Người dạy cây... biết nói!

Khu vườn kiểng có diện tích không lớn lắm, chỉ 1 ha nhưng có nhiều loại cây quý, được chăm sóc chu đáo với hình dáng cầu kỳ nhiều đến hút tầm mắt. Cách bày trí các chậu kiểng rất khoa học và nghệ thuật. Những thế cây lạ phô bày đường nét uốn lượn như dùng dằng níu bước, khách được chiêm ngưỡng cứ có cảm giác lạc vào chốn “bồng lai tiên cảnh”. Mùa nào trong khu vườn cũng ngát hương hoa. Những côn trùng bé xíu, hiền lành dập dìu trong gió. Vạn vật thật yên lành và lòng người cũng thanh bình, khỏe khoắn đến lạ khi lạc bước vào đây.

Thổi hồn vào cây

Ông Khỏe, chủ nhân kế thừa nghề trồng kiểng gia truyền mấy đời của dòng họ Nguyễn, bộc bạch: “Yêu thiên nhiên, đam mê, chịu khó và sáng tạo thì mới buộc cây thuận theo ý người. Bởi hiểu được “tiếng nói” của một loài cây, thế cây là cả một quá trình tìm tòi và khám phá”. Và như minh chứng cho lời nói của mình, ông dẫn chúng tôi đến từng góc vườn giới thiệu và giải thích từng “thế” cây độc đáo. Chỉ vào một gốc mai chiếu thủy đang nằm oằn mình nghiêng về một phía, ông bảo “thế” này gọi là “thế ngọa” (nằm nghiêng). Rồi ông giải thích: “Ý nghĩa của nó nói lên cảnh anh hùng mạt vận, cố đem sức bình sinh ra chống chọi, không hề chịu khoanh tay khuất phục trước những phong ba bão táp của cuộc đời”. Bên cạnh là hàng chục gốc mai được tạo thế “ngũ phúc”. Những cây được tạo thế “ngũ phúc” thường phải cao to đẹp hơn thế phúc, lộc, thọ, ý muốn chúc tụng gia chủ có phúc tốt lành may mắn, có lộc giàu, nhiều ruộng đất, thọ là sống lâu trăm tuổi, đời sống bình an thể hiện những câu chúc tốt đẹp nhất”.

Cây “vạn niên tùng” 300 năm tuổi

Nghe ông nói say mê về các loại cây, thế kiểng, quả thật ông đạt đến trình độ nghệ nhân. Tôi đã cho chủ vườn biết cảm tưởng của mình rằng tôi thực sự biết ơn vì ông như đã thết đãi tôi một bữa tiệc tinh thần độc đáo, hấp dẫn. Ông cười khà cho biết: “Mê kiểng nên tôi coi như một thú vui và nghề tay trái, không kinh doanh, không tham gia những hội chơi... Công việc chính đã chiếm gần hết tâm lực, trí lực và quỹ thời gian, còn sức đâu mà thi thố. Vả lại “hữu xạ tự nhiên hương”, phần lớn cây trong vườn này đều đã có chủ”.

Và theo lời giải thích các ký hiệu ghi trên khung chậu, tôi được biết, những cây kiểng quý, hiếm ấy đã được các cơ quan, đơn vị xí phần, dùng làm quà “độc” trong những dịp lễ đặc biệt. Những món quà không phải có tiền là mua được.

Đặc biệt trong vườn kiểng của ông có món hàng “độc” khiến giới mê cây phải ao ước và tôn xưng, đó là gốc cây cổ thụ “vạn niên tùng”, trên 300 tuổi, được tạo thế “chính trực”. Ông rất hãnh diện khi nói về “vạn niên tùng”: “Bạn cứ hình dung mà xem, cây này đã sống 5 - 6 đời trong một gia tộc chuyên chơi cây kiểng nổi tiếng ở một tỉnh phía Bắc. Đây là loại cây thời phong kiến, vua chúa chỉ trồng trong vườn thượng uyển ở hoàng cung. Giờ nó thuộc loại cây cảnh cổ quý hiếm”. Đó là vị “vua” của các loài kiểng quý, được ông kỳ công tậu về gần 1 năm nay với giá trên 1 tỉ đồng. Nguồn gốc của nó được ông tiết lộ: “Chủ nhân cũ của cây này lâm nạn nên đã phải nhắm mắt bán đi. Nhìn cả gia đình nhà người ta làm lễ hẳn hoi để tiễn cây mà tôi thấy áy náy. Nhưng cây được về với mình là có duyên có nợ”.

