Phóng sự điều tra: Có hẳn đoàn tàu không số hiệu trên sông Đồng Nai, hồ Dầu Tiếng

Thời gian qua, Báo Người Lao Động nhận được phản ánh về tình trạng khai thác cát trái phép trên sông Đồng Nai (thuộc địa phận 2 tỉnh Bình Phước và Lâm Đồng) và hồ Dầu Tiếng (thuộc 2 tỉnh Tây Ninh và Bình Dương). Từ thông tin người dân cung cấp, những ngày đầu năm 2024, phóng viên Báo Người Lao Động đã vào cuộc điều tra.

Đoàn tàu "cát tặc" không gắn số hiệu

Theo chỉ dẫn của người dân, chúng tôi tìm đến khu vực được cho là nơi tập kết cát lậu quy mô lớn ở xã Đăng Hà và xã Thống Nhất, huyện Bù Đăng, tỉnh Bình Phước. "Các anh băng qua đèo 5 cây số, xuống hết dốc sẽ thấy nhiều bãi cát khổng lồ là nơi tập kết của cát lậu" - ông C. (người dân địa phương) chỉ đường. 

Đúng như lời ông C., khi chúng tôi đến đường ĐT721 và ĐT755B thuộc 2 xã nêu trên thì phát hiện hàng loạt bãi cát khổng lồ nằm sát bờ sông Đồng Nai. Phía dưới mép bờ sông, hàng chục con tàu đang neo đậu để chuẩn bị bơm cát vào bãi. Men theo con đường ven sông, chúng tôi chứng kiến 2 con tàu vừa hút cát xong đang di chuyển chậm rãi về hướng các bãi tập kết cát ở xã Thống Nhất. Sau khi 2 con tàu cập mạn, nhân viên đấu ống nối rồi bơm cát vào 2 bãi cát khổng lồ diễn ra trong khoảng 30 phút.

Theo quan sát, khu vực bờ sông Đồng Nai kéo dài quanh các bãi cát có hàng chục con tàu lớn nhỏ đang neo đậu. Ông C. khẳng định số tàu này đang chờ lệnh điều động ra khu vực sông Đồng Nai khai thác cát trái phép. 

Đến trưa 26-1, chúng tôi tiếp cận người đàn ông tên Tuấn (nhân viên bãi cát) thì người này cho hay mùa này dù nước cạn nhưng ông chủ vẫn yêu cầu điều tàu ra sông để hút cát. "Cát ở chỗ tôi không thiếu. Công ty có đến 3 bãi cát, mua bao nhiêu cũng có. Chục con tàu hút cát trên sông Đồng Nai cả ngày lẫn đêm nên lo gì thiếu cát" - Tuấn nói. 

Chúng tôi hỏi vì sao bãi tập kết cát không ghi tên công ty thì Tuấn bảo ông chủ đã lo hết. Tuấn khoe Công ty Trường Phát đang sở hữu nhiều bãi cát lớn ở xã Thống Nhất và xã Đăng Hà. Chúng tôi hỏi cát được hút ở đâu thì Tuấn chỉ về hướng thượng nguồn sông Đồng Nai. Chúng tôi tìm cách tiếp cận một số con tàu đang di chuyển về hướng thượng nguồn sông thì lập tức có 2 thanh niên xăm trổ đi trên ô tô bán tải bám theo. Thấy nguy hiểm, chúng tôi di chuyển vào xã Đăng Hà thì ô tô bán tải này mới rời đi.

Ông C. cho biết người dân địa phương không ai dám phản ánh sự việc vì sợ bị trả thù. "Điều đáng nói là khi chúng tôi gọi điện cung cấp thông tin cho UBND huyện Bù Đăng và công an thì những con tàu này nhanh chóng rời khỏi vị trí hút cát rồi di chuyển neo đậu sát mép sông thuộc địa bàn tỉnh Lâm Đồng. Biết bao nhiêu lần, tổ kiểm tra liên ngành ra quân nhưng "cát tặc" vẫn lộng hành" - ông C. bức xúc.

