Choeung Ek - Cánh đồng chết chóc

Từ thủ đô Phnom Penh, anh Minh - một cư dân Campuchia gốc Việt đang hành nghề lái xe du lịch - đưa chúng tôi đi tham quan “cánh đồng chết” Choeung Ek, cách Phnom Penh hơn 20 km. Con đường đất dẫn đến Choeung Ek trở nên lầy lội sau một cơn mưa lớn. Anh Minh cho biết con đường này mỗi lần mưa lớn kéo dài đều ngập nước khiến xe chở khách không vào được. Trên đường đi, thỉnh thoảng lại gặp những chiếc xe Tuk Tuk, một loại xe kéo chở khách phổ biến tại đây, bị chết máy vì sa vào hố lầy. Cả khách và tài xế đều phải xuống xe, chung sức đẩy. Có lẽ vì vậy mà vào mùa mưa, các tour du lịch từ Việt Nam qua ít khi đưa du khách đến tham quan “cánh đồng chết” này.

Âm khí vẫn nặng nề

Cảm giác rợn người và âm khí bốc lên như càng nặng nề hơn sau cơn mưa. Gần 30 năm kể từ khi xảy ra những vụ thảm sát tập thể tại đây, âm khí của vùng đất này vẫn chưa hết. Những mảnh vụn xương người trộn lẫn trong đất và áo quần của những nạn nhân xấu số bằng vải ni lông, khó phân hủy, càng bày lên nhiều hơn sau những cơn mưa lớn. Hơn nữa, chưa ai biết được trong lòng đất nơi đây còn bao nhiêu hố chôn tập thể khác chưa được tìm thấy. Anh Minh cho biết cách đây không lâu, thêm một hố chôn tập thể các nạn nhân mới được tìm thấy sau nhiều năm nước mưa xói mòn để lộ ra dấu vết.

Năm 1975, chính quyền Khmer Đỏ (UCKRR) xây dựng trung tâm an ninh lớn nhất quốc gia Campuchia, bao gồm: Nhà lao Tuol Sleng (trước đó được biết dưới cái tên: Trụ sở S-21, với các phòng giam, phòng tra tấn và phòng thẩm vấn cùng với bộ chỉ huy số 1 của chính quyền Khmer Đỏ dành cho việc tra tấn, thẩm vấn và xét xử; những cánh đồng chết ở Choeung Ek dành cho việc tàn sát tù nhân chuyển đến từ S-21 và những nơi khác trong nước. Những cánh đồng này nằm trải dài với diện tích hơn 20 hecta.

Địa điểm này từng là khu vực quan trọng thứ nhì sau nhà giam an ninh Tuol Sleng. Các nạn nhân sau khi bị tra tấn, thẩm vấn tại nhà giam Tuol Sleng sẽ bị đưa về sát hại tại cánh đồng này. Theo tài liệu thống kê, chỉ riêng trên “cánh đồng chết” này đã có trên 20.000 người bị Khmer Đỏ sát hại. Từ ngày Campuchia giải phóng (1979) đến nay, mới có 8.985 xác chết tại đây được tìm thấy. Có 129 ngôi mộ tập thể đã được phát hiện, trong đó 86 ngôi được khai quật. Có ngôi mộ tập thể khi khai quật lên với 166 xác chết không đầu. Một ngôi mộ tập thể khác có hơn 100 trẻ sơ sinh và phụ nữ bị giết. Ngôi mộ lớn nhất có 450 xác chết. Chỉ nghe đến thế, những du khách đến đây lần đầu như chúng tôi không nén được nỗi xúc động dâng trào.

