Trại điên của nhà Phước Hạt

Đấy là một cô trẻ, dáng hoa hậu, chân dài lưng thon, rất hay đăng ảnh lên Facebook. Thoạt nhìn, tưởng như các cô sống ảo.

Khỏi bệnh, rước Dung về

Một lần, tôi làm đầu mối xin tiền và sách, dép... cho một trường học ở vùng sâu của tỉnh Gia Lai, cần chiếc xe tải chở hàng. Đang loay hoay thì một bạn bảo "để em", rồi rút điện thoại gọi. Lát sau, một chiếc xe tải lao đến. Từ ca bin bước xuống là Đào Thị Phương Dung - là cô gái tôi vừa nhắc ở trên.

Chúng tôi quen nhau từ đấy.

Đào Thị Phương Dung

Dung là chủ một doanh nghiệp, có việc làm ổn định ở TP Pleiku, tức là thu nhập được, nuôi được nhân viên. Cô có ông xã là phóng viên truyền hình. Thi thoảng trêu nhau, anh này gọi Dung là "đồ điên".

Và không phải không có lý.

Chồng Dung một hôm rỉ tai tôi: "Mai tụi em nấu cháo lòng. Dung phải dậy từ 4 giờ sáng. Đi chợ mua đồ cho rẻ, rồi về nấu". Tôi hớn hở: "Món anh thích á". Chàng nói: "Mời anh đến ăn, tầm 10 giờ nhé, rồi đi với bọn em luôn".

Té ra Dung nấu cháo cho những người điên ở cái trại cách trung tâm Pleiku tầm 6 km. Một số nhân viên được nghỉ việc để phụ bà chủ. Tự làm lấy, rất sạch. Tôi cũng xắn tay vào phụ, mới biết việc xuống trại điên là việc thường xuyên của Dung. Thi thoảng "ông cùng nhà" rỗi thì phụ.

Hai vợ chồng lái 2 ôtô. Một xe chở thức ăn. Một xe chở theo mấy nhân viên hoặc người tình nguyện xuống múc, chia thức ăn. Các món hay làm là bánh mì (vì nhanh nhất, tiện nhất), phở, bún, cơm... nhưng anh em dưới này thích nhất là cháo lòng. Đây là món kỳ công nhất, mất thời gian nhất, bởi khâu làm sạch và chế biến.

Dung đến đây như về nhà mình. Ở đây, trại viên gọi cô là "Dung xinh đẹp". Có anh tuyên bố: Khỏi bệnh sẽ rước Dung về nhà. Hỏi lấy gì nuôi Dung? Trả lời "đi làm nuôi Dung". Dung cũng hay nắm tay người này, khoác vai người kia. Những lúc ấy, mắt các trại viên sáng bừng lên. Có anh bẽn lẽn đỏ mặt. Có anh di di chân xuống nền xi măng.

Tôi nhìn Dung thoăn thoắt múc cháo, xếp ngăn nắp trên bàn. Điên nhưng lạ là các trại viên rất trật tự, đợi mời mới tiến đến bưng mỗi người một tô. Không chen lấn, xô đẩy, không giành giật, cãi nhau. Ơ điên mà thế, hơn khối người tỉnh. Cứ nhìn từ lấy ấn đền Trần đến xếp hàng làm thủ tục ở sân bay thì biết.

Chuẩn bị phát cháo cho người điên

Sau cháo, đến 2 món anh em điên cũng rất thích là nước ngọt và thuốc lá. Mỗi người một lon, một điếu. Cũng có tí ngoại lệ, là Dung dúi thêm cho mấy anh chàng "mê" mình, mỗi người một điếu nữa.

Không ai hát thì chàng hát

Tôi có cô học trò là ca sĩ, hát rất hay, có nhiều huy chương ở các cuộc hội diễn.

Tôi thì chả thú gì các loại huân huy chương hội diễn ấy, chả lấy nó làm điều, nhưng với cô này thì phải kể. Bởi cô không phải diễn viên chuyên nghiệp, mà là nhân viên của Ngân hàng Chính sách xã hội Gia Lai, tên là Ksor H’hoanh, người Jrai.

