huệ (giả) có mối quan hệ thân thiết. "Mặt khác, trong vụ kiện do phía ông Thứ khởi kiện chúng tôi trước đó, tòa án xác nhận việc bồi thường thiệt hại thuộc trường hợp người phạm tội khắc phục trong vụ án hình sự" - đại diện VPCC lập luận.

Căn cứ diễn biến tại tòa, HĐXX sơ thẩm quyết định đình chỉ giải quyết yêu cầu của nguyên đơn; tạm đình chỉ giải quyết yêu cầu người liên quan. Yêu cầu của ông Thứ, bà Hạnh sẽ được xem xét trong phần dân sự của vụ án hình sự. Thế nên kết luận về căn nhà vẫn chưa... có hồi kết. Trước đó, xử sơ thẩm lần thứ nhất, TAND TP hủy hợp đồng chuyển nhượng giữa ông Thứ, bà Hạnh và bà Huệ (giả); buộc ông Thứ, bà Hạnh trả bà Huệ (thật) bản chính giấy tờ nhà. Bản án nêu rõ VPCC Gia Định phải bồi thường 3 tỉ đồng. Xử phúc thẩm, TAND Cấp cao tại TP HCM tuyên hủy bản án này. HĐXX nhận thấy cấp sơ thẩm chưa đủ căn cứ kết luận VPCC có trách nhiệm bồi thường.

Lận đận đòi quyền lợi

Dù may mắn vì đòi lại được tài sản nhưng vụ tranh chấp nhà của bà Nguyễn Thị Dung (SN 1937; ngụ quận Tân Bình, TP HCM) cũng không kém phần lằng nhằng, rắc rối.

Năm 2015, khi đi làm lại giấy tờ nhà (bị mất trước đó) tọa lạc ở đường Lưu Nhân Chú (quận Tân Bình), bà Dung mới biết mình đã... bán nhà từ lúc nào không rõ. Theo hợp đồng chuyển nhượng, vợ chồng bà Dung ủy quyền cho bà Trần Thị Ngọc Hương làm thủ tục mua bán, sang tên. Song bà Dung cam kết bà và gia đình không có ý định bán nhà và không ủy quyền cho bất cứ ai. Chưa kể, chồng bà Dung qua đời từ lâu nên văn bản có nội dung vợ chồng bà ủy quyền càng vô lý. Muốn đòi lại tài sản, bà Dung phải khởi kiện VPCC số 7 (nơi lập hợp đồng mua bán), yêu cầu tòa án hủy bỏ hợp đồng chuyển nhượng.

Tại tòa, phía người mua trình bày người ủy quyền trưng ra giấy tờ nhà thật vì vậy, người mua không mảy may nghi ngờ. Theo kết quả giám định, chữ ký, dấu vân tay trên giấy ủy quyền cho Trần Thị Ngọc Hương bán nhà không trùng với dấu vân tay, chữ ký của bà Dung. Chưa kể, cơ quan công an không tìm ra địa chỉ người tên Hương khai trong những giấy tờ giao dịch. Phát biểu ý kiến, phía bị đơn chấp nhận nguyện vọng tuyên hợp đồng vô hiệu. Do đó, cấp sơ thẩm tuyên bố hợp đồng mua bán căn nhà vô hiệu. HĐXX sơ thẩm nhận thấy vụ án phát sinh đồng thời hai quan hệ pháp luật. Về quan hệ pháp luật hình sự, chứng cứ, tài liệu thể hiện phía bà Dung không hề ủy quyền.

Thẩm phán Lê Nam Hải, chủ tọa phiên tòa, nhấn mạnh: "Người tên Hương làm giả CMND, dùng người khác thay thế chồng bà Dung ký tên, điểm chỉ vào giấy tờ. Vì vậy, cơ quan xét xử có văn bản thông báo đến công an địa phương về hành vi phạm pháp của đối tượng tên Trần Thị Ngọc Hương". Về pháp luật dân sự, việc khởi kiện dân sự yêu cầu hủy hợp đồng mua bán mà nguyên đơn không tham gia không ảnh hưởng đến quá trình giải quyết vụ án hình sự (nếu cơ quan công an khởi tố vụ án, khởi tố bị can đối với Trần Thị Ngọc Hương). Một khi giao dịch dân sự vô hiệu thì các bên khôi phục lại tình trạng ban đầu, hoàn trả cho nhau những gì đã nhận. Phía người mua trong hợp đồng ký kết với bà Hương có thể khởi kiện đòi bồi thường thiệt hại trong một vụ án dân sự khác theo trình tự thủ tục pháp luật quy định.

Hai vụ việc điển hình trên chứng tỏ dù chỉ là nạn nhân của đối tượng lừa đảo, của công chứng viên tắc trách nhưng chủ tài sản lẫn người mua vẫn phải trải qua quá trình gian nan nếu muốn đòi tài sản.