Quyết tâm xanh hóa giao thông

Với hơn 8,5 triệu phương tiện và tình trạng ô nhiễm không khí báo động, TP HCM đang khởi động một kế hoạch mang tính bước ngoặt đó là lập "vùng xanh" và kiểm soát chặt khí thải

Mỗi ngày, hàng triệu người dân TP HCM vẫn đang hít thở bầu không khí đầy khói bụi, kẹt cứng giữa "biển" phương tiện và chịu đựng tiếng ồn không dứt. Đó là hệ quả của một siêu đô thị nơi khí thải giao thông chiếm tới 70% tổng lượng ô nhiễm, đe dọa trực tiếp sức khỏe và chất lượng sống của người dân.

"Báo động đỏ" về ô nhiễm

Là siêu đô thị năng động bậc nhất Việt Nam, TP HCM đang đối mặt với thách thức nghiêm trọng về giao thông và môi trường. Với hơn 8,5 triệu phương tiện, trong đó xe máy chiếm đa số, thành phố đang phải gánh chịu áp lực nặng nề từ ùn tắc giao thông, ô nhiễm không khí và biến đổi khí hậu. Theo Sở Tài nguyên và Môi trường TP HCM (nay là Sở Nông nghiệp và Môi trường TP HCM), khí thải từ phương tiện giao thông chiếm gần 70% tổng lượng phát thải, khiến nồng độ bụi mịn PM2.5 thường xuyên vượt ngưỡng an toàn, đe dọa trực tiếp đến sức khỏe người dân. Tiếng ồn, khói bụi và khí thải độc hại đã trở thành nỗi ám ảnh hằng ngày, đòi hỏi một giải pháp đột phá.

Để giải quyết thực trạng báo động này, UBND TP HCM đã phê duyệt Đề án kiểm soát khí thải và phân vùng giao thông xanh, một bước đi mang tính bước ngoặt. Kế hoạch này được triển khai với 2 trụ cột chính:

- Kiểm soát khí thải phương tiện: Thành phố sẽ áp dụng quy định kiểm tra khí thải bắt buộc đối với xe máy và ô tô cũ. Những phương tiện không đạt tiêu chuẩn sẽ bị hạn chế hoạt động hoặc buộc phải nâng cấp, thay thế. Lộ trình này sẽ được triển khai theo từng giai đoạn, bắt đầu từ khu vực trung tâm và mở rộng ra các quận, huyện khác.

- Phân vùng giao thông xanh: Đây là giải pháp trọng tâm, theo đó TP HCM sẽ thiết lập các "vùng xanh" tại các khu vực trung tâm như quận 1, 3, 5 và các khu vực sinh thái quan trọng như huyện Cần Giờ. Trong các vùng này, xe sử dụng năng lượng sạch (xe điện, xe hybrid) sẽ được ưu tiên, trong khi phương tiện chạy bằng nhiên liệu hóa thạch sẽ bị hạn chế dần. Để khuyến khích, thành phố sẽ nghiên cứu áp dụng biện pháp thu phí môi trường đối với xe xăng, dầu, đồng thời miễn/ giảm phí cho xe điện.

Cùng với đó, hàng loạt chính sách hỗ trợ mạnh mẽ sẽ được ban hành để thúc đẩy quá trình chuyển đổi, bao gồm miễn, giảm thuế trước bạ, phí đăng ký cho xe điện; cung cấp các gói vay ưu đãi cho cá nhân và doanh nghiệp mua xe điện và đặc biệt là xây dựng một mạng lưới trạm sạc điện rộng khắp tại các địa điểm công cộng. Đây là những hành động quyết liệt, thể hiện quyết tâm của TP HCM trong việc xanh hóa giao thông và hướng tới một tương lai bền vững.

Cần cú hích từ hạ tầng, chính sách

Dù đề án "phân vùng xanh" đã được xây dựng bài bản nhưng việc hiện thực hóa nó tại TP HCM đang đối mặt với không ít thách thức lớn. Đầu tiên là hạ tầng trạm sạc còn thưa thớt và chưa đồng bộ, tạo ra rào cản tâm lý lớn cho người dân khi cân nhắc chuyển sang xe điện. Tiếp đó là chi phí ban đầu để sở hữu xe điện vẫn cao hơn đáng kể so với xe chạy xăng, trong khi thói quen sử dụng xe máy cũ giá rẻ vẫn còn phổ biến. Cuối cùng, ý thức của một bộ phận cộng đồng về lợi ích của phương tiện xanh còn hạn chế và hệ thống pháp lý cho việc kiểm soát khí thải vẫn chưa đủ mạnh.

Để vượt qua những rào cản này và đưa đề án vào cuộc sống, TP HCM cần triển khai đồng bộ các giải pháp chiến lược như:

- Hoàn thiện khung pháp lý: Cần nhanh chóng ban hành các quy định cụ thể về tiêu chuẩn khí thải, chế tài xử phạt và xác định rõ phạm vi các "vùng xanh". Việc tích hợp các chính sách hỗ trợ về thuế, phí vào hệ thống pháp luật sẽ tạo ra hành lang pháp lý ổn định, khuyến khích đầu tư.

- Đẩy mạnh phát triển hạ tầng sạc: Huy động nguồn lực xã hội, đặc biệt qua mô hình hợp tác công - tư (PPP), để xây dựng mạng lưới trạm sạc nhanh phủ khắp thành phố. Các trạm sạc cần được tích hợp vào quy hoạch đô thị, xuất hiện tại các bãi đỗ xe, trung tâm thương mại và khu dân cư.

- Hỗ trợ tài chính và thúc đẩy tiêu dùng xanh: Tăng cường các gói hỗ trợ tài chính để giảm gánh nặng chi phí cho người mua xe điện, đặc biệt là nhóm thu nhập thấp. Đồng thời, khuyến khích doanh nghiệp trong nước sản xuất, lắp ráp xe điện để giảm giá thành và triển khai các chính sách "thu xe cũ - đổi xe điện" hấp dẫn.

- Nâng cao nhận thức cộng đồng: Tổ chức các chiến dịch truyền thông sâu rộng về lợi ích của giao thông xanh và tác hại của ô nhiễm không khí. Các chương trình lái thử xe, trưng bày sản phẩm và tích hợp giáo dục môi trường vào nhà trường sẽ giúp thay đổi nhận thức và thói quen của người dân.

Bằng cách học hỏi kinh nghiệm quốc tế từ các quốc gia đi đầu như Na Uy, Hà Lan và kết hợp với việc phát triển giao thông công cộng sạch (xe buýt điện, metro), TP HCM có thể vượt qua thách thức. Với quyết tâm của chính quyền, sự đồng lòng của người dân và sự tham gia của doanh nghiệp, thành phố hoàn toàn có thể trở thành hình mẫu tiên phong về giao thông xanh tại Việt Nam, nâng cao chất lượng sống và góp phần vào nỗ lực chống biến đổi khí hậu toàn cầu.