Ông cho biết: “Đây là cây cảnh thuộc dạng hàng độc, không phải có tiền là có thể mua được. Tôi theo cây này đã gần chục năm nay nhưng họ vẫn không bán. Khi tậu được tôi mừng không kể xiết”. Hiện nay, cây kiểng cổ này đã được người trong giới mê cảnh định giá trên 3 tỉ đồng nhưng ông vẫn không bán và quyết giữ như một bảo vật. Khách gần xa, nghe tiếng tìm đến chiêm ngưỡng và công nhận đây là cây “vạn niên tùng” cổ có một không hai ở Việt Nam.

Người xưa có câu “nhất chữ, nhì tranh, tam sành, tứ gỗ...” theo thứ tự những thú chơi tao nhã. Nhưng với ông, thì chơi cây cảnh và chữ là thú chơi tao nhã được xếp trên cả. Chữ nghĩa học cả đời vẫn thấy chưa đi đến đâu, nhưng cây quý thì càng ngắm càng lĩnh hội được những nét tinh túy của đất trời và khiến lòng người thư thái.

Cây không phụ lòng người

Trong vườn kiểng quý còn có hai gốc mai lớn giống nhau như đúc. Mỗi độ xuân về, ông trân trọng mang dâng Bác như một món quà của nhân dân miền Nam. Nói về món quà này, ông tự hào cho biết: “Đó là hai cây mai quý giống hệt nhau cũng thuộc dạng kiểng cổ đã truyền từ nhiều đời, được tạo bởi thế “trực quân tử”. Đây là “thế” cây mà ông cha ta ngày xưa rất ưa thích. Các bậc nho sĩ luôn tôn trọng lễ nghi, tính tình ngay thẳng thanh cao, người quân tử tính như thủy, nhu nhi bất nhược, biết đối nhân xử thế ở đời. “Thế” này biểu hiện cho người có kỷ cương nề nếp, tài năng, chính nhân quân tử”.

Công việc khiến ông phải đi lại nhiều. Và trong một lần viếng lăng Bác, bằng tất cả tấm lòng, ông nghĩ ngay đến món quà trong vườn nhà mình. Ông bảo: “Tôi chỉ muốn góp một chút hương sắc mùa xuân phương Nam để thể hiện lòng tôn kính vị cha già dân tộc”. Khí hậu hai miền Nam – Bắc khác biệt nhau, làm sao ra ngoài đó mai nở đồng loạt được? -tôi buột miệng. Ông cười và nói: “Từ ngày đưa hai gốc mai ra dâng Bác, tôi rút ra thêm chút ít kinh nghiệm trong việc chăm sóc mai. Một năm bón phân 3 lần để cây luôn xanh tốt. Đến kỳ lặt lá, thay vì lặt lá đúng hẹn như thời tiết trong Nam, muốn cây ra Bắc nở đúng ngày, phải lặt lá trước 3 ngày. Khi vận chuyển, trùm kín gió, dọc đường hoa đã tự nở bung ra hết. Ra tận nơi, gặp không khí lạnh đột ngột, hoa không nở tiếp, cũng không rụng đi, thế là vừa”.

Ông dẫn chúng tôi tham quan khắp vườn cây cảnh rồi dừng lại bên một gốc mai bonsai và say sưa: “Đây là gốc mai bonsai trải qua trên 30 tuổi, được tạo thế nghiêng 60o thấy như gió thổi nghiêng một bên, thể hiện lòng dũng cảm, chí khí của một chính nhân quân tử không hề chịu khoanh tay khuất phục trước sóng gió cuộc đời”. Nói về thú đam mê, ông rất hài lòng vì đã trở thành chủ nhân của vườn cảnh quý mà nếu quy ra tiền thì rất khó định giá được.

Niềm đam mê ấy giúp người yêu cây không chỉ tạo ra giá trị vật chất mà tinh thần luôn thư thái để tiếp tục công việc sau những giờ căng thẳng ở cơ quan. Ông tâm tình: “Chơi cây cảnh là một thú vui đối với cả cuộc đời tôi. Hằng ngày tôi dậy từ lúc 4 giờ sáng vừa tập thể dục vừa chăm sóc cây. Bởi có được dáng cây đẹp là phải uốn từ lúc còn sương sớm mới thể hiện kiểu dáng theo ý mình được. Công việc hằng ngày vất vả, nhưng khi về tới nhà là tôi thấy lòng thảnh thơi. Cây đã dạy cho con người tính tình điềm đạm và tự tin hơn. Trong giới chơi kiểng, cứ nhìn vào thế cây là biết ngay tính cánh của chủ nhân như thế nào”.

Chia tay ông, ông bảo: “Người xưa có câu “cứu cây trả ơn” giờ nghiệm lại nhớ thuở hàn vi trước đây quả thật không sai chút nào...