Theo ông C., cát chủ yếu được hút trái phép trên sông Đồng Nai rồi tập kết tại nhiều bãi cát ở xã Thống Nhất và xã Đăng Hà rồi bán ra thị trường.

Theo tìm hiểu của phóng viên Báo Người Lao Động, hàng chục con tàu hoạt động trên sông Đồng Nai có công suất khai thác cát rất lớn. Những con tàu này không có số hiệu, không đăng kiểm và không được cấp phép khai thác khoáng sản trên sông Đồng Nai.

Hút cát cả ngày lẫn đêm

Thuyết phục mãi, ông H. (sống gần hồ Dầu Tiếng) mới đồng ý dùng ghe chở chúng tôi tiếp cận đoàn tàu chuyên khai thác cát trái phép vào ban đêm trên hồ Dầu Tiếng. Nhiều đêm lênh đênh trên mặt hồ, chúng tôi ghi lại được hình ảnh những con tàu không số hiệu hút cát rầm rộ từ khuya đến rạng sáng trên địa bàn xã Minh Hòa, huyện Dầu Tiếng, tỉnh Bình Dương.

"Đêm nào đi qua đây tôi đều chứng kiến cảnh này. Luật Khai thác khoáng sản đã quy định cụ thể về thời gian khai thác nhưng không hiểu sao ở hồ Dầu Tiếng vẫn còn tình trạng hút cát lậu vào ban đêm. Phải có lý do nào đó thì họ mới dám lộng hành như vậy" - ông H. nói.

Một đêm giữa tháng 1-2024, chúng tôi vừa đến địa phận xã Minh Hòa thì từ xa xuất hiện 3 con tàu chớp đèn, di chuyển từ khu vực các bãi cát thuộc tỉnh Bình Dương ra giữa hồ. Đến 3 giờ sáng, 3 tàu này di chuyển đến gần bờ hồ. Tàu vừa dừng lại, một số nhân công lập tức thả vòi rồng cỡ lớn xuống lòng hồ Dầu Tiếng. Đoàn tàu nổ máy vang cả khu vực, liên tục xoay vòng và di chuyển để hút cát. 

Khoảng 3 giờ, một con tàu đã hút đầy cát, 2 chiếc còn lại tiếp tục xoay vòng đến khu vực khác. Chúng tôi đeo bám thì phát hiện tàu cát này di chuyển một quãng đường khá xa để cập mạn vào bãi cát của Công ty Đông Tiến (ấp Hòa Lộc, xã Minh Hòa).

Khi phát hiện có người theo dõi, ngay lập tức những con tàu khác đều dừng khai thác cát rồi di chuyển đến khu vực khác.

Theo ông H., sau khi được cấp phép, chỉ một số công ty tuân thủ khai thác cát trên hồ Dầu Tiếng đúng quy định. Một số công ty khác bằng cách nào đó đã tận thu khi khai thác cát cả ngày lẫn đêm. "Trước đây, tôi thấy lực lượng chức năng liên tục đi kiểm tra, xử lý nhiều tàu cát vi phạm nhưng gần đây thì im hơi lặng tiếng. Thậm chí có nhiều tàu được cấp phép khai thác cát trên hồ Dầu Tiếng ở địa phận tỉnh Bình Dương nhưng vẫn thản nhiên sang địa bàn tỉnh Tây Ninh hút cát trái phép. Nếu cơ quan chức năng làm quyết liệt thì tình trạng hút lậu cát sẽ không còn, thậm chí có thể xử lý các con tàu tự ý hoán cải, không gắn số hiệu, không đăng kiểm…" - ông H. nói.

Nhiều ngày có mặt ở hồ Dầu Tiếng, chúng tôi còn phát hiện một số tàu khác không gắn số hiệu đang khai thác cát không đúng vị trí... như giấy phép được cấp trên hồ Dầu Tiếng thuộc địa bàn tỉnh Tây Ninh. "Hầu hết những tàu khai thác cát trên hồ đều không có giấy tờ, khai thác không đúng vị trí và quá trữ lượng theo giấy phép. Nếu cơ quan chức năng kiểm tra chắc chắn sẽ phát hiện nhiều sai phạm" - ông B. (người dân địa phương) nói. n

(Còn tiếp)