Ngoài là nhân viên ngân hàng, cô này còn là chủ của nhà hàng Ba Zan nổi tiếng ở Pleiku. Đấy là cái nhà hàng đầy bản sắc Jrai, là nhà hàng làng trong phố. Chuyện ấy kể là để dẫn tới chuyện này, ấy là hôm tôi đi trại điên về, có viết một đoạn về nó trên Facebook, nhắc tới một cái tên, là Ksor Saly, H’hoanh vào còm nói: "Em trai em đấy thầy ạ. Thương nó quá".

Là thế này: Xuống trại, bao giờ hơn 100 anh em ở đấy, trừ những người phải nhốt phòng riêng, còn lại đều rất trật tự ngồi ở cái phòng lớn nhất. Chúng tôi hay gọi đùa là phòng khách. Ở phòng, một người ôm đàn, đệm cho tất cả những ai hát và muốn hát. Khi không ai hát thì chàng hát. Tiếng đàn điêu luyện, đầy chất chuyên nghiệp, và giọng hát cũng thế.

Một số anh chị em xuống làm từ thiện, hát tặng anh em điên, anh chàng này cũng đệm được. Anh em điên thì khỏi nói rồi, mỗi người mỗi giọng, mỗi tông, có khi 3 người cùng hát, mỗi người mỗi phương. Anh chàng này cân tất, đệm rất chuẩn. Hỏi thì biết là người Jrai, tên Saly. Giờ mới biết là em trai cô H’hoanh này. Và như thế thì anh này là con nhà nòi. Bố H’hoanh nguyên là một giọng ca vàng của ngành giáo dục Gia Lai, dạy học ở Phú Bổn nhưng thường xuyên được ngành trưng dụng đi dự các hội diễn từ Bắc vào Nam, tới đâu huy chương vàng đấy. Các con thừa hưởng gien ấy.

Rất tội. Saly bị điên. Đã đi khắp nơi để chữa nhưng bất lực, cuối cùng phải gửi xuống đây, cũng mấy năm rồi. Năm ngoái, sát Tết, gia đình xuống đón về ăn Tết. Suốt mấy ngày ở nhà Saly không ngủ, cứ chong chong thức ôm đàn gẩy, thổn thức nỉ non suốt đêm, cứ lừ lừ thế. Gia đình sợ quá lại mang đến trại trả. Mới đến con dốc từ đường xuống, Saly đã nhảy khỏi xe, hét ầm ĩ tên từng người, và... lại ăn ngủ bình thường.

Trại có mấy tay đàn cừ khôi, có mấy giọng hát đỉnh, nhưng Saly luôn là số 1. Nhìn em, không ai nghĩ là em bị điên.

Chả tí chính danh nào

Pleiku ngày xưa, những nhà nghèo thường dạt ra vùng ven, kiếm miếng đất ở thung lũng. Nó vừa rẻ vừa đỡ lo khoản nước mùa khô, bởi đào giếng dễ hơn ở trên đường cao. Nói là dễ thì cũng phải đào ba bốn chục mét, quay bằng trục. Đa phần vườn trồng cà phê. Chưa biết thu hoạch thế nào nhưng cứ trồng cái đã, tính sau.

Hà Tư Phước và vợ là Huỳnh Thị Hạt (ngụ xã Chư H’drông, TP Pleiku, Gia Lai), có một ngôi nhà như thế, miếng đất như thế. Con lít nhít. Vợ làm vườn, nuôi con và nuôi heo. Chồng có xe tải nhỏ chở thuê, ai kêu gì chở nấy. Kể, thời ấy, thế cũng là trung lưu.