Chứng tích tội ác diệt chủng

Từ năm 1988, Choeung Ek trở thành một trong những nơi quan trọng trưng bày và tố cáo những hành vi tàn bạo và dã man của Khmer Đỏ. Cùng thời điểm đó, Choeung Ek cũng là nơi tưởng nhớ hơn 3 triệu sinh linh là nạn nhân của tội ác dưới thời Khmer Đỏ. Một tháp chứa hài cốt tưởng niệm đã được xây nên nhằm mục đích này. Tháp tưởng niệm này chứa hơn 8.000 xương sọ của các nạn nhân. Năm 1989, Chính phủ Campuchia công nhận “cánh đồng chết” ở Choeung Ek là Trung tâm Bảo tồn chứng cứ tội ác UCKRR Quốc gia, nơi tưởng niệm và tôn kính đối với những nạn nhân bị Khmer Đỏ giết hại khắp cả nước. Trước khi đến “cánh đồng chết” Choeung Ek, chúng tôi được anh Minh đưa đi tham quan một địa chỉ khác thuộc tỉnh Kong Pong Xpư. Nơi đây cũng từng diễn ra những vụ thảm sát tập thể dưới thời Khmer Đỏ. Sau ngày giải phóng, Chính quyền Campuchia cho khai quật các mộ chôn tập thể tại đây. Và một tháp chứa hài cốt tưởng niệm các nạn nhân xấu số đã được xây dựng trong khuôn viên của ngôi chùa Phte Num. Tuy nhiên, số hài cốt trưng bày tại đây không nhiều như ở “cánh đồng chết” Choeung Ek.

Tác giả trước tòa tháp tưởng niệm, nơi đặt hơn 8.000 xương sọ của các nạn nhân, tại “cánh đồng chết” Choeung Ek. Ảnh: L.ĐIỀN

“Cánh đồng chết” Choeung Ek và nhà giam Tuol Sleng ngày nay trở thành một trung tâm bảo tàng lịch sử và là địa điểm thu hút nhiều khách du lịch trong và ngoài nước khi đến Campuchia. Rất nhiều hiện vật và hình ảnh đang được trưng bày tại nhà giam Tuol Sleng, như: thiết bị, xe cộ dùng để vận chuyển tù nhân; những nhà ngục, xà lim; văn phòng điều hành việc tàn sát; những bộ sưu tập hình ảnh các nạn nhân bị sát hại; phòng tích trữ độc dược; nhà kho cất giữ các dụng cụ tra tấn và tử hình. Những chứng tích tội ác được phơi bày tại “cánh đồng chết” Choeung Ek, ngoài tháp tưởng niệm cất giữ hơn 8.000 xương sọ, xương tay chân của những người xấu số, còn có: "cây nhiệm màu" (nơi treo loa phóng thanh để át tiếng rên khóc của tù nhân), "cây giết người" (dùng để giết trẻ nhỏ); ngôi mộ tập thể với 166 xác chết không đầu; ngôi mộ tập thể với hơn 100 trẻ sơ sinh và phụ nữ; ngôi mộ tập thể lớn nhất với 450 xác chết; những thớt gỗ dùng làm đòn kê chặt đầu...

Lớp trẻ Campuchia sinh ra và lớn lên sau năm 1979 không còn mấy quan tâm đến những tội ác mà thế hệ cha ông mình phải hứng chịu. Bởi vậy, Chính phủ Campuchia phải tăng cường công tác tuyên truyền giáo dục cho thế hệ trẻ. Vụ trưởng Vụ Đối ngoại, Bộ Văn hóa Nghệ thuật Campuchia Ul Lan cho biết hằng năm nhà nước tổ chức lễ tưởng niệm nạn nhân, đồng thời tuyên truyền giáo dục sâu rộng trong nhân dân, nhất là trong học sinh sinh viên về tội ác diệt chủng này.

Những hướng dẫn viên du lịch người Campuchia dẫn các nhóm khách nước ngoài mà chúng tôi gặp tại Choeung Ek là những người am hiểu khá tường tận biến cố đau xót này của đất nước Chùa Tháp. Thấy chúng tôi, họ nhận ra ngay là người Việt Nam và hỏi: Bạn đến từ Việt Nam? Khi chúng tôi trả lời là phải, họ liền nói: “My friends”. Tôi hiểu câu nói này có một ý nghĩa đặc biệt khi bạn nói với chúng tôi ngay trên “cánh đồng chết” này. Ngày 7-1-1979, Campuchia được giải phóng khỏi chế độ Khmer Đỏ tàn bạo và bí mật về những cuộc tàn sát, trong đó có Choeung Ek, được sáng tỏ là có phần đóng góp xương máu không nhỏ của bộ đội quân tình nguyện Việt Nam.