Cứ êm đềm thế, tới một ngày... Bữa ấy, bốc đá lên xe xong, lên ca bin rồi, Phước thấy một chàng rách rưới bẩn thỉu, mặt ngơ ngơ, quấn lấy xe. Phước nhảy xuống, hỏi nhà ở đâu. Chàng ngơ ngác. Bảo tránh cho xe đi. Cũng ngơ ngác, cười. Ơ, hay về nhà tao nhé. Gật. Thế là rước về nhà trước con mắt thất kinh của vợ con. Khi ấy điện rất yếu, chỉ nhờ nhờ khuôn mặt hom hem vừa đói vừa bẩn. Mà nhà lại có con gái. Nhưng Phước quyết, chả ai cãi. Thì bố trí cho nó một chỗ ngủ. Cho nó ăn. Thấy nó cũng hiền, nói gì nghe nấy.

Khởi đầu của cái trại điên là như thế. Một đồn mười, mười đồn trăm, khắp cả nước. Rồi nhà ai có người điên, chạy chữa khắp nơi không được thì họ mang đến đây. Có người thân nhân vào thưa gửi đàng hoàng, có người tự đến, cứ ngơ ngơ tự đến. Có người lang thang miết ngoài phố, gặp người tốt bụng dắt đến. Cho tới lần gần nhất khi tôi đến thì số trại viên đã 150 người.

Hôm tôi xuống, đúng giờ tắm. Phước đi vắng, anh vẫn phải đi làm kiếm tiền nuôi cái trại này, và nuôi gia đình. Cả trăm người nồng nỗng, trần truồng đứng trong khu nhà tắm. Hạt cầm vòi phun. Người đàn bà nhỏ bé đứng giữa những gã đàn ông cường tráng, khỏe mạnh, tất cả phát triển bình thường, trừ trí não. Thế mà lạ, Hạt nói gì là tất cả nghe răm rắp, dù phải nói hơi to, lại giọng Bình Định, người lần đầu nghe tưởng là quát. Tôi hỏi một đồng nghiệp đi cùng: "Nếu vợ chú, chú có chịu cho làm thế không?". Tất nhiên là lắc.

Nuôi mấy đứa con đã khổ, đây nuôi hơn trăm con người chả máu mủ ruột rà, mà điên mà khùng, có người phải xích, phải nhốt riêng. Nguyên chuyện ngửi mùi của từng ấy con người ở tập trung đã đủ khiếp, mà đây còn phải ngày 3 bữa, còn tắm giặt và đủ thứ nhu cầu của con người. Có người đang đêm trốn, lang thang mãi rất xa, gặp công an họ phải chở về trả cho trại.

Khi chồng bận việc, Huỳnh Thị Hạt lại một mình lo từng phần ăn cho trại viên

Trại viên, gia đình trại viên và tất cả những ai biết chuyện đều gọi vợ chồng Phước Hạt là "Bồ Tát giữa đời thường". Lạ nhất là cái trại này chả có một tí chính danh nào. Cứ tự phát "sinh ra, lớn lên và phát triển" như thời hồng hoang thế. Thực ra thì chính quyền cũng có xuống, làm việc, nhưng rốt cuộc thì nó cứ tồn tại tự phát thế. Như tôi, gọi đấy là trại điên của nhà Phước Hạt thì cứ gọi, chẳng sao cả.

Tôi có nói với vợ chồng Phước Hạt, bình thường thì không sao, nhưng xảy ra chuyện gì thì mệt đấy. Ngay chuyện nhốt riêng, rồi xích thế, về lý là đủ hình sự. Chưa kể nhỡ ai lăn ra chết chẳng hạn. Mà cái này thì bình thường, người bình thường còn thế huống gì người điên. Nhưng cả 2 vợ chồng bảo: "Thì chịu chứ sao. Không lẽ đuổi họ về, ai nỡ đóng cửa khi họ và gia đình đều coi đây là nơi cuối cùng để họ tới".
Mới nhất, có một anh ngã gãy tay, Hạt phải ở bệnh viện chăm, mình Phước ở nhà lo cho trại. Tôi đây, vợ đi vắng mấy ngày là đã nháo nhào hết, mà chỉ một thân một mình. Đây, 150 người điên. 

ĐƠN VỊ ĐỒNG HÀNH